شهریور ماه ۱۴۰۰ بود که یک نام آشنا برای تصدی وزارت پر کار میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مطرح شد؛ سید عزت‌الله ضرغامی. برای بسیاری هنوز ضرغامی در مقام رئیس سازمان صداوسیما قابل تصور بود. سمتی که از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳ آن را در اختیار داشت. اما این بار در دولت سیزدهم و به انتخاب سید ابراهیم رئیسی راهی وزارت میراث فرهنگی شد.

 

عملکرد ضرغامی تا امروز در میراث فرهنگی در مواردی همچون ثبت ملی و جهانی برخی آثار ملموس و ناملموس و یا مسترد کردن اشیای تاریخی ارزشمند از کشورهای خارجی مثبت بوده است. اما علاوه بر اینها عزت‌الله ضرغامی به خاطر اظهارات متفاوت و جنجال‌برانگیز خود در طول ایام تصدی وزارت میراث نیز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. اظهاراتی که معمولا بلافاصله در رسانه‌های ضدانقلاب ضریب گرفته و تبعات آن گاهی حتی موجب انتشار بیانیه از طرف وزارتخانه نیز شد.

پویشی در خبرگزاری فارس نیز با این موضوع به ثبت رسیده است. بیش از ۴ هزار نفر از مخاطبان فارس پویشی با عنوان «برای اظهارات ضرغامی چاره‌ای بیندیشید» را امضا کرده‌اند که در آن آمده است: «اظهارات نسنجیده آقای ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در خصوص مسائل مختلف اجتماعی و فرهنگی دیگر قابل تحمل نیست. از این رو از مجلس و یا دولت محترم خواستاریم برای این اظهارات چاره‌ای اندیشیده شود.»

اما وزیر میراث فرهنگی چه چیزهایی گفته است که اینهمه واکنش را برانگیخته و حواشی آن باعث شده حتی روزهای متوالی در سرخط خبرها باشد؟

۱۵ آبان و ماجرای حجاب اختیاری

ضرغامی ۱۵ آبان ۱۴۰۱ به دانشگاه شریف رفت و در نشست روز دانشجو صحبت‌های جنجالی خود را مطرح کرد: «برخی روش‌های ما (درباره قانون حجاب) غلط است، ولی ما را می‌ترسانند که اگر از حد فعلی عقب بروید، نظام با خطر جدی مواجه می‌شود. مثلا یک روحانی از کنار خیابان رد می‌شود، یک نفر روحانی‌ که از جامعه فرودست است، عمامه‌اش را می‌اندازند. بله! ما روحانی لاکچری هم داشتیم که کارآمد نبوده و مدعی بوده و به بالادست هم رسیده، اما آن طلبه‌هایی که جزو قشر فرودست جامعه هستند، تلافی سر آن‌ها می‌آید. تحول و اصلاحات نیاز است.»

ضرغامی همچنین گفت: «خیلی‌ها زودتر درباره گشت ارشاد تذکر دادند و گفتند این روش جواب نمی‌دهد. ۵ نقطه یک ون گذاشتند و تذکر می‌دهند و بعد هم این اتفاق می‌افتد (فوت مرحومه مهسا امینی)، خوب این روش غلط است. وضع ما به لحاظ اعتماد رسانه‌ای خوب نیست. ترس بعضی از نهادهای نظارتی باعث شده گوشه‌هایی را با صراحت نگوییم. فضای مجازی اگر نباشد، آدم‌ها نمی‌توانند حرف بزنند. آقایان! شما که مفاهمه ندارید و نتیجه آن را داریم می‌بینم. مردم گرفتارند و وقتی گرفتارند، عصبانی می‌شوند و همه کار می‌کنند.»

ضرغامی در این نشست دانشجویی درباره موضوع بی‌حجابی در خیابان‌ها نیز گفت: «در خیابان‌ها یک تعدادی از خانم‌ها بی‌حجاب شده‌اند، ما الان می‌توانیم به زور حجاب سر آن‌ها کنیم؟ برویم ببینیم توانمندی کجاست. من اعتقاد عمیق دارم اگر تلاش کنیم هر دختری با حجاب شود بهشت خدا را برای خودمان خریده‌ایم. برخی از این خانم‌ها که حجاب برداشته‌اند ناراحت هستند، برخی از این خانم‌ها برداشتن حجاب‌شان حرکت سیاسی است. ما باید ببینیم چه مشکلی بوده که این اتفاقات افتاده است. زمانی که رئیس صداوسیما بودم به بزرگانی می‌گفتیم بیایید درباره حجاب صحبت کنید می‌گفتند ما بلد نیستم باید کسی باشد که بتواند با یک دختر ۱۶ ساله صحبت کند.در خیابان تعدادی از خانم‌ها و دختران ما بی‌حجاب شده‌اند. آیا به زور می‌توانیم حجاب سر آن‌ها کنیم. امروز دختران جوان و دانش آموز ما بدون روسری در خیابان راه می‌روند. چه شد؟ اتفاقی افتاد؟»

