در ایام اربعین ۴۰۱ ستاد مرکزی اربعین پیوسته در رسانه‌ها اعلام می‌کرد که در سمت عراق امکانات اسکان، آب، حمل‌و‌نقل و... وجود ندارد! در صورتی که وقتی زائران ایرانی وارد عراق می‌شدند، به‌خلاف مرزهای ایران اسکان، غذای گرم و آب خنک فراوان وجود داشت.

 

در آستانه آغاز مراسم بزرگ اربعین حسینی(ع) هستیم و تمام دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و تشکل‌های مردمی خود را آماده خدمات‌رسانی به زائران اربعین کرده‌اند و علاوه بر فرودگاه‌های منتخب کشور برای انتقال زائران به عراق، 6 مرز زمینی مهران، خسروی، شلمچه، چزابه، باشماق و تمرچین نیز مرزهایی هستند که از طریق آنها، عملیات رفت و برگشت بیش از 90 درصد زائران به عراق انجام خواهد شد.

هرساله در ایام اربعین از میان مرزهای مختلف ما با عراق، "مرز مهران" بیشترین میزان زائران را میزبانی می‌کند و تقریباً هرساله در پیک اعزام زائران، این مرز شرایط بحرانی را تجربه می‌کند به‌گونه‌ای که در برخی از سال‌ها حتی شاهد جان باختن برخی از زائران به‌واسطه ازدحام شدید، عطش، گرمای طاقت‌فرسا و ناتوانی دست‌اندرکاران مربوطه از ستاد مرکزی اربعین برای مدیریت جمعیت در این مرز بوده‌ایم.

سال گذشته شاهد اتفاقات تلخی برای زائران اربعین حسینی در برخی از مرزهای زمینی بودیم و در این میان، شدیدترین و وخیم‌ترین شرایط را زائران اربعین در مرز مهران تجربه کردند و در نهایت به‌واسطه ناتوانی دست‌اندرکاران در مدیریت حجم زائران حاضر در این مرز، در روز 19 شهریور 401 یعنی در اوج اعزام زائران اربعین، ستاد مرکزی اربعین وزارت کشور با صدور اطلاعیه‌ای، اقدام به بستن این مرز و سایر مرزهای زمینی به عراق کرد!

جالب اینکه ستاد مرکزی اربعین در اطلاعیه مربوط به بسته شدن مرزها به‌سمت عراق آن هم 7 روز مانده به اربعین حسینی، دلیل اتخاذ و اجرای چنین تصمیمی را "نبود امکانات اسکان، تغذیه، آب و حمل‌ونقل در عراق" اعلام کرد و این در حالی بود که به‌گواه تمام زائران کشورمان که سال گذشته در ایام اربعین، مهمان عراقی‌ها در موکب‌های مختلف در شهرهای نجف اشرف، کربلای معلی، سامرا، کاظمین و طریق اصلی پیاده‌روی نجف به کربلا بودند، زائران کشورمان حتی برای ساعت و کمتر از ساعتی با هیچ نوع کمبودی اعم از تأمین آب خنک و فراوان، اسکان در موکب‌ها، غذای گرم و کافی و... مواجه نبودند!

سال گذشته، تأمین و تدارکات عالی برای میزبانی از زائران اربعین حسینی در سمت عراق و رضایت کامل زائران کشورمان از نوع مهمان‌نوازی و میزبانی عراقیها از زائران اربعین در تأمین صددرصدی و کاملاً "تبرعی" آب، غذای گرم و اسکان در حالی بود که زائران کشورمان داخل خاک خودمان به‌ویژه در مرز مهران در تأمین حداقل نیازهای ضروری خود مانند آب معدنی و حتی یک سایبان برای در امان ماندن از گرمای طاقت‌فرسای 45 درجه مهران نیز با مشکلات جدی و بعضاً کشنده مواجه شدند.

بسیاری از زائرانی که اربعین سال گذشته از روز 14 شهریور تا 19 شهریور (که مرزهای زمینی به‌روی آنها بسته شد) خود را به مرز مهران رسانده بودند، از سطح بسیار نازل تدارک و برنامه‌ریزی برای میزبانی از زائران در این مرز متعجب بودند به‌گونه‌ای که حتی آب کافی نیز برای رفع عطش زائران در آن گرمای شدید تدارک دیده نشده بود و تقریباً تمام زائران در شرایطی وخیم و با معطلی طولانی‌مدت بعضاً تا 24 ساعت و در نهایت عسر و حرج، موفق شدند خود را به گیت گذرنامه سمت ایران در پایانه مرزی مهران برسانند و بسیاری از زائران با رسیدن به این مرحله، به‌واسطه تحمل فشار جسمی خارج از توانشان، نیازمند دریافت سرم و بستری در مراکز درمانی شدند.

