مناظره انتخاباتی با موضوع نحوه نظارت شورای نگهبان قانون اساسی بر فرآیند انتخابات با حضور محسن هاشمی رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی و محمد بهادری جهرمی حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشگاه دانشگاه تربیت مدرس در رسانه ملی برگزار شد.

 

مناظره انتخاباتی با موضوع نحوه نظارت شورای نگهبان قانون اساسی بر فرآیند انتخابات با حضور محسن هاشمی رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی و محمد بهادری جهرمی حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشگاه دانشگاه تربیت مدرس در رسانه ملی برگزار شد.

محسن هاشمی در این مناظره طی سخنانی اظهار داشت: اگر شورای نگهبان به وظیفه ای که به او محول شده می تواند هم جمهوریت نظام و هم اسلامیت نظام را محافظت کند. البته شورای نگهبان از زمان تاسیس تاکنون به وظایف خودش بویژه در حوزه بررسی مصوبات مجلس به خوبی عمل کرده است اما در مورد نظارت بر انتخابات که شامل صلاحیت های داوطلبان و صحت برگزاری انتخابات یک سری انتقادات به شورای نگهبان وارد است.

وی افزود: ایرادات در عملکرد شورای نگهبان به قدری واضح است و روی افکار عمومی تاثیر گذاشته می توان گفت که یکی از آثار کاهش مشارکت مردم عملکرد شورای نگهبان است. نظارت صورت های مختلفی دارد. نظارت استطلاعی، استرجاعی، استصوابی

هاشمی خاطرنشان کرد: در مورد نظارت استرجاعی،‌این نوع نظارت در رابطه با بازرسی کل کشور مصداق است. این سازمان خودش حکمی صادر نمی کند و تخلفات را تبدیل به گزارشی می کند و بر پرونده یک تخلف در دستگاه های اجرایی رسیدگی می کند و در نهایت گزارش خود را به قوه قضاییه به عنوان یک موضوع کیفری به مسئله رسیدگی می کند.

وی گفت: نظارت استصوابی به این معنا است که نظارت به قدری درست است که دیگر لازم نیست جای دیگری رسیدگی کند. چون فرض بر این است که شورای نگهبان به شکل احسن در حال انجام وظایف خود است. بنابراین باید نظارت استصوابی شورای نگهبان این طور باشد که 12 فقیه پرونده نامزدها را شخصا مورد بررسی قرار دهند و به هیچ فرد یا دستگاه دیگری ارجاع ندهند. مثلا در مرحله پیش ثبت نام ها 50 هزار نفر ثبت نام کردند که 25 هزار نفر آنها در مرحله ثبت نام نهایی کردند. اگر قرار بود که اعضای شورای نگهبان برای بررسی این 25 هزار نفر 10 دقیقه یا 20 دقیقه هم وقت بگذارند طبیعتا 500 روز بررسی صلاحیت نامزدها باید طول می کشید.

رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران عنوان کرد: در نتیجه اینها مجبور شدند برای حکم دادن نسبت به افراد این را به یک دستگاهی که زیرمجموعه خودشان است ارجاع دهند. اگر در هر 208 حوزه فعالیت کنند که این تعداد آدم را رسیدگی کنند حداقل نیازمند 2 هزار نفر نیاز است. اینکه این افراد چه گرایشاتی داشته باشند

محمد بهادری جهرمی حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشگاه ترتبیت مدرس با بیان اینکه شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها براساس قانون عمل می‌کند،گفت: مرحوم هاشمی، آقای سلامتیان، الویری، حجتی کرمانی از جمله امضا کنندگان این قانون بودند که اتفاقا الان منتقد آن شدند؛ پس مدیریت و مدل برگزاری آن را از قانون می‌گیریم اما می‌توان مدل قانون را نقد کرد ولی شورای نگهبان براساس قانون عمل می‌کند.

