«ملّت یمن و دولت انصارالله هم انصافاً کار بزرگی انجام دادند؛ کاری که آنها در پشتیبانی از مردم غزّه انجام دادند، حقّاً و انصافاً در خور تحسین و تمجید است؛ اینها به مجاری حیاتی رژیم صهیونیستی ضربه زدند. آمریکا تهدید کرد، از آمریکا نترسیدند! این[جوری] است دیگر؛ وقتی که انسان از خدا بترسد، از غیر خدا نمیترسد. کارشان حقّاً و انصافاً مصداق جهاد فی‌سبیل‌الله است و امیدواریم ان‌شاءالله این مجاهدتها، این مقاومتها، این فعّالیّتها ادامه پیدا کند، حتّی النّصر باذن الله تعالی.» این سخنان را حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیست‌وششم دی ماه ۱۴۰۲ در دیدار با ائمه جمعه سراسر کشور بیان کرده‌اند.

تبیین: به بهانه سالروز انقلاب ۲۱ سپتامبر یمن در سال ۲۰۱۴، بخش «درس و عبرت تاریخ» رسانهKHAMENEI.IR  در گزارش اجمالی پیش رو، به تاریخچه پیدایش جنبش انصارالله، انقلاب ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۴، بررسی ارتباط ایران و یمن و همچنین نگاه رهبر انقلاب به این موضوع، می‌پردازد.

* یک انقلاب متفاوت
انقلاب ۲۱ سپتامبر یمن، نقطه عطفی در تاریخ این کشور و جریان مقاومت منطقه‌ای است؛ حادثه‌ای که اگرچه در آغاز توسط بسیاری از بازیگران جهانی جدّی گرفته نشد، اما مسیر یمن و معادلات منطقه‌ای پس از آن را دگرگون کرد. این انقلاب، با تصرف صنعا و شکل‌گیری دولت انصارالله در سال ۲۰۱۴، ثمره سال‌ها تلاش و مبارزه مردمی بود که ریشه در اعتراضات حسین بدرالدین الحوثی به سلطه خارجی و سیاست‌های ناکارآمد حکومت یمن داشت.

از نخستین سخنرانی‌های وی در روز قدس ۲۰۰۱ تا شعارهای پرطنین «الله اکبر، الموت لأمریکا، الموت لإسرائیل»، جنبش انصارالله توانست با پیوند اعتقادات دینی و مطالبه سیاسی، جایگاهی ملّی و سپس منطقه‌ای پیدا کند. با گذر از شش جنگ صعده و مقاومت در برابر فشارهای سنگین داخلی و خارجی، انصارالله به یک جریان فراگیر در یمن بدل شد که نه تنها در صحنه سیاسی و اجتماعی، بلکه در عرصه نظامی نیز تاثیرگذار بود. این موفقیت، زمینه‌ساز تقویت روابط با محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران هم شد و به همین دلیل دیدار تاریخی هیئت بلندپایه این جنبش با رهبر انقلاب در تهران، به عنوان نمادی از پیوند اعتقادی، سیاسی و راهبردی میان دو طرف تلقی می‌شد. 

* پیدایش یک جنبش یمنی
پس از حادثه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱، در حالی که دولت یمن به رهبری علی عبدالله صالح در کنار آمریکا قرار گرفت، حسین بدرالدین الحوثی فرصت یافت تا اعتراضات خود را آشکار کند. او در روز قدس همان سال، نخستین سخنرانی روشنگرانه خود را در صعده ایراد کرد و مردم را به مبارزه با استکبار جهانی فراخواند. از همین نقطه، جرقه‌ای برای پیدایش جنبشی جدید در یمن زده شد؛ جنبشی که بعدها به نام انصارالله شناخته شد.(۱)

چند سال پیش از آن، بدرالدین الحوثی، مرجع برجسته زیدیه و فرزندش حسین به دلیل فشارهای سیاسی به ایران و سوریه رفته بودند. بدرالدین در ایران با اندیشه‌های امام خمینی آشنا شد و حسین نیز به‌زودی تحت تأثیر همین افکار به یمن بازگشت. او با الهام از انقلاب اسلامی، سخنرانی‌های قرآنی خود را آغاز کرد و جوانان بسیاری را به گرد خویش آورد. بازگشت آنان، سرآغاز حرکت تازه‌ای برای احیای هویت زیدیه در یمن بود.(۲)

