آقای مشکینی (رحمه‌الله علیه) در زمان حیات‌شان من این اعتقاد را داشتم، الان هم بر همان اعتقاد هستم- یک آدم بی‌بدیل بود؛ یعنی ما حقاً [و] انصافاً، هیچ‌کس دیگر را با این جامعیت در خصوصیات مختلف، در بین بزرگان روحانی‌مان نداریم. انصافاً یک مرد بی‌بدیل و بی‌نظیری بود.

به گزارش مهر، سه ماه پس از رحلت آیت‌الله مشکینی، جمعی از اعضای خانواده وی در تاریخ 7 آبان سال 86 به دیدار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رفتند و رهبر معظم انقلاب نیز در این دیدار، تعابیر مهمی در مورد آیت‌الله مشکینی مطرح کردند که بخش‌هایی از متن این بیانات منتشر نشده، برای نخستین بار در ویژه‌نامه روزنامه جوان که امروز به‌مناسبت پنجمین سالگرد درگذشت آن فقیه مجاهد منتشر شد، آمده است.

متن این بیانات را در ادامه می‌خوانید. همچنین پس از این بیانات، پیام تسلیت رهبر انقلاب به‌مناسبت درگذشت آیت‌الله مشکینی، بخش‌هایی از سخنان ایشان در جمع اعضای مجلس خبرگان و سپس بخشی از بیانات ایشان در دیدار اعضای برگزار کننده همایش آیت‌الله مشکینی آمده است:
بسم الله الرحمن الرحیم. خداوند ان شاءالله درجات مرحوم آقای مشکینی (رضوان الله علیه) را متعالی کند. وجود ایشان واقعاً برای کشور و ملت ما غنیمتی بزرگ و از دست دادن ایشان برای ما خیلی مایه غصه و احساس خسارت بوده است. ولی ایشان (عاش سعیداً و مات سعیداً) زندگی پاکیزه و خوبی را گذراندند و الحمدلله در طهارت، صفا، معنویت و روحانیت هم به لقاء الله پیوستند.

مرحوم آقای مشکینی مصداق کامل این حدیث بودند که؛ اذا مات العالم الفقیه ثلم فی الاسلام ثلمه لا یسد ها شیء. واقعاً یکی از آن مصادیق کامل این روایت، ایشان بودند. بزرگانی هستند که می روند و جای‌شان خالی می ماند و انسان متأسف می شود. لکن ایشان فقیه جامع الاطرافی بود که همه جهات در او جمع و با تمام وجود، مغز، جسم، زبان ، قلم، زندگی و رفتارش در خدمت اسلام بود.

ما کمتر شبیه ایشان را با این هیأت، وضعیت و جامعیت دیده ایم. آقای مشکینی این‌جوری بود. اوایلی که بنده به قم آمده بودم، می شنیدم که ایشان جزء فضلای حوزه بودند و تدریس سطوح می کردند. اسم ایشان از همان سال‌های تقریباً سی و هفت بود. بعد هم که مبارزات شروع شد، بعضی ها بودند که انسان بر حسب طبیعت و هیأت شخصیت‌شان خیلی حدس نمی زد به اینکه اینها بیایند و به مبارزه بپیوندند. آقای مشکینی از این قبیل بود که برخلاف این تصور، به میدان مبارزه آمدند و از همان اول بودند. من از سال چهل و دو یادم هست، بعد از آن که امام را زندانی کردند، قم از وجود امام خالی بود و واقعاً انسان احساس غربت می کرد. تلاش‌های زیادی انجام می گرفت.

یکی از آن تلاشها این بود که عده ای از فضلای برجسته قم را جمع کنیم، و بخشی از کارهایی را که ممکن باشد حوزه انجام بدهد، انجام بدهند. پایه جامعه مدرسین هم آنجا گذاشته شد. بنده، اخوی و آقای هاشمی در این قضیه فعال بودیم. از جمله کسانی که بهترین، بیشترین و اولین اجابت را کردند، آقای مشکینی بودند. ایشان پیش همه محترم بودند. من یادم هست، آن زمان، همان سال چهل و دو که امام رضوان الله علیه در قم نبودند و در زندان بودند دوره ی محنتی بود و برای قم، طلبه ها و حوزه خیلی سخت بود. خیلی تلاش می شد. آقایان می رفتند. دوستان ما با آقایان تماس می گرفتند. همین جماعتی که عرض کردیم تقسیم شدند و قرار شد هر کدام بروند با یک نفر از آقایان مراجع صحبت کنند و از آنها مطالبه کنند و بخواهند بیشتر وارد میدان بشوند.

اعلامیه بدهند یا اقدام بکنند... حقاً و انصافاً از ایشان هیچ انحرافی از خط و صراط مستقیم در مسئله ای دیده نشد و ایشان در مسائل مربوط به حوزه، گروه ها، اصل جمهوری اسلامی، امام، در همه مراحل گوناگون و در امتحانات سخت که در طول این بیست و چندسال پیش آمد در صراط مستقیم و در وسط جاده بودند و راه را خوب طی کردند. امتیازاتی هم ایشان داشتند که در خیلی ها دیده نمی شد و آن اینکه با بیان سلیس مثل آب روان حرف می زد. وقتی ایشان صحبت می کردند من واقعاً لذت می بردم. در بیاناتشان به آیات و روایات اتکا می کردند.

