حال که خدای مهربانمان  چنین به ما عنایت نموده و لطف را به حد اعلا رسانده؛ ما چه کنیم؟ و چگونه از این رحمت استفاده ببریم؟ اکنون که در این سه شب سفره مهمانی خداوند بزرگتر و رنگین تر می شود چه کیفی از آن ببریم؟

بعضی زمان ها و بعضی مکان ها خاص می باشند که انسان باید به صورت خاص از آنها استفاده کند و یکی از این زمان ها، ماه رمضان و شب های قدر آن  است که باید متفاوت و خاص تر از زمان های دیگر از آن بهره برد و خداوند به انسان ها منت گذاشته و در این شب مواهب و بخشش ها و جوایزی قرار داده است و به بندگانش عطا می کند.

چه کنیم؟
حال که خدای مهربانمان  چنین به ما عنایت نموده و لطف را به حد اعلا رسانده؛ ما چه کنیم؟ و چگونه از این رحمت استفاده ببریم؟ اکنون که در این سه شب سفره مهمانی خداوند بزرگتر و رنگین تر می شود چه کیفی از آن ببریم؟
اگر يك سفره اي كه در آن غذاهاي متفاوت و متنوعي باشد انسان عاقل اول تفكر و تامل ميكند وبعد گزينشي از اين سفره بهره ميبرد، شب قدر نيز سفره اي است آماده، انسان عاقل مي نشيند و گزينش ميكند و بهترین ها را بر می دارد.
شکر خدا، دست ما خالی نیست و از جانب رسول الله و خاندانش سلام الله علیهم، راه نمایان شده است که چند نمونه در ادامه می آید:
1. شب زنده داری و مناجات
احیاء و بیدار بودن شب های قدر آنقدر اهمیت دارد که گویی زنده نگاه داشتن این شب، خزان گناهان خواهد بود.
امام باقر (علیه السلام) در توصیه به بیدار بودن شب قدر فرمودند:
کسی که شب قدر، احیاء بدارد، همه گناهانش آمرزیده می شود ولو به تعداد ستارگان و به سنگینی کوه ها و به اندازه دریاها، گناه داشته باشد.[1] امام کاظم علیه السلام نیز غسل و احیاء در شب قدر را برای خروج از گناهان توصیه نموده است.[2]
هرچند صِرف بیدار ماندن در این شب، ارزشمند است؛ اما در بیداری جسم نباید توقف کرد. مراد از زنده نگه داشتن این شب، فقط بیداری جسم نیست، بلکه بیداری روح است. مهم آن است که این بیداری، جان را بیدار کند و این شب تاریک عمرمان در تقویم زندگی مان بدرخشد.[3]

2. سعی در جلب رضایت خداوند و اولیاء
عبادات برای توجه و نزدیکی انسانها به خداوند وضع شده است ،همانگونه که اهل بیت علیهم السلام هدف از عبادات را رسیدن و نزدیک شدن به خداوند ذکر می کردند که در این باره حضرت زین العابدین علیه السلام در مناجات های خمس عشر به خدا عرض می كنند: "یا نعیمی و جنتی یا دنیای و آخرتی؛ تو نعمت های منی، تو بهشت منی، تو دنیای منی، تو آخرت منی!.
اهمیت روزه تنها و تنها در ننوشیدن و نخوردن نیست بلکه تسلیم بودن انسان در برابر دستورات خداوند است و در روایات یکی از شرط قبولی روزه رضایت والدین ذکر شده و آمده است که اگر والدین از او ناراضى باشند، شرایط این ضیافت را به جاى نیاورده است.
روزه انسان را به ولایت هدایت می کند که باعث قبولی عبادات است و اگر انسانی بی ولایت باشد اعمال او به قدری بی ارزش است که به سمت آسمان بالا نمی رود  همانگونه که در حدیث از امام صادق علیه السلام آمده است: «فمن لم یتوّلنا لم یرفع الله له عملاً» هر كس ولایت و رهبری ما را نپذیرد، خدا هم اعمال او را قبول نمی كند. [4]
پس در این شب های قدر باید سعی کنیم هم نگاه خداوند را به سمت خود جلب نموده و هم اینکه با نشان دادن محبت اهل بیت ( علیهم السلام) و کسب خشنودی آنها از خودمان باعث قبولی و بهتر شدن اعمالمان گردیم.
3. استغفار:
در دعایى که در روزهاى ماه مبارک رمضان وارد شده است، این‌طور مى‌خوانیم که «و هذا شهرالإنابه و هذا شهر التوبه و هذا شهر العتق من النّار». ماه، ماه توبه و استغفار و بازگشت به خداست..
در دعاى وداع ماه مبارک رمضان ـ ـ امام سجّاد (علیه‌السلام) به پروردگار عرض مى‌کند: "أنت الّذى فتحت لعبادک باباً إلى عفوک»؛ تو آن کسى هستى که به روى بندگانت، درى به عفو خودت باز کردى. «و سمیته التوبة»؛ و اسم آن باب را باب توبه گذاشتى. و یک راهنما هم از قرآن و وحى براى این در گذاشتى تا بندگان تو این در را گم نکنند. بعد از جملاتى مى‌فرماید؛ انسان، دیگر عذرش چیست که از این درِ گشوده و از این مغفرت الهى، استفاده نکند! راه مغفرت الهى هم، استغفار ـ یعنى طلب مغفرت ـ است. [5]
آیة الله محمدتقی بهجت (ره) در پاسخ به سؤال فردی که در امور مختلف دچار گرفتاری شده بود، توصیه کرده بود: زیاد از روی اعتقاد کامل بگویید: «أستغفر الله»، هیچ چیز شما را منصرف نکند غیر از ضروریات و واجبات تا کلیه ابتلائات رفع شود، بلکه بعد از رفع آن ها هم بگویید، برای اینکه امثال آن ها پیش نیاید و اگر دیدید رفع نشد، بدانید یا ادامه نداده اید، یا آنکه با اعتقاد کامل نگفته اید.
انسان در این شب ها از خدا باید مغفرت را بخواهد تا با توبه خود، هم بلاها را از خود دور نماید و هم رحمت الهی را به سوی خود جذب نموده و باعث رقم خوردن بهترین تقدیرات برای خود بشود.
4. قرائت ادعیه و توجه به معانی آن :
برای استفاده بهتر این شب ها  باید اعمالی که از زبان اهل بیت علیهم السلام وارد شده انجام بدهیم که می توان به ادعیه ماثور در کتب ادعیه بیان شده است و  اگر به مضامين دعاهايي كه در اين شب ها مي خوانيم  توجه كنيم، يكي از اساسي ترين كارها را در شب قدر انجام داده ايم.
یکی از این دعاهای پرمضمون که به عنوان يكي از اعمال شب قدر قرار داده شده است، قرائت دعاي جوشن كبير است. این دعا  صد بند دارد و در هر بند آن ده بار خداوند را مي خوانيم و از خداوند مي خواهيم كه از عذاب جهنم ما را نجات دهد.ولي متاسفانه بعضي افراد وقتي دعا را مي خوانند توجه نمي كنند كه در حال صحبت با چه كسي بوده و توجه به خواسته خود كه همان نجات از عذاب آتش جهنم است نمي كنند.