برای بررسی این مسائل و بازخوانی آنچه بر زائران اربعین حسینی در مرز مهران گذشت، میزبان "حجت‌الاسلام محمود ریاضت" از فعالان حوزه اربعین بودیم که هرساله کاروان‌های متعددی را در ایام اربعین حسینی به عراق همراهی می‌کند؛ در ادامه مشروح بخش نخست این گفت‌وگو را می‌خوانیم:

تسنیم: شما هرساله توفیق سفر زمینی به اربعین را دارید و سال قبل هم تعداد زیادی از دانشجویان را در قالب چندین اتوبوس از طریق مرز مهران به عراق اعزام کردید؛ خلاصه‌ای از آنچه را از زمان حرکت از تهران تا رسیدن به پایانه مرزی مهران با آن مواجه شدید، برایمان تعریف کنید!

بنده از سال 1377 تجربه سفر به کربلای معلی همراه با تشکل‌های دانشجویی و هیئت‌های مذهبی را دارم که عمدتاً بیشتر آن پیاده‌روی بوده است، البته بنده، کاروان‌دار نیستم و صرفاً با کاروان‌های دانشجویی و مذهبی مشرف می‌شویم.

به‌جرئت می‌توانم بگویم مشکلاتی که از سال 1377 کاروان‌های زمینی کربلا بین راه قبل از رسیدن به مرز مهران با آن دست‌به‌گریبان بوده‌اند، بیش از 80 درصد آن هنوز هم حل نشده است و دولت‌های مختلف با شعارهای اربعینی آمده و رفته‌اند و هنوز هم این معضلات برای زائران آن هم در داخل خاک خودمان پابرجاست.

اصلی‌ترین چالشی که زائران اربعین سال گذشته در مرز مهران با آن مواجه بودند عدم وجود تسهیلات و امکانات بین پایانه برکت و مرز مهران بود به‌عنوان مثال سرویس بهداشتی و آب آشامیدنی سالم در دسترس نبود و جای تأسف دارد زائر امام حسین برای اینکه نمازش قضا نشود، مجبور به تهیه آب معدنی بود!

معمولاً از حدود 6 ماه قبل از فرا رسیدن اربعین در وزارت کشور، ستاد مرکزی اربعین تشکیل می‌شود؛ سال گذشته پس از تشکیل این ستاد، اعلام شد که پیش‌بینی حضور حدود 5 میلیون زائر ایرانی در مراسم اربعین وجود دارد.

هرساله 80 درصد از زائران اربعینی کشورمان از مرزهای زمینی وارد عراق می‌‌شوند و از این میزان، 80 درصد زائران از مرز مهران عبور می‌کنند؛ وضعیت سال گذشته زائران در مرز مهران به‌خوبی گویای میزان موفقیت ستاد مرکزی اربعین در خدمات‌رسانی به زائران است.

سال گذشته در ایام اربعین، ستاد اربعین پیوسته در رسانه ملی اعلام می‌کرد که در سمت عراق، امکانات لازم از جمله اسکان، آب سالم، حمل‌ونقل و... وجود ندارد! در صورتی که وقتی از مرز مهران عبور کردیم و وارد خاک عراق شدیم در هر گوشه و کناری، اسکان، آب معدنی، غذای گرم فراوان یافت می‌شد و زائران در سمت عراق هیچ مشکلی از باب تدارکات و پذیرایی کامل نداشتند.

من تعجب می‌کنم هرساله برای ستاد اربعین از طرف وزارت کشور بودجه تعیین می‌شود و همه استانداری‌ها بسیج می‌شوند اما باز هم شاهد بی‌برنامگی و بی‌تدبیری برای پذیرایی حداقلی از زائران اربعین داخل خاک خودمان هستیم.

اما درباره حرکت کاروان ما در اربعین سال قبل؛ ما پس از حرکت از تهران، ساعت 9 صبح به اسلام‌آباد رسیدیم، در اسلا‌م‌آباد مسیر به‌سمت مرز مهران را بسته بودند؛ وقتی اعتراض کردیم، نیروی انتظامی گفت که به‌دستور ستاد اربعین، مرز مهران بسته است.

تسنیم: چرا برای خروج "مرز خسروی" را به‌جای مرز مهران انتخاب نکردید؟!

بله! داستان از این قرار بود که در همان گیر‌و‌دار معطلی در اسلام‌آباد بودیم که آقای میراحمدی به‌عنوان رئیس ستاد مرکزی اربعین از طریق رادیو و سایر رسانه‌ها اعلام کرد که "ما از زائران تقاضا داریم از مرزهای دیگری مانند خسروی عبور کنند."

با این اعلام رئیس ستاد مرکزی اربعین،‌ ما هم به‌سمت مرز خسروی تغییر مسیر دادیم اما در میانه راه، نیروی انتظامی باز هم جلوی ما را گرفت و گفت که "مرز خسروی هم بسته است"! در همین حال، مشاهده کردیم که حجم عظیمی از زائران از سمت مرز خسروی در حال برگشت هستند! ما بعینه شاهد عدم هماهنگی بین دستورات ستاد مرکزی اربعین ‌و نیروهای اجرایی حاضر در میدان مانند فرمانداری‌های مربوطه و نیروی انتظامی بودیم و این ناهماهنگی موج می‌زد.