در ابتدای سال ۲۰۰۲، حسین الحوثی شعاری را مطرح کرد که به مانیفست فکری جنبش تبدیل شد: «الله اکبر، الموت لأمریکا، الموت لإسرائیل، اللعنة علی الیهود، النصر للإسلام». این شعار به سرعت در مساجد صعده و دیگر استان‌ها طنین‌انداز شد. جوانان پرشور آن را تکرار می‌کردند و دولت صالح نیز در واکنش، صدها نفر از آنان را بازداشت کرد. با اشغال عراق در سال ۲۰۰۳، اعتراضات شکل گسترده‌تری به خود گرفت و انصارالله جایگاه خود را به‌عنوان صدای مخالف سلطه آمریکا تثبیت کرد.([۳)

جنبش تازه تأسیس، تنها به اعتراضات فرهنگی و سیاسی بسنده نکرد. حسین الحوثی خواستار بازگشت به شریعت اسلامی و پایان دادن به سیطره سکولاریسم و نفوذ غرب در یمن بود. او با صراحت علیه سیاست‌های دولت و همراهی آن با آمریکا سخن گفت. تجمعات گسترده‌ای مقابل سفارت آمریکا در صنعا برگزار شد و شعارهای ضد استکباری مردم، دولت را به خشم آورد. سرانجام، در سال ۲۰۰۴، ارتش یمن با حمایت آمریکا و عربستان حمله گسترده‌ای به صعده آغاز کرد و نخستین جنگ میان دولت و جنبش رقم خورد.(۴)

* شش جنگ، شش تجربه | مقاومت در کوهستان
در تابستان همان سال، حسین الحوثی در جریان نبردهای کوهستان مران به شهادت رسید. شهادت او نقطه پایان جنبش نبود؛ بلکه آغازی تازه بود. برادرش عبدالملک الحوثی رهبری را برعهده گرفت و توانست نیروها را بازسازی کند. از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰، شش جنگ سنگین میان ارتش یمن و انصارالله درگرفت که به «جنگ‌های صعده» شهرت یافت. در هر یک از این نبردها، دولت آغازگر حمله بود و انصارالله با تاکتیک‌های چریکی در کوهستان‌ها مقاومت می‌کرد. با وجود تلفات سنگین، جنبش هر بار قدرتمندتر از پیش ظاهر شد.(۵)

پایان جنگ‌های شش‌گانه در سال ۲۰۱۰ فرصتی تازه در اختیار انصارالله گذاشت. این بار جنبش به سمت سازماندهی سیاسی گام برداشت. در جریان بیداری اسلامی سال ۲۰۱۱، معترضان یمنی به خیابان‌ها آمدند و علی عبدالله صالح را به چالش کشیدند. عبدالملک الحوثی در همان آغاز از این حرکت حمایت کرد و هواداران خود را به مشارکت در تظاهرات فراخواند. انصارالله که تا آن زمان بیشتر در صعده متمرکز بود، به سرعت در سراسر کشور شناخته شد و به یکی از جریان‌های اصلی انقلاب یمن بدل گردید.(۶)

در سال‌های پس از سقوط صالح، اگرچه دولت انتقالی به رهبری عبد ربه منصور هادی شکل گرفت، اما انصارالله همچنان در حاشیه قدرت قرار داشت. با این حال، محبوبیت اجتماعی جنبش رو به گسترش بود. آنان در گفت‌وگوهای ملّی حضور یافتند، ولی به دلیل بی‌اعتمادی به نتایج، مسیر خود را جدا کردند و بیش از پیش به مردم تکیه زدند. بدین‌ترتیب، انصارالله در آغاز دهه ۲۰۱۰ توانست جایگاه خود را از یک گروه محلی در صعده به نیرویی فراگیر در یمن ارتقا دهد.(۷)

* دفاع از یمن، نه تجزیه آن
اهداف جنبش از همان آغاز روشن بود: مبارزه با سلطه آمریکا و اسرائیل، مقابله با نفوذ وهابیت، احیای هویت دینی و انقلابی زیدیه و تلاش برای استقرار حکومتی بر پایه عدالت اسلامی. رهبران جنبش بارها تأکید کردند که هیچ هدف جدایی‌طلبانه‌ای ندارند و مبارزات آنان صرفاً جنبه دفاعی داشته است. با این وجود، حکومت یمن و حامیان منطقه‌ای‌اش، به‌ویژه عربستان، بارها به انصارالله حمله کردند و هزینه‌های سنگینی بر مردم صعده تحمیل نمودند. با همه این فشارها، انصارالله توانست از دل جنگ‌ها و بحران‌ها، به یکی از قدرتمندترین جریان‌های سیاسی ـ اجتماعی یمن بدل شود.(۸)

