ساعت ۳ بامداد هفتم اکتبر(۱۵ مهرماه) بود و «رونن بار» رئیس سرویس امنیت داخلی اسرائیل، هنوز نمی‌توانست تشخیص دهد که آیا آنچه می‌دید فقط یک تمرین نظامی دیگر حماس است یا خیر.

این متن، مقدمه‌ گزارش منتشر شده نیویورک‌تایمز از تحولاتی است که به حمله غافلگیرانه حماس منتهی شد.
در ادامه این گزارش آمده است: در مقر سرویس او «شین بت» مقام‌ها ساعت‌ها فعالیت حماس در نوار غزه را که به طور غیرمعمولی برای نیمه‌شب فعال بودند، رصد کردند. مقام‌های اطلاعاتی و امنیت ملی اسرائیل، خود را متقاعد کرده بودند که حماس علاقه‌ای به جنگ ندارد و در ابتدا تصور کردند این فقط یک تمرین شبانه است. قضاوت آنها در آن شب ممکن بود متفاوت باشد، البته اگر آنها به صدای رادیوهای دستی شبه‌نظامیان حماس گوش می‌دادند؛ اما واحد ۸۲۰۰ آژانس اطلاعات اسرائیل، یک سال پیش، از شنود این شبکه‌ها دست برداشته بود زیرا آن را هدر دادن تلاش می‌دانستند.

تاوان یک غرور
با گذشت زمان در آن شب، «بار» فکر کرد حماس ممکن است یک حمله در مقیاس کوچک انجام دهد. او نگرانی‌هایش را با ژنرال‌های ارشد اسرائیل در میان گذاشت و به تیم «تکیلا» _ گروهی از نیروهای نخبه ضد تروریسم_ دستور داد در مرز جنوبی اسرائیل مستقر شوند. به گفته سه مقام دفاعی اسرائیل، تقریباً تا شروع حمله، هیچکس باور نمی‌کرد وضعیت به اندازه کافی جدی باشد که بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل را بیدار کند.

در عرض چند ساعت، نیروهای تکیلا درگیر نبرد با هزاران مرد مسلح حماس شدند که به حصار مرزی پر افتخار اسرائیل نفوذ کردند؛ با کامیون‌ها و موتورسیکلت‌ها وارد جنوب اسرائیل شدند و به روستاها و پایگاه‌های نظامی حمله کردند. قدرتمندترین نیروی نظامی در خاورمیانه نه فقط شدت حمله را کاملاً دست‌کم گرفته بود، بلکه در تلاش‌های جمع‌آوری اطلاعات خود نیز شکست خورده بود؛ عمدتاً به دلیل غرور و این تصور اشتباه که حماس یک تهدید مهار شده است.
با وجود مهارت‌های فن‌آوری پیشرفته اسرائیل در جاسوسی، افراد مسلح حماس آموزش‌های گسترده‌ای را برای این حمله گذرانده بودند که تقریباً برای حداقل یک سال کشف نشده بود. این مبارزان حماس که به یگان‌های مختلف با اهداف مشخص تقسیم شده بودند، اطلاعات دقیقی از پایگاه‌های نظامی اسرائیل و چیدمان آنها داشتند. احساس امنیت شکست‌ناپذیر کشور از بین رفت.
بیش از ۱۴۰۰ نفر کشته شدند. صدها نفر گروگان یا هنوز مفقودند. به گفته وزارت بهداشت حماس، اسرائیل با بمباران وحشیانه غزه پاسخ داده که به کشته‌شدن بیش از ۸ هزار فلسطینی(اکنون از ۱۰ هزار نفر فراتر رفته) و زخمی‌شدن هزاران نفر دیگر منجر شده است. البته ارتش اسرائیل تهاجم زمینی خود به غزه را گسترش داده است. کودکان فلسطینی در شهر غزه هستند در حالی که اسرائیل پس از حمله حماس، حملات هوایی انجام می‌دهد.

