استاد حقوق بین‌الملل گفت: ترکیه در قالب طرح «گاپ» تعداد قابل‌توجهی سد به‌روی ارس در حال احداث دارد، برخی از این سدها مثل سد کاراکورت سال گذشته افتتاح شده و ۳۰ تا ۴۰ درصد آب ورودی ارس به‌سمت ایران و ارمنستان و جمهوری آذربایجان را کاهش داده است.

به گزارش تسنیم،‌ احمد کاظمی استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه اوراسیا درباره سدسازی‌های ترکیه و تبعات زیست‌محیطی آن برای کشورهای همسایه از جمله ایران گفت: شاهد سدسازی‌هایی از سوی ترکیه هستیم که در آینده می‌تواند ده‌ها برابر فاجعه زیست‌محیطی و خشکسالی که در هیرمند و سیستان و بلوچستان ایجاد کرده است، در شمال‌غرب کشورمان ایجاد بکند, ترکیه در قالب طرح «گاپ» تعداد قابل‌توجهی سد روی ارس در حال احداث دارد، برخی از این سدها مثل سد کاراکورت سال گذشته افتتاح شده و حدود 30 تا 40 درصد آب ورودی ارس به‌سمت ایران و ارمنستان به جمهوری آذربایجان را کاهش داده است.

این پژوهشگر امور بین‌الملل افزود: این اقدام ترکیه همان تبعاتی را بر شمال‌غرب ایران دارد که شاید 2 تا سه قرن پیش تجاوزاتی را که ترکها و عثمانی به مناطق شمال‌غرب ایران در اشغال تبریز داشتند و هزاران نفر از آذری‌های غیور در این اشغال‌ها به شهادت رسیدند، به‌نوعی تبعاتش را امروزه به یک شکل دیگر تکرار می‌کند و طبیعتاً این برای هیچ شهروند ایرانی قابل قبول نیست و باید افکار عمومی به این موضوع حساس باشند.

وی بیان کرد: ترکیه با یک نوع هوشمندی تلاش می‌کند اول اینکه این موضوع نزد افکار عمومی آشکار نشود چون در پروژه «گاپ» وقتی آشکار شد خیلی از شرکت‌های غربی از پروژه خارج شدند، دوم اینکه ترکیه تلاش می‌کند ابزارهای فشار ایران را از بین ببرد یکی از ابزارهای ایران وابستگی ترکیه به ایران از منظر ترانزیتی برای اتصال به آذربایجان و اتصال به آسیای مرکزی و خلیج فارس است، به‌خاطر همین است که می‌بینیم امروز ترکیه در دوره اردوغان از دالان طولانی ناتو حمایت می‌کند برای اینکه طرح‌های ترانزیتی خودش را بتواند با دور زدن ایران انجام بدهد و ایران نتواند در آینده از بحث ترانزیتی به‌عنوان یک ابزار و یک راهکار پایانی برای مجبور ساختن ترکیه به رعایت قواعد بدیهی و لازم‌الاجرای حقوق بین‌الملل استفاده بکند.

کارشناس حقوق بین‌الملل با ابراز اینکه سدهای دیگری مثل سد سویلماز، مرت، نارین‌قلعه و قارس‌قلعه در حال احداث است، درباره اینکه "چرا ما باید به‌عنوان یک ایرانی نسبت به این سدسازی‌ها حساس باشیم؟" گفت: خشکسالی و بیابان‌زایی در عراق و سوریه، مشکلات اقتصادی، انسانی، بهداشتی، مهاجرت، تخریب محیط زیست، تعطیلی 5.6 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در سوریه و عراق، تجربه و خروجی سدسازی‌های ترکیه در طرح «گاپ» و  سدسازی روی دجله و فرات بوده است.