با گذشت یک دهه از آغاز حرکت انصارالله، این جنبش دیگر صرفاً یک جریان محلی در صعده نبود؛ بلکه به نیرویی فراگیر و اثرگذار در معادلات یمن و منطقه تبدیل شده بود. استمرار مقاومت در برابر تجاوز خارجی، حضور پررنگ در تحولات سیاسی پس از سقوط صالح و ایستادگی در برابر فشارهای عربستان و آمریکا، جایگاه انصارالله را به‌عنوان یکی از اضلاع اصلی محور مقاومت تثبیت کرد. طبیعی بود که چنین جایگاهی، پیوندهای عمیق‌تری را با دیگر جریان‌های مقاومت در منطقه و به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران رقم بزند. در همین چارچوب بود که دیداری تاریخی میان رهبر انقلاب اسلامی و هیئت عالی‌رتبه انصارالله در تهران، به نمادی از همگرایی و وحدت جبهه مقاومت بدل شد.

* دیداری فراتر از تشریفات سیاسی
درحالی‌که منطقه در تب‌وتاب تحولات نظامی و سیاسی بود، در سکوتی خبری اما با لرزشی ژئوپلتیک، دیداری تاریخی در دفتر رهبر انقلاب اسلامی ایران رقم خورد. هیئتی بلندپایه از جنبش انصارالله یمن، به ریاست محمد عبدالسلام، سخنگوی این جنبش، به تهران آمده بود تا حامل پیامی ویژه از جانب رهبر مقاومت یمن، سیدعبدالملک الحوثی، باشد. دیداری که فراتر از یک ملاقات سیاسی یا تشریفاتی ساده بود. دیداری که می‌توان آن را یکی از نقاط عطف روابط ایران و یمن و تجسمی از ژرفای پیوندهای اعتقادی، سیاسی و استراتژیک در جبهه مقاومت اسلامی دانست.

از نخستین لحظه ورود هیئت یمنی، نشانه‌ها روشن بود: رهبر انقلاب نه‌تنها این دیدار را در سطحی رسمی برگزار کردند، بلکه با نگاهی عمیق و صمیمی، آن را به دیداری «برادرانه» ارتقا دادند. برخلاف دیدارهای رسمی متعارف، این نشست حامل بار عاطفی و اعتقادی آشکاری بود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با احترام نامه سیدعبدالملک را در همان جلسه گشودند و قرائت کردند؛ رفتاری که به‌ندرت در دیدارهای دیپلماتیک مرسوم است و یادآور دیدار دو ماه قبل با نخست‌وزیر ژاپن بود که پیام دونالد ترامپ را نپذیرفتند. این تفاوت، خود گویای نگاه راهبردی جمهوری اسلامی به یمن و انصارالله است؛ نگاهی که بر پایه امت‌سازی اسلامی و پیوندهای عقیدتی استوار شده است.(۹)

* پیام یمن با زبان ولایت
محمد عبدالسلام در این دیدار، پیام‌آور سلام‌های گرم رهبر انصارالله و ملّت مقاوم یمن بود. او گفت: «ما ولایت شما را امتداد خط پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و ولایت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌دانیم و مواضع حیدری و علوی شما را در حمایت از مردم مظلوم یمن، ادامه خط امام خمینی (ره) و مایه برکت می‌دانیم». یکی از کارشناسان FDD (اندیشکده آمریکایی که به عنوان لابی صهیونیستی یکی از محورهای اصلی جنگ رسانه‌ای-اقتصادی کاخ سفید علیه ایران است)، به این بخش از دیدار واکنش نشان داد و نوشت: «زبانی که یمنی‌ها استفاده کردند عمیقاً دینی و در راستای تئوری ولایت فقیه است. در واقع این یک بیعت یا سوگند وفاداری است». غربی‌ها و در رأس آن‌ها آمریکا، جمهوری اسلامی را متهم به بی‌ثبات‌سازی در منطقه با حمایت از گروه‌های انقلابی و جهادی می‌کنند. یکی از شروط و خواسته‌های اصلی آنان نیز مهار و نابودی نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران است.(۱۰)