مقام‌های اسرائیلی قول داده‌اند تحقیقات کاملی در مورد آنچه اشتباه رخ داده است، انجام دهند. حتی پیش از آن تحقیق، واضح است این حملات به دلیل زنجیره‌ای از شکست در سال‌های اخیر امکان‌پذیر بوده است؛ نه ساعت‌ها، روزها یا هفته‌ها.
نتانیاهو چگونه فریب خورد
بررسی نیویورک‌تایمز، براساس ده‌ها مصاحبه با مقام‌های اسرائیلی، عرب، اروپایی و آمریکایی و همچنین بررسی اسناد و مدارک دولت اسرائیل جمع‌آوری‌شده از زمان حمله ۷ اکتبر، نشان می‌دهد: مقام‌های امنیتی اسرائیل ماه‌ها تلاش کردند به آقای نتانیاهو هشدار دهند آشفتگی سیاسی ناشی از سیاست‌های داخلی او باعث تضعیف امنیت کشور و جسورتر کردن دشمنان اسرائیل شده است. نخست‌وزیر به پیشبرد این سیاست‌ها ادامه داد. به گفته مقام‌های اسرائیلی، در یک روز در ماه ژوئیه(تیرماه) او حتی از ملاقات با یک ژنرال ارشد که برای ارائه یک هشدار تهدید بر اساس اطلاعات طبقه‌بندی شده آمده بود، خودداری کرد.

مقام‌های اسرائیلی تهدید حماس را برای سال‌ها و در آستانه حمله به طرز انتقادی‌تری ارزیابی کردند. به گفته پنج نفر آشنا با ارزیابی‌ها که به شرط ناشناس ماندن در مورد جزئیات حساس مصاحبه کردند، ارزیابی رسمی اطلاعات نظامی اسرائیل و شورای امنیت ملی از ماه می ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰) این بود که حماس هیچ علاقه‌ای به حمله از غزه که ممکن است پاسخ ویرانگر اسرائیل را به دنبال داشته باشد. ندارد. در عوض، اطلاعات اسرائیل ارزیابی کرد حماس در تلاش است علیه اسرائیلی‌ها در کرانه باختری که تحت کنترل رقیبش، تشکیلات خودگردان فلسطین است، خشونت ایجاد کند.

اعتقاد آقای نتانیاهو و مقام‌های ارشد امنیتی اسرائیل مبنی بر اینکه ایران و حزب‌الله، قدرتمندترین نیروی نیابتی آن، بزرگ‌ترین تهدید را برای اسرائیل ایجاد می‌کنند، توجه و منابع را از مقابله با حماس منحرف کرد. در اواخر سپتامبر(شهریور) مقام‌های ارشد اسرائیلی به تایمز گفتند نگران این هستند که اسرائیل در هفته‌ها یا ماه‌های آینده در چندین جبهه توسط گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران مورد حمله قرار گیرد اما هیچ اشاره‌ای به آغاز جنگ حماس با اسرائیل از نوار غزه نکردند.

سازمان‌های جاسوسی آمریکا در سال‌های اخیر تا حد زیادی جمع‌آوری اطلاعات درباره حماس و برنامه‌های آن را متوقف کرده و معتقد بودند این گروه یک تهدید منطقه‌ای است که اسرائیل آن را مدیریت می‌کند. در مجموع، غرور در میان مقام‌های سیاسی و امنیتی اسرائیل آنها را متقاعد کرد که برتری نظامی و تکنولوژیکی این کشور نسبت به حماس، آنها را تحت کنترل خود نگه می‌دارد.
«ایال هولاتا» مشاور امنیت ملی اسرائیل از سال ۲۰۲۱ تا اوایل سال جاری، در جریان بحث هفته گذشته در واشنگتن در یک اندیشکده، با حمایت بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها گفت: «آنها توانستند مجموعه ما، تحلیل ما، نتیجه‌گیری و درک استراتژیک ما را فریب دهند. فکر نمی‌کنم کسی درگیر امور با غزه باشد نباید از خود بپرسد چگونه و کجا بخشی از این شکست عظیم بوده‌اند.