نهایتاً یک ساعت بعد، آقای میراحمدی از طریق رادیو اربعین مصاحبه کرد که امکانات در مرز مهران فراهم شده و این مرز دوباره باز شده است و زائران از این مسیر بیایند! به‌هرحال ما هم بر اساس اعلام جدید ستاد مرکزی اربعین به‌سمت مرز مهران حرکت کردیم.

وقتی به مرز مهران رسیدیم، هیچ امکانی برای زائران خسته از جمله اسکان و آب آشامیدنی وجود نداشت و مرز هم بسته بود در حالی که وزیر کشور در رسانه ملی اعلام کرده بود که مرز مهران تا یک ساعت دیگر باز می‌شود اما از ساعت 9 صبح تا 6 بعدازظهر، مرز مهران همچنان بسته بود! کاروان ما مجبور شد به‌دلیل بسته بودن مرز، یک شب پشت مرز مهران معطل بماند.

تسنیم: دلیل اینکه یک شبانه‌روز پشت مرز مهران معطل ماندید، چه بود، مگر اشاره نکردید که ساعت 6 بعدازظهر مرز مهران باز شد؟

در مرز مهران، سه صف برای عبور زائران پیش از گیت‌های گذرنامه ایجاد کرده بودند و پس از عبور از آن 3 گیت، زائران تازه وارد گیت اصلی گذرنامه می‌شدند؛ نیروی انتظامی نفر به نفر پاسپورت افراد را بررسی می‌کرد و با آن انبوه جمعیت، معطلی زیاد بود و تقریباً بیش از 24 ساعت در آن صف‌ها برای رسیدن به گیت خروجی مرز مهران معطل شدیم؛ وقتی به نیروی انتظامی نسبت به این بی‌نظمی تذکر می‌دادیم، می‌گفتند "ستاد اربعین و فرمانداری‌ها دستور داده‌اند"، البته راست می‌گفتند چرا که نیروهای انتظامی حاضر در گیت گذرنامه صرفاً مجری دستورات ابلاغی از ستاد مرکزی اربعین بودند.

برای محض رضای خدا حتی یک نماینده از طرف ستاد مرکزی اربعین یا فرمانداری‌ها در پایانه مرزی مهران حضور نداشت که حداقل این وضعیت را مشاهده و گزارش کند البته به این نکته مثبت هم باید اشاره کنم که تنها جایی که مشکل زائران حل می‌شد پس از ورود به گیت خروجی بود زیرا افرادی که زمینی سفر می‌کنند معمولاً قشر جوان و دانشجو هستند و گاهی اوقات مشکلات گذرنامه‌ای مربوط به پایان خدمت و غیره پیش می‌آمد و نیروی انتظامی به‌سرعت به این امور زائران رسیدگی می‌کرد.

تسنیم: ستاد مرکزی اربعین دائماً از طریق رسانه‌ها اعلام می‌کرد که در سمت عراق برای زائران، اسکان، تغذیه و حتی آب شرب وجود ندارد! آیا کاروان شما هم با عبور از گیت ایران و ورود به عراق، با چنین امری مواجه شد؟

در پاسخ به این سؤال باید بگویم که مسئولان در رسانه‌های داخلی مداوم به این اشاره می‌کردند که پس از عبور از مرز مهران در سمت عراق، امکانات مانند وسایل نقلیه، اسکان و آب آشامیدنی فراهم نیست در صورتی که اصلاً این‌گونه نبود و در گیت ورودی مرز عراق، معطلی نداشتیم و بعد از مرز، آب خنک فراوان، غذای گرم و وسایل نقلیه ویژه زائران به‌اندازه کافی فراهم بود.

مردم عراق وقتی این خبر‌ها مبنی بر ادعای عدم‌وجود امکانات اسکان، آب و... را از طریق رسانه‌های ما می‌شنیدند به‌شدت ناراحت و متأثر می‌شدند؛ چرا که عراقی‌ها خودشان را خدمتگزار زائر امام حسین می‌دانند و هرساله همه داشته و پس‌انداز خود را برای پذیرایی کامل از زائران اربعین، خرج می‌کنند.

خواهش من به‌عنوان فردی که بیش از یک دهه از عمرم را در این مسیر گذرانده‌‌ام این است که اگر مسئولان امر نمی‌توانند این حجم از زائران کشورمان را در ایام اربعین مدیریت کنند، مدیریت کامل پذیرایی از زائران را به خود نیروهای مردمی از جمله هیئت‌های مذهبی واگذار کنند مثل همان کاری که عراق می‌کند و دولت عراق اصلاً دخالتی در برگزاری مراسم اربعین ندارد و تمام امور مربوط به اسکان و تغذیه زائران به‌عهده خود مردم عراق است.

مقام معظم رهبری هم دراین‌باره متذکر شدند "لذت میزبانی زائران امام حسین را از عراقی‌ها نگیرید و بیشتر در داخل کشور زیرساخت‌های مناسب فراهم کنید" که متأسفانه مسئولان ستاد مرکزی اربعین به این تذکر توجه چندانی نداشته‌اند... .