کاظمی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: ترکیه در قالب پروژه «گاپ» یا همان سدسازی روی دجله و فرات فقط در یک حوزه به کشورهای منطقه آسیب نزده است بلکه حق‌آبه زیست‌محیطی این رودخانه حفظ نشده است و گردوغبارهای شدیدی را در این منطقه بر اثر خشکسالی‌ها و تولید بیابان‌ها شاهد هستیم، این در حالی است که سدسازی ترکیه روی ارس بر چهار حق‌آبه زیست‌محیطی، شرب، کشاورزی و صنعت آسیب‌های جدی‌تری را به‌همراه دارد که در صورت ادامه این سدسازی‌ها، آثار آن بیشتر مشخص خواهد شد.

کاظمی رویکرد ترکیه را سانسور و بایکوت خبری در این حوزه اعلام کرد و ادامه داد: آنها سعی می‌کنند با مخفی نگه داشتن این مسائل، از مطرح شدن آن در افکار عمومی و طرح آنها به‌عنوان حقوق‌بشری ممانعت کنند و جلوگیری عمدی را انجام دهند.

این استاد دانشگاه گفت: سدسازی‌ها در بالادست رود ارس تبعات و آسیب‌های مختلفی را به‌همراه دارد که کنار کاهش آب رود ارس، آسیب‌های زیست‌محیطی و کاهش تولید را در بخش کشاورزی به‌صورت جدی به‌همراه می‌آورد. میانگین وابستگی کشور به رودخانه‌های فرامرزی 10 درصد است اما در دشت مغان این وابستگی به 80 درصد می‌رسد در حالی که دشت مغان 15 درصد در تکمیل زنجیره امنیت غذایی ایران نقش‌آفرینی می‌کند.

کاظمی گفت: اگر سد خداآفرین بر اثر این سدسازی‌های ترکیه آسیب ببیند ما با کاهش کشت، زرع و تولید محصولات در دشت مغان روبه‌رو خواهیم شد و کنار آن امکان انتقال آب به دریاچه ارومیه نیز فراهم نمی‌آید، این موضوع نه‌تنها آثار و تبعات اقتصادی و مشکلاتی در حوزه امنیت غذایی به‌همراه دارد بلکه زمینه مهاجرت روستاییان و کشاورزان را رقم می‌زند و تبعات زیست‌محیطی آن به‌ویژه تولید گردوغبار بیشتر نمایان خواهد شد.

این استاد حقوق بین‌الملل ادامه داد: رویکرد جمهوری آذربایجان در سدسازی‌های ترکیه سکوت بدون هیچ‌گونه اعتراض است چرا که آنها سعی می‌کنند همسو با ترکیه از حوزه کورا بهره‌برداری بیشتری را انجام دهند و چندان توجهی به انحراف به‌وجودآمده در مسیر رود ارس انجام نمی‌دهند. از لحاظ حقوق بین‌الملل این اقدام ترکیه پیگرد قانونی دارد چرا که نقض آشکار حقوق تعریف‌شده در بهره‌برداری از رودخانه‌های مرزی است که قطعاً مسئولان کشور می‌توانند در این زمینه پیگیری‌های بین‌المللی را نیز انجام دهند.

کاظمی بیان کرد: کشورهای بالادست باید در ساخت سد سه اصل را رعایت کنند که منع استفاده زیانبار در محیط زیست، استفاده معقول و منصفانه از رودخانه‌های مشترک و اطلاع‌رسانی به‌موقع سه اصلی است که ضرورت دارد مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: شهروندان شمال‌غرب ایران در صورت رعایت نشدن این حقوق و اصول مسلم می‌توانند به‌عنوان اقدام عامدانه ترکیه در سدسازی‌ها علیه کشور به‌عنوان تروریسم آبی شکایت خود را به مجامع بین‌المللی ببرند و پیگیری‌های جدی را در این حوزه انجام دهند. افکار عمومی باید با هوشمندی این موضوع را پیگیری کنند و با استفاده از ابزارهای فشار بین‌المللی جلوی سدسازی‌های متعدد ترکیه در بالادست ارس گرفته شود و دیگر برنامه‌های سران کشور ترکیه در دور زدن ایران به‌عنوان مسیر ترانزیتی منطقه را بر اساس قواعد بین‌المللی پیگیری کنند.