بهادری در نقد اظهارات هاشمی، با بیان اینکه ملاک بررسی مصوبات توسط شورا و مجمع متفاوت است، گفت: شورا براساس قانون اساسی و شرع مصوبات را می‌پسندد اما مجمع مصلحت را در نظر می‌گیرد که آیا نظر مجلس بیشتر مصلحت را در نظر می‌گیرد یا نه؟

محسن هاشمی در ادامه این مناظره گفت: اگر بخاطر داشته باشید جلسه ما با آقای شریعتمداری درباره سخنان اخیر رهبر انقلاب درباره این بود که چطور می تواند رقابت و مشارکت در انتخابات را بالا ببریم که در آنجا بحث نحوه بررسی صلاحیت ها توسط شورای نگهبان مطرح شد که نتیجه گفتگوی ویژه امروز ما بود. دیروز آقای حدادعادل هم نکات من درباره شورای نگهبان هم به شکل ظریفتری مطرح کرد. به هر حال هرچه قدر که آقای بهادری از دید حقوقی اثبات کند که شورای نگهبان به مرّ قانون عمل می کند،‌ موضوع نظارت شورای نگهبان در بدنه جامعه با تردید روبرو است.

وی افزود: شورای نگهبان پس از رحلت امام خمینی متاسفانه خیلی تک بعدی به موضوعات نگاه کرده و به هیچ وجه پاسخگوی افکاری عمومی نبوده است. برای مثال یکی از تناقضات شورای نگهبان در طول این سالها در ماجرای بررسی صلاحیت آقای مهرعلیزاده بود. من نمی گویم ایشان صلاحیت ندارد ولی مسئله این است که در سال 98 ایشان رد می شود ولی یک سال و نیم بعد برای 1400 تایید صلاحیت می شوند. یا در مورد آقای علوی برای نمایندگی مجلس خبرگان رهبری تایید می شوند ولی برای نمایندگی مجلس شورای نگهبان رد صلاحیت می شود. یا همین ایشان در دوره آقای روحانی به عنوان وزیر اطلاعات معرفی می شود و همانطور که می دانید اشخاصی که برای این وزارتخانه معرفی می شوند باید تایید رهبر انقلاب را نیز داشته باشند. یا در انتخابات خبرگان آیت الله حسینی قائم مقامی هر دو از نمایندگان رهبر انقلاب بودند و به شکل مکتوب تایید صلاحیت می شوند اما بلافاصله بر اساس یک شایعه ای که ممکن است در لیست آیت الله هاشمی رفسنجانی قرار گیرد، این دو رد صلاحیت می شوند.

هاشمی گفت: برجسته ترین مورد در این رابطه رد صلاحیت آیت الله هاشمی رفسنجانی بوده است که دیدید وقتی شورای نگهبان ایشان را رد صلاحیت کرد مردم چگونه واکنش نشان دادند و گزینه مورد حمایت ایشان یعنی آقای روحانی را انتخاب کردند. اتفاقی که برای جهانگیری و لاریجانی در انتخابات 1400 افتاد که البته خیلی از آنها اعتراض کردند و خیلی از آنها نیز اعتراض نکردند. ما اینجا ننشستیم ببینیم که آیا شورای نگهبان بر اساس مر قانون عمل کرده یا نه. ما می گوییم عملکرد شورای نگهبان به نحوی بوده که حتی آقای حدادعادل یا آقای پورمحمدی نیز نسبت به عدم احراز صلاحیت ها اعتراضات جدی انجام می دهند. اینها نشان می دهد که عملکرد شورای نگهبان همراستا با مصالح نظام نیست. حتی رهبر انقلاب نیز در یک مورد از عملکرد شورا انتقاد می کنند ولی شورای نگهبان در واکنش به این انتقاد می گوید که منظور ایشان ما نبودیم. به هر حال این تناقضات باید به نحوی در افکار عمومی پاسخ داده شود یا شاهد کمبود مشارکت در انتخابات نباشیم.

رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران خاطرنشان کرد: اگر ما در نوع عملکردمان نظر مردم را کنار بگذاریم و بگوییم که ما بر اساس مر قانون عمل می کنیم و حتی بر اساس همین قانون ما دلایل رد صلاحیت را حتی به خود نامزد نیز نمی توانیم اعلام کنیم،‌ جایگاه شورای نگهبان را تحت شعاع قرار می دهد. علاوه بر این ما می بینیم که اعضای شورا بعضاً از جاهای مختلفی اثرگذاری دارند نسبت به تصمیم گیریهایشان. به طور مثال آقای لاریجانی پس از رد صلاحیتشان گفتند که علنا دلایل رد صلاحیت من را اعلام کنید ولی شورای نگهبان اعلام کرد که قانونا اجازه چنین کاری را ندارد. شورای نگهبان پس از سخنان رهبری که درخواست کردند کاستی ها جبران شود یک نامه محرمانه برای آقای لاریجانی نوشتند. آقای لاریجانی نیز در جواب این نامه در یک متن 25 صفحه ای به تمامی دلایل رد صلاحیت شان به شکل مفصل پاسخ دادند.