بسیاری از مقام‌های ارشد مسئولیت را پذیرفته‌اند اما آقای نتانیاهو قبول نکرده است. در ساعت یک بامداد یکشنبه در اسرائیل، پس از اینکه از دفترش درخواست اظهارنظر شد برای این مقاله، او پیامی در شبکه اجتماعی X منتشر کرد که در آن اظهارات، به نیویورک تایمز گفته بود، ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی را به دلیل کوتاهی در ارائه هیچ‌گونه هشداری به او درباره حماس مقصر می‌داند.
در این پست به زبان عبری آمده است: «در هیچ شرایطی و در هیچ مرحله‌ای به نخست‌وزیر نتانیاهو درباره اهداف جنگی حماس هشدار داده نشد. برعکس، ارزیابی کل رده‌های امنیتی، از جمله رئیس اطلاعات نظامی و رئیس شین بت، این بود که حماس منصرف‌شده و به دنبال یک نظم است.
در خشم ناشی از آن «بنی گانتز» یکی از اعضای کابینه جنگ به طور آشکارا نتانیاهو را مورد سرزنش قرار داد و گفت «رهبری به معنای نشان‌دادن مسئولیت است» و از نخست‌وزیر خواست این پست را پس بگیرد. آن پست بعدها حذف شد و نتانیاهو در یک فرم جدید عذرخواهی کرد. با این حال شین بت قول داد بعد از جنگ در این زمینه تحقیقات کاملی انجام دهد.

آخرین باری که باور جمعی اسرائیلی‌ها به امنیت کشورشان به‌طور مشابه ویران شد، ۵۰ سال پبش از آن بود، در آغاز جنگ «یوم کیپور» زمانی که اسرائیل در حمله نیروهای مصر و سوریه غافلگیر شد. در بازتاب آن حمله، حماس موفق شد زیرا مقام‌های اسرائیلی، بسیاری از اشتباه‌های مشابهی را که در سال ۱۹۷۳ مرتکب شدند، تکرار کردند.

«بروس ریدل» تحلیلگر ارشد سابق خاورمیانه در «سنترال» گفته، جنگ یوم کیپور «نمونه کلاسیکی از شکست اطلاعات، زمانی بود که سیاست‌ها و جوامع اطلاعاتی یک حلقه بازخورد ایجاد می‌کنند که تعصبات آنها را تقویت و آنان را نسبت به تغییرات در محیط تهدید کور می‌کند».
ریدل ماه جاری در مصاحبه‌ای گفت، نتانیاهو تهدید دشمنی را که در حیاط خلوتش حضور دارد، عمدتا نادیده گرفت و او اکنون با پیامدهای تمرکز بر ایران به عنوان تهدیدی وجودی علیه اسرائیل، مواجه شده است. او با استفاده از نام مستعار نتانیاهو گفت: «پیام بی‌بی به اسرائیلی‌ها این بود که تهدید واقعی ایران است». وی افزود: با اشغال کرانه باختری و محاصره غزه، مساله فلسطین دیگر تهدیدی برای امنیت اسرائیل نیست. همه این فرضیات در ۷ اکتبر از بین رفت.

هشدارهایی که نادیده گرفته شد
به گفته سه مقام دفاعی اسرائیل، در ۲۴ جولای(دوم مرداد) دو ژنرال ارشد اسرائیلی وارد کنست پارلمان اسرائیل شدند تا هشدارهای فوری به قانونگذاران اسرائیلی بدهند. برنامه کنست در آن روز، تلاش برای تصویب یکی از اهداف اعلام شده از سوی نتانیاهو برای محدودکردن قدرت قوه قضاییه بود؛ تلاشی که جامعه اسرائیل را متشنج کرده، اعتراض‌های خیابانی گسترده‌ای را برانگیخته و به استعفای گسترده نیروهای نظامی منجر شد. بخش فزاینده‌ای از خلبانان عملیاتی نیروی هوایی تهدید می‌کردند در صورت تصویب این قانون، از حضور در محل کار خود خودداری می‌کنند.