5. تمسک به اهل بیت (علیهم السلام):
یکی از اهداف انسان های مومن و عارف رستگار شدن است و اگر بخواهیم رستگار شویم باید وسیله ای برای تقرب به خدا بدست بیاوریم همانگونه که خود خداوند در قرآن خطاب به مسلمان ها می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» [6]
ای کسانی که ایمان آورده اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله ای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید!
یکی از بهترین اوقات برای رستگاری سحر شب قدر ماه رمضان است و بهترین وسیله برای رستگاری دو چیز است اول قرآن و دوم ائمه (علیهم السلام) که پیامبر صلوات الله علیه ، فرمودند : « من در میان شما دو امانت نفیس و گرانبها می‌گذارم یکی کتاب خدا قرآن و دیگری عترتم اهل بیت را. تا وقتی که از این دو تمسک جویید، هرگز گمراه نخواهید شد و این دو یادگار من هیچ‌گاه از هم جدا نمی‌شوند. تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.»[7]
مساله شب قدر نوعي درارتباط با اثبات امامت و ولايت است ، اینکه قرآن می فرماید: «تنزل الملائكه» يعني در شب قدر دائما ملائكه نازل مي شوند، ملائكه برچه كسي نازل ميشود ؟ بر امام زمان عليه السلام نازل مي شوند.
پس در این شب هم دل امام (عج) را ازخود راضی می نمائیم و هم او را واسطه بین خود و خدا قرار می داهیم تا واسطه جلب رحمت و فیض الهی برای ما بشود و از خداوند در کنار دیگر حوائج بهترین خواسته خود را یعنی تعجیل در ظهورش می خواهیم.

در آخر:
خداوند بعضي از چيزها را بخاطر يك مصلحتي مخفي مي كند و  شب قدر را در بين سه شب مخفي كرده است تا مردم بيشتر به عبادت بپردازند و بيشتر در طلب خداوند باشند و خوب است اینگونه بگوئیم :
خدایا! من، بنده فقیرت، به فضل تو امید دارم و میدانم که در این شب ها هیچ حاجتمندی را دست خالی بر نمی گردانی،  همانگونه که پیامبرت به ما یاد داده که اینگونه با تو سخن بگوئیم:  « خدايا به آمرزش تو بيشتر اميدوارم تا به عمل خود،  خدايا اگر چه گناه من نزد تو بزرگ است اما عفو و بخشش تو بزرگتر از گناه من است، خدايا اگر من لايق آن نيستم كه رحمتت به من برسد رحمت و لطف تو لايق است كه به من رسا باشد و مرا فراگيرد، زيرا همه چيز عالم را رحمتت فرا گرفته اى خداى ارحم الراحمين.

1. سید بن طاووس؛ الإقبال بالأعمال الحسنه، ج ١، ص ٣٨٥.
2. شیخ حر عاملی؛ وسائل الشیعه، ج ١٠، ص ٣٥٨.
3..برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به: شهید مطهری؛ آزادی معنوی، ص ٤٠.
4. كافی، ج 1، ص 430
5. دعاى چهل‌وپنجم صحیفه سجادیه
6. مائده/ 35
7. کلینی، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، ج۱، ص۲۹۴