بعد از این اظهارات، روابط‌عمومی وزارت میراث‌فرهنگی در اطلاعیه‌ای اظهار کرد: «اصل بحث در مورد دیدگاه نادرستی بود که عمدتاً توسط ضدانقلاب با این عنوان مطرح می‌شود که "در صورت کشف حجاب، کل نظام دومینووار سقوط می‌کند. وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پاسخ گفت: دیدید که چند نوجوان روسری را برداشتند و اتفاقی نیفتاد و نظام فرونریخت! نظام درخت تناوری است که شاخ و برگ و میوه آن تمام دنیا را فراگرفته است.»

باز هم بی‌حجابی، این بار در مکان‌های تاریخی

بعد از برکناری مدیر تکیه معاون الملک کرمانشاه توسط سرپرست میراث فرهنگی استان به دلیل پوشش غیرشرعی بازدیدکنندگان، عزت‌الله ضرغامی بدون اینکه از این مکان اسم ببرد آن را یک «تصمیم ناصواب» دانست و گفت این رویه به هیچ وجه نباید تعمیم داده شود. این اظهارنظر او تعبیر به حمایت از بی‌حجابی شد. او بعدها نیز در اتفاقات مشابه همچون حافظیه شیراز، برای حمایت از مدیران خود در نقطه مقابل احکام قضایی هم ایستاد و گفت: «ممکن است یک دستگاه قضایی، قضاوتی کند که موافق آن نباشیم، در اینگونه موارد به موقع به مأموران قضایی اطلاع رسانی لازم صورت می‌گیرد.»

وزیر میراث فرهنگی همچنین تصریح کرد: «برکناری معدود مدیران اماکن تاریخی به هیچ وجه نباید در فضای رسانه‌ای تعمیم داده شود و این احساس به وجود بیاید که باقی مدیران از خوف و نگرانی که به خاطر این برخوردهای قضایی دارند، سختگیری‌های بلاوجه کنند یا مرکزشان را تعطیل کنند یا خدماتشان را کاهش دهند.»

اظهارات ضرغامی درباره معماری قبل از انقلاب

در آستانه یک‌سالگی دولت، سید عزت‌الله ضرغامی به برنامه صف اول در صداوسیما رفت تا این بار صحبت‌های او در حوزه معماری خبرساز شود. ضرغامی در این برنامه گفت: «قبل از انقلاب معماری ایرانی – اسلامی دچار تغییراتی شد و این بهم ریختگی بعد از انقلاب نیز ادامه داشت. متاسفانه برخی مساجد را می‌بینیم که اصول مسجدسازی در آن رعایت نشده است و معماری بهم‌ ریخته‌ای دارد.»

ضرغامی همچنین در این برنامه زنده تلویزیونی گفته بود: «معماری ایران بعد از انقلاب نابود شد. حق را می‌گویم و هزینه‌اش را می‌دهم!»

شاید توریست‌ها دستگیر شوند!

در ایام اغتشاشات سال ۱۴۰۱ و بعد از گسترش فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی در کشور، نگرانی عده‌ای از دست‌اندرکاران گردشگری این بود که گردشگران خارجی باید چگونه با این فیلترینگ کنار بیایند؟ و آیا این شرایط موجب از رونق افتادن بازار گردشگری کشور خواهد شد یا نه؟

چندی بعد از اینکه ضرغامی در یکی از صحبت‌های خود از اعطای سیم‌کارت بدون فیلتر به گردشگران خارجی خبر داده بود، در حاشیه یکی از جلسات هیئت دولت در اظهارنظری عجیب گفت: «توریست خارجی باید به واتس‌اپ دسترسی داشته باشد که اگر در ایران دستگیر شد، بتواند به خانواده‌اش خبر بدهد!» ضرغامی با این جمله خود، نه‌تنها دستگیری جاسوسانی را که تحت پوشش گردشگر وارد ایران می‌شوند را زیر سوال می‌برد، بلکه به نوعی ترساندن تمام گردشگران خارجی بود که قصد سفر به ایران را داشتند.

وقتی وزیر میراث فرهنگی، درباره کنسرت هم نظر می‌دهد

ضرغامی چندی پیش در صفحه توییتر خود گریزی هم به برگزاری کنسرت‌ها در کشور زد و نوشت: «دو گروه با برگزاری «کنسرت» مخالفند. گروهی که کلاً ‎شادی جمعی و موسیقی را ابتذال می‌دانند و با نام «دین» آن را برنمی‌تابند و گروه دیگری که کلاً شادی مردم را مغایر با راهبرد سیاسی خود می‌دانند و دنبال برهم زدن تجمع‌های شادی‌آفرین هستند. مردم هر دو گروه را پس زده‌اند.»