* ادامه مسیر حزب‌الله
در همان دیدار رهبر انقلاب با تمجید از «ایمان، ایستادگی، هوشمندی و روحیه جهادی مردم یمن» تأکید کردند: «هر ملّت مؤمنی که به خدای متعال ایمان و به وعده الهی اعتقاد داشته باشد، قطعاً پیروز خواهد شد و بر همین اساس بدون شک پیروزی با ملّت مظلوم و مجاهد یمن خواهد بود». این سخن در ادامه همان خطی بود که پیش‌تر در جریان جنگ ۳۳ روزه نیز از زبان ایشان به سید حسن نصرالله گفته شده بود: «این جنگ، طاقت‌فرسا خواهد بود اما شما بر خدا توکل کنید. باید استقامت کنید. یقین کامل داریم که مقاومت پیروز خواهد شد و حتی فراتر از این، مقاومت، علاوه بر پیروزی، به قدرتی منطقه‌ای تبدیل خواهد شد». به این پیام در کتاب «حزب‌الله و کشور لبنان» نوشته حسن فضل‌الله، نماینده پارلمان این کشور اشاره شده است.(۱۱)،(۱۲)

ایشان با اشاره به خطر تجزیه یمن گفتند: «عربستان و امارات به‌دنبال تجزیه یمن هستند و باید با قدرت در مقابل این توطئه ایستاد.» تحلیل دقیق و زودهنگام ایشان، تنها چند روز پس از آن بود که عدن از دست سعودی‌ها خارج شده و در اختیار نیروهای وابسته به امارات قرار گرفته بود.(۱۳)

* نماد رویارویی با نظام سلطه
مسئله یمن، در نگاه رهبر انقلاب، فراتر از یک درگیری محلی یا نزاع بین یک دولت و یک جنبش است. ایشان بارها تأکید کرده‌اند که جنگ یمن، جلوه‌ای از واقعیت دنیای امروز است؛ دنیایی که در آن، نظام سلطه جهانی به رهبری آمریکا و متحدانش (مانند رژیم سعودی) با ظاهر تمدنی و حقوق بشری، بدترین جنایات را علیه مردم مظلوم انجام می‌دهند. سکوت سازمان‌های بین‌المللی و ادعاهای پوچ حقوق بشر در برابر بمباران مردم یمن، آوارگی ۱۲ میلیون نفر و مرگ ده‌ها هزار انسان بی‌گناه، سندی بر رسوایی این مدعیان است.(۱۴)

از منظر رهبر انقلاب، آنچه در یمن می‌گذرد، تجلی یکی از وجوه آشکار «نظام سلطه» است؛ نظمی که جنایت‌های بزرگ را با زبان حقوق بشر توجیه می‌کند. ایشان با اشاره به سکوت مدعیان حقوق بشر در قبال جنایات یمن، آن را بخشی از واقعیت دنیای امروز دانستند که باید با «قدرت ایمان و مقاومت» در برابر آن ایستاد.

* پیامدهای بین‌المللی یک دیدار
اما دیدار تهران تنها نمادی از پیوند عاطفی یا اعتقادی نبود. پیامدهای این دیدار، در عرصه سیاست بین‌الملل نیز قابل تحلیل است. نخستین پیام، تقویت مشروعیت انصارالله در سطح منطقه‌ای و جهانی بود. در شرایطی که هنوز بسیاری از قدرت‌های غربی، حکومت منصور هادی را (که سال‌هاست عملاً فراری و بی‌اختیار است) به‌عنوان دولت قانونی یمن به رسمیت می‌شناسند، دیدار رهبر انقلاب با هیئت انصارالله، گامی مهم در تبدیل «شناسایی دوفاکتو» به «شناسایی رسمی» این جنبش بود. حرکتی که در نهایت، می‌تواند به رسمیت شناختن ساختار سیاسی انصارالله توسط دیگر کشورها بینجامد.(۱۵)

دومین پیام این دیدار، تقویت محور مقاومت در منطقه بود. یمن، به‌رغم فقر تحمیلی و محاصره چندساله، اکنون یکی از اضلاع راهبردی جبهه مقاومت است. انصارالله نه‌تنها در سطح میدانی و نظامی پیشرفت کرده (با دست‌یابی به پهپادهای دوربرد و موشک‌های نقطه‌زن) بلکه از نظر سیاسی و اجتماعی نیز، در حال تثبیت جایگاه خود به‌عنوان نیرویی ملّی و مردمی است. حمایت جمهوری اسلامی از این جنبش، دقیقاً در چارچوب حمایت از ملّت‌های مظلوم و استکبارستیز منطقه تفسیر می‌شود؛ نه بر پایه مداخله‌گری، بلکه در امتداد یک اعتقاد.(۱۶)