وی افزود: حتی آقای صادق لاریجانی در مخالفت با رویه جاری در شورای نگهبان پس از انتخابات 1400 از این شورا استعفا دادند و نامه ای را نیز پس از استعفا نوشتند و نسبت به دخالت های برخی دستگاه ها و گزارشات واصله به شورای نگهبان انتقادات جدی مطرح کردند. به هر حال ما باید در نظر داشته باشیم که آقای لاریجانی که شورای نگهبان او را رد می کند، 25 سال نماینده ولی فقیه در شورای عالی امنیت ملی بوده است، 12 سال رئیس مجلس شورای اسلامی بوده است و رئیس صداوسیما بوده است. اگر من 25 صفحه توضیحات آقای لاریجانی در پاسخ به رد صلاحیت شان را بخوانم آبرویی برای شورای نگهبان باقی نمی ماند.

هاشمی ادامه داد: سیاسی عمل کردن شورای نگهبان امروز در افکار عمومی جا افتاده است و حتی مقامات ارشد کشور این مسئله را پذیرفته است و اینکه شورای نگهبان تحت تاثیر مهندسی انتخابات از طریق یک جریان امنیتی قرار دارد نیز کاملا جا افتاده است. نکته ای که حائز اهمیت است این است که شما بر اساس یک سری از اطلاعات که در پرونده است تصمیم می گیرید. آیا نباید یک تماس تلفنی با این شخص که سابقه طولانی در مناصب بالا دارد گرفته می شد و تحقیق می کردید که آیا این اطلاعات درست است یا غلط.بنابراین حتی شورای نگهبان در حد آقای لاریجانی به خودش اجازه نداده است که دلایل رد صلاحیت او را اعلام کند.

در ادامه محمد بهادری جهرمی طی سخنانی با بیان اینکه شورای نگهبان یکی ازشفاف ترین نهادهاست، گفت: در بیشتر کشورهای دنیا در نهادهای شبیه شورای نگهبان، مباحث داخل جلسات را منتشر نمی‌کنند و حتی مجرمانه است ولی شورا واو به واو مباحث را منتشر می‌کند و در راستای پاسخگویی شوراست که نشان می‌دهد یک دانشجوی حقوق می‌تواند نظرات شورا را بخواند و نقد کند.

این استاد حقوق ادامه داد: در کشورهایی مثل آمریکا و ایتالیا انتشار قوانین ممنوع است اما مشروح مذاکرات شورای نگهبان در کتابخانه‌های دانشکده‌ها وجود دارد و می‌توان با مطالعه آنها، نظر شورا را نقد کرد و این ناظر به شفافیت شوراست.

بهادری درباره ردصلاحیت‌ها در انتخابات‌ها هم توضیح داد: ممکن است یکی در گزینش دستگاهی رد بشود اما در دستگاه دیگری تایید شود. انتخابات‌ها با همدیگر متفاوت است و ممکن است شخصی شرایط خبرگان را داشته باشد اما صلاحیت ریاست جمهوری نداشته باشد! ممکن است شورا سند و مدرکی ببیند که متوجه بشود نظر سابقش اشتباه بوده است؛ خیلی از اسامی که ذکر شد در گذشته در هیات‌های اجرایی رد شدند اما در شورا تایید شدند.

وی درباره ارتباط عملکرد شورا با مشارکت در انتخابات، اظهار داشت: یک نظر سنجی دولت قبل درباره عدم تمایل به انتخابات منتشر کرد که 57 درصد که نمی‌خواستند شرکت کنند بحث معیشتی را ذکر کرده بودند؛ 20 درصد مسائل بیکاری و زیر سه درصد هم بحث عملکرد شورا را گفته بودند. اخیرا هم نظرسنجی منتشر شده که 2.7 درصد عملکرد شورای نگهبان را دلیل عدم مشارکت گفتند؛ منتسب کردن مشارکت به شورای نگهبان اشتباه است. من نمی خواهم درصد آرا را با دنیا مقایسه کنم اما اگر مشارکت کمتر و بیشتر شده آمارها در دولت های مختلف مباحث معیشتی را نشان می‌دهد.

