روایات ما گویای آن است که تربیت و آموزش در سنین کودکی و نوجوانی نقشی کلیدی در شکل‌گیری شخصیت، باورها و ارزش‌های فرد ایفا می‌کند. ظرفیت پذیرش تربیت در این سنین مسئولیت سنگینی را بر دوش والدین، مربیان و جامعه می‌گذارد.

به گزارش تسنیم، تعلیم و تربیت در دوران کودکی و نوجوانی از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که شخصیت و ارزش‌های اساسی نوجوانان در حال شکل‌گیری است. تعلیم و تربیت صحیح و اصولی می‌تواند به رشد اخلاقی و معنوی نوجوانان کمک کند و آن‌ها را به سوی راه‌های صحیح هدایت کند. خانواده، مدرسه و جامعه نقش اساسی در این فرآیند دارند و می‌توانند با ارائه الگوهای مثبت و اصول تربیتی صحیح، نوجوانان را برای داشتن آینده‌ای خوب هدایت کنند. تربیت صحیح در این سن به نوجوانان کمک می‌کند تا انسان‌های مسئول، متعهد و توانمند برای جامعه آینده باشند.

یکی از ویژگی‌های بارز تعلیم و تربیت در دوره نوجوانی، قدرت پذیرش بالای نوجوانان است. در این مرحله از زندگی، ذهن و قلب نوجوان همچون زمینی آماده و حاصلخیز است که هرچه در آن کاشته شود، به‌سرعت درک و جذب می‌شود. امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز به این نکته ظریف اشاره کرده و می‌فرماید:

«إنّما قَلبُ الحَدَثِ کالأرضِ الخالیَةِ ما اُلقِیَ فیها مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ؛ قلب نوجوان چونان زمینی بایر است که هرچه در آن افکنده شود، می‌پذیرد.»
این فرمایش امام نشان‌دهنده آن است که تربیت و آموزش در این سنین نقشی کلیدی در شکل‌گیری شخصیت، باورها و ارزش‌های فرد ایفا می‌کند. این قدرت پذیرش، مسئولیت سنگینی را بر دوش والدین، مربیان و جامعه می‌گذارد، زیرا هرگونه آموزش و تربیت مثبت یا منفی که در این دوره به نوجوان ارائه شود، تأثیرات ماندگاری بر آینده او خواهد گذاشت. به همین دلیل است که تعلیم و تربیت در این سن باید با دقت، حکمت و آگاهی انجام شود. اگر این ظرفیت ذاتی نوجوانان به درستی هدایت شود، می‌توانند به افرادی با اخلاق، مسئولیت‌پذیر و موفق تبدیل شوند که در خدمت خود و جامعه باشند.

رسول گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله نیز اهمیت آموزش و تربیت در سنین پایین را با مثالی گویا بیان فرموده‌اند. ایشان می‌فرمایند:

«مَثَلُ الّذی یتَعلَّمُ فی صِغَرِهِ کالنَّقشِ فی الحَجَرِ، ومَثَلُ الّذی یتَعلَّمُ فی کبَرِهِ کالّذی یکتُبُ علَی الماءِ؛ حکایتِ آموختن علم در خردسالی، همچون نقشی است که روی سنگْ کنده می‌شود و حکایتِ کسی که در بزرگ سالی علم می آموزد، همچون کسی است که روی آب می‌نویسد.»
این حدیث، به روشنی تفاوت یادگیری در کودکی و نوجوانی را با دوران بزرگسالی نشان می‌دهد. در دوران نوجوانی، ذهن فرد همچون سنگی است که نقش‌ها بر آن حک می‌شود و این نقوش ماندگار هستند. اما در بزرگسالی، یادگیری با دشواری‌های بیشتری مواجه است و تأثیرپذیری فرد مانند نوشتن بر روی آب است که به‌سختی ماندگار می‌شود.

این فرمایش پیامبر اکرم مانند روایت قبلی تأکیدی بر اهمیت سرمایه‌گذاری در تربیت و آموزش در سنین کودکی و نوجوانی است، یعنی همان زمانی که انسان بیشترین آمادگی ذهنی و روحی برای پذیرش دانش و تربیت اخلاقی را دارد. برعکس، اگر این فرصت از دست برود یا به سمت ارزش‌های نادرست سوق داده شود، پیامدهای آن می‌تواند تا سال‌ها گریبان‌گیر فرد و جامعه شود.