جدای ازینکه آقای وزیر کنایه‌ای به افراد نامشخصی زد که معلوم نیست کجا به اسم دین شادی جمعی را نمی‌پذیرند، مشخص هم نکرد که مردمی که از آن سخن می‌گویند چه کسانی هستند؟ فقط اطرافیان آقای وزیر یا مردمی که به درستی به ابتذال در برخی کنسرت‌ها معترض هستند.

به نظر می‌رسد ضرغامی تصمیم گرفته در تمام مواردی که به موضوعات حجاب و عفاف ربط پیدا می‌کند حتما نظردهی کند. چرا که درباره حکم یکی از بازیگران اخیرا کشف حجاب کرده که توسط قاضی به حضور در غسالخانه و مراجعه به روانپزشک محکوم شده بود نیز گفت: « اعلام عمومی مجازات کار در غسالخانه و یا ارائه‌ گواهی سلامت روانی برای متخلفان حجاب، به جای اینکه مشکل حجاب و عفاف را حل کند، باعث ایجاد چالش‌های مهم‌تر و بیشتری خواهد شد. فکر نمی‌کنم جناب آقای محسنی‌اژه‌ای، موافق صدور این احکام باشند.»

ضرغامی همچنین در حاشیه همایش گردشگری سلامت که دوشنبه ۲۶ تیرماه در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، در جمع خبرنگاران به این موضوع اشاره کرد و گفت: اینکه کسی را به عنوان مجازات موظف کنیم حتما در غسالخانه با اموات و میت محشور شود، درست نیست. غسالی شغل شریفی است. اگر کسی از دنیا برود و اگر هیچ‌کس نباشد که میت را غسل و کفن کند بر ما واجب شرعی است که این کار را انجام دهیم. حالا اگر بعضی‌ها ایثار می‌کنند و این کار را انجام می‌دهند نباید مورد بی‌احترامی قرار بگیرند و برای مجازات بی‌حجابی، افراد را به مرده‌شورخانه بفرستیم. عمیقا به این موضوع انتقاد دارم.» و ظاهرا مشخص نیست سریال اظهارنظرهای جنجالی و مخالفت‌های صرف آقای وزیر درباره موضوعات مربوط به حجاب که اساسا در حیطه اختیارات وی هم نیست، تا کی و کجا ادامه خواهد داشت.

باید به تفاهم ملی برسیم

تیرماه امسال سید عزت‌الله ضرغامی در مصاحبه‌ای درباره اظهاراتی که برایش منجر به حاشیه شده بود، صحبت کرد و گفت: «من فکر می‌کنم قبل از این‌که برای مردم اجمالاً کنسرت، حجاب و محدودیت‌های اینجوری مطرح شود، فعلا سرویس بهداشتی اولویت اول مردم است. یعنی مردم می‌گویند آقا شما که نمی‌توانید سرویس بهداشتی را درست کنید، بقیه حرف‌هایتان هم مثل این است.» این ادبیات وزیر نیز از نگاه مخاطبان، نوعی طعنه به اهمیت موضوع حجاب محسوب می‌شد.

البته در این مصاحبه وزیر میراث فرهنگی نظر خود درباره موضوع حجاب را پایبندی به قانون اعلام کرد اما مدعی شد برای رعایت قانون حجاب در جامعه نیاز به یک تفاهم ملی است و در مثالی گفت: «اگر مثلاً ۲ الی ۳ هزار نفر برای یک کنسرتی آمدند و یک یا چند نفر رفتار نامطلوبی را انجام می‌دهند (در واقع من این‌ها را گروه فشار جدید نامگذاری کردم) حداقل باید به آن ۳ هزار نفری که آمده‌اند احترام بگذارند و رعایت کنند.»

به نظر می‌رسد ضرغامی در بسیاری از صحبت‌های خود، سعی می‌کند از ادبیات رسمی فاصله بگیرد و شاید همین موضوع گاهی باعث ایجاد حساسیت در میان مخاطبان شده باشد. اما هم حوزه میراث فرهنگی که در کنار خود حوزه‌های مهمی چون گردشگری و صنایع دستی را دارد و هم موضوعات حجاب و فرهنگ هر دو آنقدر مهم هستند که شاید لازم باشد وزیر میراث فرهنگی برای اظهاراتش در این موارد دقت بیشتری به خرج دهد و از الفاظ و توصیفات و مثال‌های دقیق‌تری استفاده کند.