دیدارهای پی‌درپی رهبر انقلاب با رهبران مقاومت (از حماس و حزب‌الله تا انصارالله) نماد هم‌گرایی اعتقادی و راهبردی محور مقاومت است. در همان ایام، سیدحسن نصرالله در شب عاشورا اعلام کرد: «اگر هزار بار کشته شویم، دست از یاری امام خامنه‌ای برنمی‌داریم».(۱۷)

* امت‌سازی اسلامی در برابر نظم سلطه جهانی
در سطح کلان، مسئله یمن بازتاب یکی از خطوط تقابل اصلی عصر حاضر است: تقابل میان امت‌سازی اسلامی با نظم سلطه جهانی. رهبر انقلاب، بارها تأکید کرده‌اند که جبهه مقاومت، تنها یک ابزار ژئوپلتیک نیست، بلکه تجسم یک آرمان جهانی است. به‌هم‌پیوستن جریان‌های مردمی و ضداستعماری، از یمن تا نیجریه و فلسطین، نماد بیداری اسلامی واقعی است که در برابر نظم ظالمانه غربی ایستاده است.

در سطح داخلی یمن نیز، انصارالله توانسته نظم و ساختار حکمرانی ایجاد کند. دولت نجات ملّی در صنعا، امروز دارای نهادهای مدنی، نظامی و مردمی است. افسران ارتش ملّی و قبایل شمالی با این جنبش همراه هستند و مشروعیت آن به‌واسطه کارآمدی روزافزون تقویت شده است.(۱۸)

می‌توان گفت در منطقه‌ای که محورهای قدرت مدام در حال تغییر است، این دیدار، نقطه‌ای محوری بود در ترسیم آینده‌ای که در آن، ملّت‌ها و نه دولت‌های دست‌نشانده، تاریخ را خواهند نوشت.

(۱ کوشکی، محمدصادق؛ نجابت، روح‌الله (۱۳۹۵). انصارالله در یمن از تاسیس تا تثبیت. قم: نشر معارف، ص۸۰
(۲ غریب‌رضا، حمیدرضا (۱۳۹۳). اویس خمینی: جنبش الحوثی یمن و دیدگاه‌های شهید حسین الحوثی. قم: نشر معارف، ص۲۱
(۳ کوشکی و نجابت، انصارالله در یمن از تاسیس تا تثبیت، ص۸۱-۸۲
(۴ کوشکی و نجابت، انصارالله در یمن از تاسیس تا تثبیت، ص۸۳
(۵ کوشکی و نجابت، انصارالله در یمن از تاسیس تا تثبیت، ص۸۴-۹۲
(۶ کوشکی و نجابت، انصارالله در یمن از تاسیس تا تثبیت، ص۹۵
(۷ کوشکی و نجابت، انصارالله در یمن از تاسیس تا تثبیت، ص۹۷-۹۸
(۸ غریب‌رضا، اویس خمینی: جنبش الحوثی یمن و دیدگاه‌های شهید حسین الحوثی، ص۲۶
(۹ رمزگشایی از دیدار مهم هیات انصارالله با رهبر معظم انقلاب اسلامی، روزنامه رسالت، ۱۳۹۸/۰۵/۲۳،
https://resalat-news.com/?p=۷۶۷۶، کد مطلب: ۷۶۷۶
(۱۰ چرا غلاف خنجر یمنی خالی نبود، کیهان، ۲۵/۵/۱۳۹۸، https://kayhan.ir/۰۰۰hdL، کد مطلب: ۹۶۶۰۳۴
(۱۱ دیدار سخنگوی جنبش انصارالله یمن و هیئت همراه با رهبر انقلاب، ۱۳۹۸/۰۵/۲۲
(۱۲ همان ۹
(۱۳ همان ۹
(۱۴ «حرکت انصاراللّه متکی به یک جنبش اجتماعی است»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، ۱۳۹۸/۰۶/۰۲، https://khl.ink/f/۴۳۳۳۱
(۱۵ همان ۹
(۱۶ همان ۱۶
(۱۷ به خاورمیانه جدید خوش آمدید، کیهان، ۱۳۹۸/۰۶/۲۲، https://kayhan.ir/۰۰۰i۹g، کد مطلب: ۱۶۹۷۳۶
(۱۸ همان ۱۶