تهران- هر یک از امامان شیعه در بین تمامی ویژگی های برجسته خود، یک خصوصیت ویژه دارند از جمله این ائمه نهمین ستاره درخشان آسمان امامت و ولایت امام محمد تقی ملقب به امام جواد (ع) است که به جود و سخا و بخشش معروف است.

سن کم و به امامت رسیدن این امام بزرگوار در دوران کودکی به دلیل دارا بودن تمامی شاخصه های یک امام بخشی از خصایص وجودی آن حضرت است که از آن زمان تاکنون همگان را بر علم و درایت امام جواد (ع) حیران و متعجب کرده است.

تمامی مورخان محل ولادت امام جواد (ع) را مدینه طیبه می دانند - در سال 195 هجری قمری - اما در ماه و روز ولادت آن امام اختلاف نظر وجود دارد، برخی همانند محدث کلینی در کتاب کافی، شیخ مفید در ارشاد، شهید ثانی در کتاب دروس، ولادت امام جواد (ع) را در ماه رمضان سال 195 هجری قمری می دانند و روز ولادت را معین نکرده اند.

شیخ طوسی نیز در کتاب مصباح می گوید امام جواد در روز دهم ماه رجب سال 195 هجری قمری متولد شده است.

تولد مبارک امام جواد (ع) نه تنها پایان بخش دلهره های شیعیان و افشای نیت فرصت طلبان و سود جویانی چون فرقه واقفیه بود، بلکه آغاز فصل نوینی از تاریخ ائمه اطهارعلیهم السلام است.

در خانواده امام رضا (ع) و در محافل شیعه، از حضرت جواد (ع) به عنوان مولودی پر خیر و برکت یاد می شد. چنانکه ابو یحیای صنعانی می گوید: روزی در محضر امام رضا (ع) بودم، فرزندش ابو جعفر را که خردسال بود، آوردند. امام فرمود: این مولودی است که برای شیعیان ما، با برکت تر از او زاده نشده است.

مادر آن حضرت سبیکه که از خاندان ماریه قبطیه همسر پیامبر اسلام به شمار می رود، از نظر فضایل اخلاقی در درجه والایی قرار داشت و برترین زنان زمان خود بود، به طوری که امام رضا (ع) از او به عنوان بانویی منزه و پاکدامن و با فضیلت یاد می کرد.

از مادر آن امام با نام های دیگری نیز یاد کرده اند همچون سبیکه، نوبیه و سکینه، که شاید این نام آخر صورت تصحیف شده سبیکه باشد، خیزران و دره. امام رضا (ع) آن بانو را خیزران می خواند و گفته اند نامش ریحان و قبطی و مکنی به ام الحسن بود.

مدت عمر آن حضرت 25 سال بود. از این مدت، وی هشت یا هفت سال و چهار ماه و دو روز با پدرش و 17 یا 18 سال پس از پدرش زیست. که این همان مدت امامت آن حضرت به شمار می رود و مصادف با دوران مامون است.

مامون کار زهر دادن به امام رضا (ع) را بسیار سری و مخفیانه انجام داده بود و سعی داشت جامعه از این جنایت آگاهی نیابد. اما با همه پرده پوشی و ریاکاری، سرانجام بر علویان آشکار شد که قاتل امام جز مامون کسی نبوده است، مامون برای پیشگیری از عواقب امر، توطئه دیگری آغاز کرد و با تظاهر به مهربانی و دوستی نسبت به امام جواد (ع) تصمیم گرفت دختر خود را به حضرت ترویج کند تا استفاده ای را که از تحمیل ولیعهدی بر امام رضا (ع) در نظر داشت از این وصلت به دست آورد.

بر اساس همین طرح بود که امام جواد (ع) را در سال 204 ه. ق یعنی یک سال پس از شهادت امام رضا (ع) از مدینه به بغداد آورد و به دنبال مذاکراتی که در جلسه مناظره امام با یحیی بن اکثم گذشت، دختر خود ام الفضل را به همسری حضرت در آورد!

امام جواد (ع) مناظرات و بحث و گفت و گوهایی داشته است که برخی از آنها بسیار پر سر و صدا و هیجان انگیز و جالب بوده است. و از آن جا که آن حضرت نخستین امامی بود که در کودکی به منصب امامت رسید، علت اصلی پیدایش این مناظرات این بود که از یک طرف، امامت او به خاطر کمی سن برای بسیاری از شیعیان کاملا ثابت نشده بود (گرچه بزرگان و دانایان شیعه بر اساس عقیده شیعه هیچ شک و تردیدی در این زمینه نداشتند) از این رو برای اطمینان خاطر و به عنوان آزمایش، سوالات فراوانی از آن حضرت می کردند.

از طرف دیگر، در آن مقطع زمانی، قدرت معتزله افزایش یافته بود و مکتب اعتزال به مرحله رواج و رونق گام نهاده بود و حکومت وقت در آن زمان از آنان حمایت و پشتیبانی می کرد و از سلطه و نفوذ خود و دیگر امکانات مادی و معنوی حکومتی، برای استواری و تثبیت خط فکری آنان و ضربه زدن به گروه های دیگر و تضعیف موقعیت و نفوذ آنان به هر شکلی بهره برداری می کرد.

معتزلیان دستورها و مطالب دینی را به عقل خود عرضه می کردند و آنچه را که عقلشان صریحا تایید می کرد می پذیرفتند و بقیه را رد و انکار می کردند و چون نیل به مقام امامت امت در سنین خردسالی با عقل ظاهر بین آنان قابل توجیه نبود، سوالات دشوار و پیچیده ای را مطرح می کردند تا به پندار خود، آن حضرت را در میدان رقابت علمی شکست بدهند ولی در همه این بحث ها و مناظرات علمی، حضرت جواد (در پرتو علم امامت) با پاسخ های قاطع و روشنگر، هر گونه شک و تردید را در مورد پیشوایی خود از بین می برد و امامت خود و نیز اصل امامت را تثبیت می کرد.

به همین دلیل بعد از او در دوران امامت حضرت هادی (که او نیز در سنین کودکی به امامت رسید) این موضوع مشکلی ایجاد نکرد، زیرا دیگر برای همه روشن شده بود که خردسالی تاثیری در برخورداری از این منصب خدایی ندارد.

سرانجام آن حضرت در 29 ذی القعده و در سن 25 سالگی و در اوایل خلافت معتصم، به دستور او مسموم شد و به اجداد طاهرینش پیوست. بدن مطهر آن حضرت را در قبرستان قریش و کنار قبر جد شهیدش امام موسی بن جعفر (ع) به خاک سپردند.