در ادامه این مناظره هاشمی رفسنجانی گفت: وقتی شما 25 هزار نامزد را دست هیئت های اجرایی می سپارید و در این سازوکار 7 هزار نفر را رد می کنید، اولا هیئت اجرایی در عرض یک هفته چطور 25 هزار پرونده را بررسی کرده و سوال دیگر این است که چگونه این 7 هزار نفری که رد صلاحیت شدند و دیگران که تایید صلاحیت شدند،‌ صلاحیت شان مجددا از سوی هیئت های نظارت استانی مورد بررسی قرار می گیرد. رده های کاری در شورای نگهبان و تیمی که برای شورای نگهبان کار می کنند افرادی هستند که اصولا از یک طیف سیاسی انتخاب شده اند و بر اساس منویاتی که نظر خودشان است افراد را سوال پیچ می کنند و بر اساس این تحقیقات افراد را رد می کنند. بنابراین این پرونده ها به صورت مشخص به آیت الله جنتی نمی رسد که امضای ایشان زیر آن باشد و شاید توسط یک کارمندی در کرمان یا شهر کوچکی بررسی شده باشد و نظر قطعی خود را روی کاغذ می نویسد و اعضای شورای نگهبان هم طبعا فرصت نمی کنند که صلاحیت آن نامزد را با دقت بررسی کنند.

هاشمی ادامه داد: لفظ عدم احراز صلاحیت یک عبارت من درآوردی برای بیرون کردن یک عده از انتخابات است. اکثرا هم به آن اعتراض می کنند. سوالاتی که افرادی منصوب شورای نگهبان از نامزدهای عادی می پرسند اینگونه است:‌ مثلا اولین سوال این است که چه کسی به شما توصیه کرده که در انتخابات نامزد شوید انگار که در حال بازجویی هستند. انگیزه شما برای حضور در انتخابات چیست؟ از نظر سیاسی چگونه هستید؟ با چه هدفی در انتخابات شرکت کردید. در طول این مدت چه سفرهای خارجی داشتید؟‌ یا اینکه با چگونه می خواهید خود را به مردم بشناسانید تا رای بیاورید. اینها سوالاتی است که افراد منصوب شورای نگهبان از نامزدها سوال می کنند. بعد از آن افرادی را به منطقه محل سکونت نامزد می فرستند تا تحقیقات محلی کند. مثلا از افرادی که نامزد را می شناسند سوال می کنند که آیا او در نماز جماعت حاضر می شود؟ آیا آستین کوتاه می پوشد یا اینکه آیا به خارج از کشور می رود. یا اینکه بین پرسنل چگونه فردی است؟ در نهایت نظر فرد منصوب شورای نگهبان را روی کاغذ می نویسند و اعضای شورای نگهبان نیز به هیچ وجه به شکل دقیق پرونده این افراد را مورد بررسی قرار نمی دهد و شاید به این افراد ظلم شود.

رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران خاطرنشان کرد: بنابراین شورای نگهبان باید یک روش علمی تری را برای بررسی صلاحیت ها داشته باشد. باید شاخص های قابل راستی آزمایی را گذاشت تا صلاحیت افراد بر اساس یک نمره بدست آمده از شاخص ها بتواند تایید صلاحیت شود. وقتی نفر دوم بعد از آرای آقای رئیسی، آرای باطله است این نشان می دهد که نحوه عملکرد شورای نگهبان باید بازبینی شود.

بهادری در ادامه با بیان اینکه برای شناخت نظر مردم ملاک وجود دارد و آن هم قانون است،گفت: نمی‌توان از نظر مردم حرف زد چراکه ملاک برای شناخت نظر مردم قانون است که از طریق نمایندگان یا رفراندوم تعیین می‌شود؛ خروجی شورا منحصر به حزب و جناحی نبوده و طیف های مختلف در این 45 سال بر سر کار آمدند که نشان می‌دهد نظر مردم در این بستر تعیین می‌شود.

وی افزود: مردم قانون اساسی نوشتند و به آن رای دادند و این شورا ملزم هستند که شرایطی که قانون اساسی یا مجلس گفته را انجام دهند و نظر مردم در قانون اساسی و قوانین عادی ذکر شده است.