وزیر سابق نفت اخیراً ادعا کرده است که می‌توانیم به تولید ۷ میلیون بشکه نفت در روز دست یابیم و پالایشگاه سازی را دارای عدم توجیه اقتصادی دانسته است، در حالی که کارشناسان معتقدند مخازن کشور توان این میزان تولید را ندارند و ساخت پالایشگاه همچون سایر کشورها باید یکی از اولویت‌های ایران باشد.

به گزارش ایرنا، چندی پیش بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت در دولت قبل و کسی که ۱۶ سال در دو دولت تدبیر و امید و اصلاحات فقط وزیر نفت و پیش از آن نیز ۸ سال در دولت هاشمی رفسنجانی عهددار وزارت نیرو بود، اخیرا گفته است: «ما به‌راحتی در مدت زمان ۵ تا ۶ سال می‌توانیم به ظرفیت تولید ۷ میلیون بشکه در روز برسیم، هیچ بخشی در اقتصاد ایران مثل نفت قابلیت جذب سرمایه و منابع خارجی را ندارد، برای افزایش ۳.۵ میلیون بشکه ظرفیت کمتر از ۷۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است.»

ادعای وزیر نفت دولت روحانی در حالی است که صنعت نفت در دوران او نه‌تنها پیشرفتی نداشت، بلکه عقبگرد هم کرد و در پاسخ به ادعای زنگنه، باید از ایشان به عنوان شخصی که مدعی مدیریت صنعت نفت در ۴۰ سال گذشته است، پرسید، رقم ۷ میلیون بشکه تولید نفت در روز را از چه منابعی می‌خواهند تامین کنند.

زنگنه در سخنان اخیر خود بارها به این نکته اشاره کرده‌ که در تمام دوره‌ها مسئولیت داشت، با این حال در کدام یک از بازه‌های زمانی به چنین تولیدی حتی در شرایط غیر تحریمی رسیده است؟
توان تولید ۷ میلیون بشکه نفت را نداریم
در همین راستا نورالدین موسی کارشناس ارشد حوزه نفت در پاسخ به ادعای ربط دادن ظرفیت تولید نفت به تحریم‌ها به ایرنا، گفت: این یک نظریه‌ی غلط است. افرادی که این موضوع را بیان می‌کنند جهل به مسئله دارند. تولید در نفت وابسته به مخازن است و باید نسبت به مخازن تصمیم گرفت؛ بنابراین باید به ذخایر مخازن و تاریخچه تولیدی آن منابع توجه کنیم و سپس به سمت برنامه تولید برویم.

وی افزود: در حال حاضر ۱۰ مخزن اصلی کشور در جنوب که ۷۵ درصد تولید نفت کشور را شکل می‌دهند، ۷۰ درصد از ذخایر خود را نیز از دست داده‌اند و فقط ۳۰ درصد از ذخایر خود را دارند و ذخیره را باید در نظر گرفت و سپس به سمت تولید نفت رفت.

این کارشناس خبره صنعت نفت ادامه داد: زمانی بوده که تحریم نبودیم و همه شرکت‌های بزرگ دنیا مانند توتال و شل نیز در کشور حضور داشتند و برنامه آنها این بود که تولید نفت را ۱.۳ میلیون بشکه نفت در روز افزایش دهند، اما فقط به ۱۰ درصد برنامه رسیدند و هیچ وقت ما نتوانستیم از بعد از قطعنامه ۵۹۸ (سال ۱۳۶۸ به بعد) به بیش از ۴.۲ میلیون برسیم.

توجه کنید، توان مخازن ما با توان اجرا فاصله دارد و این ربطی به تحریم ندارد.

کارشناسان نظر آقای خام فروش را رد کردند
بر اساس این گزارش، نکته دیگری که وزیر سابق نفت در مصاحبه خود عنوان کرده، اهتمام به نظریه خود مبنی به خام فروشی نفت است و معتقد است که ساخت پالایشگاه هیچ‌گونه استدلال فنی و اقتصادی ندارد که کارشناسان این موضوع را رد کرده‌اند و می‌گویند با پالایش نفت در کشور، نه‌تنها سود و درآمد بیشتری نصیب کشور خواهد شد، بلکه ابزاری برای خنثی کردن تحریم است؛ زیرا صادرات نفت قابل رصد است، اما نمی‌تواند صادرات فرآوردهای نفتی مانند بنزین، گازوییل و... را رصد کرد.

