تا کنون به گوشتان خورده که تحصیل در مقطع دکتری، آنهم در دانشگاه های سراسری برای برخی افراد خوش شانس (بخوانید رانت‌خواران!) بدون کنکور ممکن است؟

به گزارش «تابناک»، در شرایطی که برخی از فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد برای قبولی در مقطع دکتری -وغالبا به دنبال کسب مجوز ورود به هیات علمی دانشگاه های مختلف و استخدام شدن،- گاه مجبور می شوند که روزهای بسیاری را به مطالعه منابع مختلف امتحانی صرف کرده و حتی آزمون های دسته بندی شده موسسات مختلف آموزشی را هم تجربه کنند، هنوز هستند کسانی که بدون هیچ سنجش علمی، مجوز تحصیل در مقطع دکتری در بهترین دانشگاه های کشور را اخذ می‌کنند!

این ماجرای عجیب از آنجا آغاز می شود که پای مقوله پیچیده ای مانند بورسیه به ماجرا باز شده و مسائل پیش نیازی مانند کمبود متخصص، ارتقای سطح علمی و ... مطرح می‌شود؛ همان دلایلی که از دیر باز مطرح بوده و سنگ بنای راه اندازی بورس های تحصیلی در مقاطع مختلف شده است.

البته در این روش، بورس و الزامات آن تنها به مثابه دستاویزی عمل می‌کنند؛ به این صورت که برخی متقاضیان ادامه تحصیل در مقطع دکترای تخصصی که از قضا در آزمون سراسری دکتری پذیرفته نشده (که اگر خلاف آن بود، نیازی به بورسیه و روش‌های عجیب و غریب اختصاص آن برای "دکتر" لقب گرفتن احساس نمی‌کردند!) و چه بسا دانشگاه های نوع غیر دولتی را هم در دسترس نداشته باشند، به "بورس دوره‌ دكتري تخصصی خارج از کشور" متوسل شده و در ادامه کنکور سراسری را به سخره می گیرند.

به عبارتی بهتر، "دستور العمل اعطاء بورس" به گونه ای تدارک دیده شده که هیچ پیش شرطی مبنی بر کسب حد نصاب خاصی در آزمون و یا حتی صرفِ شرکت در کنکور دکتری هم در آن دیده نمی شود تا همواره به این روش، برخی از متقاضیان ادامه تحصیل در مقطع دکتری قادر باشند که حتی بدون شرکت در آزمون گزینش علمی، مثل کنکور سراسری، کاندیدای دریافت بورسیه تحصیلی و اعزام به خارج از کشور شوند.

تا اینجای کار با اتفاق عجیبی مواجه هستیم که شاید سرشار از غلو و باور ناپذیر هم به نظر برسد، چراکه سخت است باور کنیم در شرایطی که هر ساله تعداد زیادی از متقاضیان ادامه تحصیل در دکتری در روزهای خاصی از سال با یکدیگر رقابت کرده و برای کسب آمادگی پیش از رقابت، هزینه های زیادی (مادی و معنوی) متقبل می شوند، ممکن است فردی بدون تحمل اندک التهابی در این مقطع پذیرفته شود؛ اگر این ماجرا حقیقی است، چرا همه متقاضیان به سراغ این روش نمی روند؟

آیا امثال فردوسی پور که در کنکور دکتری شرکت می‌کنند، خبر دارند که می‌تواند با کسب بورسیه تحصیل در خارج کشور و تبدیل آن به داخل، در دانشگاه های معتبر داخلی ادامه تحصیل دهند؟!

شاید بد نباشد که پیش از اینکه درصدد پاسخ گویی به این پرسش برآییم، به سراغ دستور العمل اعطاء بورس رفته و کمی آن را تجزیه و تحلیل کنیم:

این دستورالعمل از پنج ماده تشکیل شده که در ماده نخست، به شرایط عمومی داوطلبان دریافت بورس پرداخته و از مواردی مانند: ایمان و اعتقاد به اسلام و نظام جمهوری اسلامی، تقوا، عدم وابستگی به احزاب و گروه های ملحد و محارب و ... بر شمرده تا در ادامه به شرط سنی و حداقل معدل متقاضی در مقاطع پایین تر هم برسد.

با عبور از این شرایط، به ماده دو دستورالعمل رسیده و از دیدن تنوع در شرایط اختصاصی شگفت زده می شویم؛ شرایطی که دارا بودن یکی از آنها برای بررسی پرونده کافی بوده و داوطلب را تا مرز مرحله گزینش اعزام پیش خواهد برد.

با نگاهی به این بخش از دستورالعمل، در خواهیم یافت که قانون گذار به دنبال مشمول شدن طیف گسترده ای از متقاضیان بوده است، وگرنه چگونه می شود که برخلاف بندهای ابتدایی که سه رتبه برتر دوره کارشناسی ارشد و یا دانشجویان نخبه کشوری را مستحق دریافت بورس می دانند، در بندهای بعدی به مواردی مانند "دارا بودن حداقل 1 مقاله چاپ شده در مجلات علمی-پژوهشی داخل یا خارج کشور در زمینه های علمی مرتبط." رسیده و در انتها به مواردی کلی و حتی مبهم، مانند "ارائه پیشنهاد سبک های هنری کاربردی" اشاره کرده و از "افرادی که دارای سوابق برجسته در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و ایثارگری می باشند." نام می برد.

بدین ترتیب کسانی که مشمول ماده یک و دو شده و احتمالا تعدادشان اندک نیست، می بایست که که برای اعزام (ماده سه دستورالعمل اعطای بورس) واجد شرایط خاصی بوده و به عبارتی بهتر، گزینش شوند؛ مواردی مانند قبولی در مصاحبه علمی و تخصصی، اخذ حد نصاب نمره زبان، پذیرش، ویزا، وثیقه و ... .

اینجاست که فارغ از گزینش های عقیدتی و مسائل مرتبط با آن، پای مسائلی مانند سلیقه گزینش کنندگان به میان آمده و حتی به رتبه داوطلب در آزمون سراسری اشاره ای هم نمی شود تا شاید به این وسیله نتایج کنکور سراسری برای وزارتخانه متولی برگزاری آن، محترم شمرده شده و شائبه دریافت بورسیه توسط کسانی که در کنکور شرکت هم نکرده اند، مرتفع شود.

اکنون کافی است تا اوضاع نابسامان بازار ارز و لغو سهمیه ارز دانشجویی را هم در این ماجرا دخیل کرده تا پیشنهادات عجیب و غریبی مانند تحصیل گزینش شدگان اعزام به خارج، در دانشگاههای کشور مطرح شده و نوعی قبولی در مقطع دکترای تخصصی و در موازات با کنکور سراسری کشف شود!

ماجرا زمانی عجیب تر می شود که بدانیم این اتفاق در سالهای گذشته و به انحا مختلف در حال وقوع بوده و تاکنون عده ای هم بدین شیوه (که بر خلاف کنکور سراسری، نظارت خاصی بر آن وجود نداشته و مستنداتی مبنی بر رانت خواری در آن بدست آمده) دکتر لقب گرفته اند.