ایشان احادیث زیادی حفظ بودند و در خاطر داشتند و به هر مناسبتی در مجامع عمومی یا خاص و در خبرگان با تناسب زمان، نصایح ایشان به روایات و به کلمات ائمه علیهم السلام متکی بود. ایشان خوش ذوق بودند. نامه نگاری هایی که می کردند و یاداشتهایی که می نوشتند، با تعبیرات لطیفی همراه بود. اتفاقاً قبل از وفات‌شان نامه ای برای بنده فرستاده بودند. در ذیل نامه جامعه مدرسین حاشیه زدند. مطلب خیلی لطیفی با خط قشنگ نوشته بودند. خیلی آدم جامعی بود. بعد هم بی اعتنایی ایشان به دنیا. این وجهه ای که ایشان در بین مردم، علما و مسئولین داشت و احترامی که امام و مسئولین در طول زمان برای ایشان قائل بودند، هیچ موجب نشد که ذره ای در رفتارش و درگفتارش کبر یا غروری به‌وجود آید.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

جامع علم و عمل، جهاد و زهد

آیت‌الله مشکینی حقیقتاً معتقد به ولایت مطلقه فقیه بود و در قول و عمل نیز چه در دوره حیات امام خمینی و چه در زمان ولایت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سنگ تمام گذاشت؛ شاید از همین‌روست که رهبر معظم انقلاب نیز چه در پیام تسلیت خود برای این فقیه پارسا و چه در بیانات خود به‌مناسبت‌های بعد، تجلیل کم‌سابقه‌ای از آیت‌الله مشکینی می‌کنند و از او به‌عنوان یک الگو و یک روحانی جامع و بی‌بدیل یاد می‌کنند.

‌پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب به مناسبت درگذشت آیت‌الله مشکینی

بسم الله الرحمن الرحیم
انالله و انا‌الیه راجعون

رحلت فقیه مجاهد و پارسا حضرت آیت‌الله آقای حاج میرزا علی مشکینی اعلی‌الله مقامه موجب تأسف و تأثر شدید اینجانب گردید.

این روحانی عالیقدر از جمله شخصیت‌های نادری بود که در سراسر عمر با برکت و در مراحل گوناگون زندگی نورانی خویش منشأ برکات فراوان برای حوزه علمیه و مردم مؤمن و اسوه اخلاقی و عملی برای شاگردان و ارادتمندان خود بود.

در دوران طاغوت جزو پیشگامان نهضت اسلامی و در دوران جمهوری اسلامی در شمار مجاهدان واقعی و معلم اخلاص و پرهیزگاری و پارسائی محسوب می‌گشت.

رفتار و عمل او بیش از بیان شیرین و رسایش، دعوت کننده به ایمان و پارسایی و حق طلبی و حق‌گویی بود. جایگاه رفیع او در نظام جمهوری اسلامی و ریاست مجلس خبرگان رهبری از آغاز تشکیل این مجلس که نشانه حرمت و مکانت او در چشم نخبگان و علمای بزرگ و اساتید مبرز روحانی کشور است، هرگز نتوانست در تواضع و فروتنی او یا در زندگی زاهدانه و دامن پاک او کمترین خدشه‌ای وارد آورد.

او جامع علم و عمل، جهاد و زُهد، تشخیص و سلوک صائب و مستقیم و بدون انحراف بود. فقدان این عالم ربانی و این روحانی جلیل القدر، ضایعه‌ای بزرگ است.

از خداوند متعال علو درجات و مغفرت و رحمت واسعه‌اش را برای روح مطهر ایشان مسئلت می‌کنم و به ملت ایران و حوزه‌های علمیه و مراجع عظام و علمای اعلام به‌ویژه به خاندان مکرم و بازماندگان محترم و همه ارادتمندان و شاگردان ایشان تسلیت عرض می‌کنم.

بیانات منتشر نشده رهبر معظم انقلاب در دیدار با دست اندرکاران برگزاری همایش بزرگداشت آیت‌الله مشکینی

آقای مشکینی (رحمه‌الله علیه) – در زمان حیات‌شان من این اعتقاد را داشتم، الان هم بر همان اعتقاد هستم- یک آدم بی‌بدیل بود؛ یعنی ما حقاً [و] انصافاً، هیچ‌کس دیگر را با این جامعیت در خصوصیات مختلف، در بین بزرگان روحانی‌مان نداریم. انصافاً یک مرد بی‌بدیل و بی‌نظیری بود.

خب سال‌های متمادی هم ایشان در صحنه حضور داشته. از سال 41 ایشان وارد صحنه مبارزات بودند.

به هر حال، هم خوب است آثار ایشان منتشر شود، هم این تفسیر‌ - من اطلاعی نداشتم از اینکه این تفسیر صادر شده از قلم آقای مشکینی، حالا هم که جناب آقای استادی قبول زحمت کردند که دنباله آن را تمام کنند- قاعدتاً چیز خوبی خواهد بود؛ سلیقه آقای مشکینی این‌جوری بود: آدم بسیار خوش سلیقه [ای بود]، ایشان علاوه بر جهات علمی، اخلاقی، سیاسی، تقوایی و مانند اینها؛ بسیار اهل ذوق و اهل سلیقه و مانند اینها بودند. امیدواریم ان‌شاء‌الله خداوند کمک کند و تأیید کند شما را؛ این کار هم به بهترین وجهی –هر دو مورد- ان‌شاء الله انجام بگیرد.

دیدار با دست اندرکاران برگزاری همایش بزرگداشت آیت‌الله مشکینی (28/1/1391)