سعید نوری کرم کارشناس حوزه انرژی در پاسخ به ادعای زنگنه در گفت‌وگو با ایرنا گفت: افزایش ظرفیت پالایشی با توجه به تحریم‌پذیری صادرات نفت خام، بازارهای رو به گسترش مواد پتروشیمیایی و افزایش تقاضای داخلی برای سوخت به‌ویژه بنزین و گازوییل، کاملاً ضروری و آینده‌نگرانه است.

وی بیان کرد: در حقیقت ساخت پالایشگاه هم می‌تواند بخشی از مشکلات کشور در خام فروشی نفت را حل کند و هم با ارزآوری منابع ارزی کشور را افزایش دهد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در این راستا کشورهای مختلف جهان همچون آمریکا، چین و هند پیوسته به دنبال احداث پالایشگاه و ارتقای فرآیندهای تبدیلی به‌منظور تولید سوخت باکیفیت و محصولات پتروشیمیایی و ایجاد ارزش‌افزوده بیش‌تر هستند. به‌عنوان نمونه آمریکا با شروع انقلاب نفت شیل تولید خود را افزایش داد به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۹ با تولید حدود ۱۲ میلیون بشکه در روز بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام جهان شد.

نوری کرم ادامه داد: آمریکا علاوه بر راهبرد تولید حداکثری نفت خام به راهبرد افزایش ظرفیت پالایشی خود به منظور تأمین امنیت انرژی و توسعه بازارهای سوخت و مواد پتروشیمیایی هم توجه ویژه‌ای دارد. در سال ۲۰۱۹ پالایشگاه‌های این کشور با پالایش ۱۸.۸ میلیون بشکه در روز نفت خام توانسته‌اند حدود ۲۰ درصد از کل ظرفیت پالایش جهانی را به خود اختصاص دهند.
افزایش ظرفیت پالایشی چین به ۱۷ میلیون بشکه در روز
بر اساس این گزارش، چین نیز با واردات ۱۱.۴ میلیون بشکه در روز نفت خام تا نیمه اول سال ۲۰۲۳ و پالایش بیش از ۱۷ میلیون بشکه در روز نفت خام نمونه دیگری از کشورهای پیشرو در حوزه توسعه زنجیره ارزش نفت خام است.

چین در طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ با سرمایه‌گذاری بیش از ۵۸ میلیارد دلاری برای ساخت پالایشگاه، حدود ۲.۴ میلیون بشکه در روز به ظرفیت پالایشی خود افزوده است و قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ ظرفیت پالایشی خود را به ۲۰ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.

پالایشگاه‌هایی همچون ژیجیانگ (فاز اول و دوم) و هنگلی با ظرفیت‌های ۲۰ و ۴۰ میلیون تن در سال و حجم سرمایه‌گذاری ۱۱.۴ و ۲۴ میلیارد دلار نمونه‌هایی از طرح‌های به بهره‌برداری رسیده در طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ هستند.

ظرفیت پالایشی چین در طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۱

بنابراین علاوه بر کشورهای آمریکا و چین، هند هم در پی افزایش ظرفیت پالایشی خود است. به‌طوری‌که بر اساس پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی، این کشور تا سال ۲۰۲۸ بیش از یک میلیون بشکه در روز بنا بر وجود تقاضا برای سوخت (بنزین و گازوئیل) و حضور در بازارهای جهانی و همچنین افزایش سودآوری به ظرفیت پالایشی خود خواهد افزود. در واقع هند علاوه بر تأمین نیازهای داخلی خود، نقش مهمی در تأمین تقاضای سوخت از جمله گازوئیل کشورهای اروپایی دارد.

ساخت پالایشگاه، راهکار فرار از تحریم
با توجه به راهبرد کشورهای آمریکا، چین و هند در توسعه ظرفیت پالایشی به‌منظور تأمین امنیت انرژی، ارزآوری، سهیم شدن در بازارهای فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمیایی ضروری است کشور ما هم با توجه به دارا بودن عوامل توسعه‌ای همچون خوراک نفت خام به‌عنوان اولین و مهم‌ترین اصل در ساخت پالایشگاه و دسترسی به بازارهای منطقه، راهبرد توسعه ظرفیت پالایشی را با استفاده از ظرفیت‌های مختلف دولتی و خصوصی در پیش گیرد؛ چراکه راهبرد افزایش ظرفیت پالایشی علاوه بر ایجاد ارزش‌افزوده بیش‌تر به علت معاملات خرد و متنوع و غیر قابل رصد از منظر فنی، امکان فروش و بازاریابی آن در شرایط تحریم و غیر تحریم راحت‌تر از نفت خام است و می‌توان گفت قابل تحریم نیست.