در کیف ژنرال «آهارون هالیوا» رئیس اداره اطلاعات نظامی نیروهای دفاعی اسرائیل، اسناد بسیار محرمانه‌ای وجود داشت مبنی بر اینکه که بررسی مقام‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد این آشفتگی‌های سیاسی باعث جسارت دشمنان اسرائیل می‌شود.
براساس یکی از این اسناد، رهبران آنچه که مقام‌های اسرائیلی آن را «محور مقاومت» می‌نامند (ایران، سوریه، حماس، حزب‌الله و جهاد اسلامی فلسطین) معتقد بودند این لحظه ضعف اسرائیل و زمانی برای حمله است. حسن نصرالله رهبر حزب‌الله بر اساس یکی از اسناد گفته، باید برای یک جنگ بزرگ آماده شود.
ژنرال هالیوا آماده بود تا به رهبران ائتلاف بگوید آشفتگی سیاسی، فرصتی را برای دشمنان اسرائیل ایجاد کرده تا حمله کنند؛ به‌ویژه اگر استعفاهای بیشتری در ارتش وجود داشته باشد. فقط دو تن از اعضای کنست برای شنیدن جلسه توجیهی او آمدند. با این حال، قانون محدود کردن قدرت قوه قضاییه با اکثریت قاطع تصویب شد.

ژنرال ««هرتزی هالوی» رئیس ستاد ارتش نیز به طور جداگانه تلاش کرد همان هشدارها را به نتانیاهو برساند؛ به گفته مقام‌ها، نخست‌وزیر از ملاقات با او خودداری کرد. دفتر نتانیاهو به درخواست اظهارنظر درباره این دیدار پاسخی نداد.
هشدارهای ژنرال‌ها تا حد زیادی مبتنی بر برخی اقدامات تحریک‌آمیز در مرز شمالی اسرائیل بود.
در ماه‌های فوریه و مارس(بهمن و اسفند) حزب‌الله هواپیماهای بدون سرنشین مملو از مواد منفجره را به سوی سکوهای گازی اسرائیل فرستاده بود. در ماه مارس، یک نیروی لبنانی از حصار مرزی اسرائیل بالا رفت. او چند بمب قوی، سلاح، تلفن و یک دوچرخه برقی به همراه داشت و با آن به یک تقاطع اصلی شمالی رفت و به ظاهر تلاش کرد یک اتوبوس را منفجر کند.
در ۲۱ مه(۳۱ اردیبهشت) حزب‌الله در ظاهر برای نخستین‌بار مانورهای نظامی را در یکی از سایت‌های آموزشی خود در جنوب لبنان برگزار کرد. مقام‌های اسرائیلی معتقد بودند حزب‌الله برنامه‌ریزی برای حمله هماهنگ علیه اسرائیل را رهبری می‌کند اما نه حمله‌ای که به یک جنگ همه‌جانبه منجر شود.

نگرانی‌های مقام‌ها در ماه‌های آگوست و سپتامبر(مرداد و شهریور) افزایش یافت و ژنرال هالوی نگرانی‌های خود را در معرض دید عموم قرار داد. او در یک مراسم نظامی در ۱۱ سپتامبر(۲۰ شهریور) درست چند هفته پیش از حمله گفت: «ما باید بیش از هر زمان دیگری برای یک درگیری نظامی چندمنظوره و گسترده آماده باشیم.»
متحدان نتانیاهو به تلویزیون اسرائیل رفتند و ژنرال هالوی را به دلیل ایجاد وحشت محکوم کردند. شین‌بت در برخی جلسله‌ها، هشدارهایی مشابه ژنرال هالوی به مقام‌های ارشد اسرائیلی داد. سرانجام آقای «بار» هم به جلسه‌های علنی رفت و در سخنانی گفت: «از بررسی‌هایی که انجام می‌دهیم، امروز می‌توان گفت بی‌ثباتی سیاسی و شکاف فزاینده، شعله تشویق کشورهای محور شرارت، سازمان‌های تروریستی و تهدیدهای فردی است.»
دولت نتانیاهو همچنین هشدارهای همسایگان اسرائیل را نادیده گرفت. اردن به عنوان متولی اماکن مقدس مسلمانان در اورشلیم(قدس)، به طور سنتی میانجی مهمی بین فلسطینیان و دولت اسرائیل در محوطه مسجدالاقصی، سومین مکان مقدس در اسلام بوده است. این مسجد در طول سال‌ها شاهد حملات مکرر نیروهای اسرائیلی بوده و حماس گفته حمله ماه جاری را تا حدی به عنوان انتقام از این اقدامات انجام داده است. اما اردن دریافت وقتی نتانیاهو اواخر سال گذشته، دولت راست‌افراطی در تاریخ اخیر را تشکیل داد، کمتر پذیرای هشدارهای آنها بود؛ هشدارهایی مبنی بر اینکه به گفته دو مقام عرب، حوادث مسجدالاقصی احساساتی را در داخل سرزمین‌های فلسطینی برمی‌انگیخت که می‌توانست به خشونت تبدیل شود.

تمرکز اشتباه
در حالی که مقام‌های امنیتی و اطلاعاتی در مورد حمله آتی حق داشتند، تمرکز شدید آنها بر حزب‌الله و ایران تأثیر غم‌انگیزی داشت و توجه بسیار کمتری به تهدیدهای غزه شد. از زمان عقب‌نشینی اسرائیل در سال ۲۰۰۵(۱۳۸۴) و تکامل حماس از یک سازمان فقط چریکی به قدرت حاکم بر غزه در سال ۲۰۰۷، حماس تنها درگیری‌های دوره‌ای با اسرائیل داشت. در زمان چهار نخست‌وزیر مختلف، اسرائیل بارها تصمیم گرفت بار دیگر غزه را اشغال کند اما سرکوب حماس به قیمت جان بسیاری از مردم تمام می‌شود و به اعتبار بین‌المللی اسرائیل آسیب زیادی وارد می‌کند.

اسرائیل می‌دانست حماس که از ایران حمایت می‌شود، در طول زمان قوی‌تر خواهد شد اما مقام‌ها فکر می‌کردند می‌توانند حماس را با شبکه گسترده‌ای از جاسوسان انسانی، ابزارهای نظارتی پیشرفته که هشدارهای اولیه حمله و استحکامات مرزی را برای جلوگیری از حمله زمینی حماس ارائه می دهد، مهار کنند. آنها همچنین برای رهگیری راکت‌ها و موشک‌های پرتاب‌شده از غزه به سامانه دفاع هوایی گنبد آهنین متکی بودند. این استراتژی که توسط چند مقام اسرائیلی تائید شد، نتایج زیادی داشت. سال‌ها سرمایه‌گذاری اسرائیل در نفوذ به حلقه درونی حماس در غزه، به اسرائیل اجازه داد نقشه‌های حمله این گروه را آشکار کند که گاهی به ترور رهبران حماس منجر شد.

تقویت حماس
نتانیاهو آشکارا از لفاظی‌های صریح درباره حماس استفاده کرد. شعار انتخاباتی او در سال ۲۰۰۸(۱۳۸۷) «قوی علیه حماس» بود و در یک ویدئوی تبلیغاتی در آن زمان گفت: «ما جلوی داعش را نخواهیم گرفت؛ ما کار را تمام می‌کنیم. ما رژیم تروریستی حماس را سرنگون خواهیم کرد.» با این حال، با گذشت زمان، او حماس را راهی برای ایجاد توازن قدرت در برابر تشکیلات خودگردان فلسطینی دید که کنترل اداری بر کرانه باختری دارد و مدت‌ها به دنبال توافق صلح در اسرائیل در ازای تشکیل کشور فلسطینی است.

به گفته چند مقام سابق اسرائیلی و افراد نزدیک به نتانیاهو، وی سال‌ها به دستیاران خود گفت یک تشکیلات خودگردان ضعیف، فشار بر او را برای دادن امتیاز به فلسطینی‌ها در مذاکرات کاهش داده است.
یکی از مقام‌های دفتر نتانیاهو که نخواست نامش فاش شود، این سیاست نخست‌وزیر را رد کرد. اما شکی نیست که مقام‌های اسرائیلی، حماس را به عنوان یک تهدید منطقه‌ای می‌دانستند، نه یک سازمان تروریستی مانند حزب‌الله یا دولت اسلامی(داعش). این دیدگاه در واشنگتن مشترک بود و سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا منابع کمی را برای جمع‌آوری اطلاعات درباره این گروه اختصاص دادند. برخی از بخش‌های دولت آمریکا حتی بر این باور بودند که عوامل حماس می‌توانند به عنوان منابع اطلاعاتی درباره گروه‌های تروریستی که اولویت‌های فوری‌تری در واشنگتن محسوب می‌شوند، استخدام شوند.

«جاناتان شانزر» یکی از مقام‌های سابق وزارت خزانه‌داری و اکنون معاون ارشد تحقیقاتی در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، دیداری را که در سال ۲۰۱۵ با مقام‌های اطلاعاتی و مجری قانون آمریکا درباره عوامل مظنون حماس در داخل ایالات متحده داشت، به یاد آورد که در این دیدار، مقام‌ها به او گفتند در تلاشند عوامل حماس را به یک سرمایه در مبارزه با دولت اسلامی(داعش) تبدیل کنند.

 

شکست ناپذیری دیوار
مقام‌های اسرائیلی قاطعانه بر این باور بودند که «حصار»(یک دیوار بتونی مسلح به طول نزدیک به ۴۰ مایل در بالا و زیر زمین که در سال ۲۰۲۱ تکمیل شد) غزه را به طور کامل مسدود خواهد کرد.
چهار افسر ارشد ارتش اسرائیل به تایمز گفتند، همچنین یک سیستم نظارتی در مرز وجود داشت که مبتنی بر دوربین‌ها، حسگرها و سیستم‌های تیرانداز از راه دور بود.

مقام‌های ارشد نظامی اسرائیل بر این باور بودند که ترکیب سیستم‌های نظارت از راه دور و مسلسل، با دیوار نیرومند و ترسناک، نفوذ به اسرائیل را تقریبا غیرممکن می‌کند؛ در نتیجه نیاز به استقرار تعداد زیادی سرباز در پایگاه‌ها را کاهش می‌دهد اما حمله حماس، شکنندگی این فناوری را آشکار کرد. این گروه، از هواپیماهای بدون سرنشین انفجاری استفاده کرد که به آنتن‌های تلفن همراه و سیستم‌های شلیک از راه دور که از حصار بین غزه و اسرائیل محافظت می‌کرد، آسیب رساند.
برای دورزدن فناوری جاسوسی قدرتمند اسرائیل، به نظر می‌رسد حماس نظم و انضباط شدیدی را در میان صفوف این گروه اعمال می‌کند تا درباره فعالیت‌های آن در تلفن‌های همراه بحث نکنند. یکی از مقام‌های اروپایی گفت این به آنها اجازه داد تا حمله را بدون شناسایی انجام دهند.
این گروه به احتمال زیاد نیروهایش را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کرد که به احتمال زیاد هر کدام فقط برای هدف خاصی آموزش دیده بودند. به گفته مقام‌های لبنانی که با این گروه ارتباط دارند، حماس ممکن است چنین نظم عملیاتی را از حزب‌الله آموخته باشد که مدت‌هاست با تقسیم نیروهایش به واحدهای کوچکتر از دوستان یا اقوام، نیروهای اسرائیلی را در میدان جنگ سردرگم کرده است.
مقام‌های لبنانی مرتبط با این گروه گفتند، اگر نیروها برای هماهنگ کردن عملیات نظامی، آشکارا با تلفن همراه صحبت کنند، بخشی از رمز آنها این است که درباره خاطرات دوران کودکی صحبت کنند. به عنوان مثال، درخواست برای ملاقات در میدانی که زمانی با هم بازی می‌کردند.

حماس مدعی شد در شروع حمله، ۳۵ هواپیمای بدون سرنشین از جمله پهپاد زواری و یک پهپاد مملو از مواد منفجره شرکت کردند. دو هفته پس از حمله حماس، در گفت‌وگو با بازرسان نظامی، سربازان اسرائیلی که از حمله جان سالم به در بردند شهادت دادند تهاجم حماس به‌اندازه‌ای دقیق بود که به ردیفی از دوربین‌ها و سیستم‌های ارتباطی آسیب رساند؛ به‌گونه‌ای که «همه صفحه‌های ما تقریباً در همان ثانیه خاموش شدند.» نتیجه همه اینها یک تاریکی کامل در صبح روز حمله بود. پس از توقف حمله زمینی حماس، سربازان اسرائیلی رادیوهای دستی روی اجساد برخی از نیروهای حماس پیدا کردند؛ همان رادیوهایی که یک سال پیش مقام‌های اطلاعاتی اسرائیل تصمیم گرفتند آنها دیگر ارزش نظارت ندارد.