در حالی بی کیفیت و غیراستاندارد بودن بدنه خودرو ایرانی مهمترین عامل آمار بالای مرگ در تصادفات به ویژه از سوی پلیس اعلام می شود که فولاد مبارکه، خودروسازان، وزارت صمت و سازمان ملی استاندارد برای شفاف سازی باید به ۱۴ سوال مهم در این گزارش پاسخ دهند.

 

تصادفات جاده‌‌ای سالانه جان تعداد زیادی از مردم کشور ما را می‌گیرد و خسارت‌های گسترده مالی و جانی به جا می‌گذارد. طبق آمار رسمی سال گذشته بیش از 17 هزار نفر ایرانی در تصادفات جاده ای کشته شدند.

فارغ از اینکه چرا آمار تصادف در ایران اینقدر بالاست و خطای انسانی یا جاده های خطرناک، کدام یک عامل اصلی تصادفات است، ولی سوالی که ممکن است برای خیلی ها پیش بیاید این است که چرا در این تصادف ها آمار مرگ سرنشینان خودرو زیاد است.

نگاه غالبی که در این خصوص وجود دارد و طی سال های گذشته بارها از سوی مسئولان پلیس کشور تاکید شده، این است که دلیل آمار بالای مرگ در تصادف‌ها در کشور ما خودروهای بی کیفیت و غیراستاندارد و دارای بدنه ضعیف هست که نمی تواند حافظ جان سرنشینان خودرو در موقع تصادف شود.

خبرگزاری تسنیم در راستای شفاف سازی موضوع و قضاوت دقیق در این خصوص قرار است طی گزارش ها و گفتگوهای فنی و کارشناسی به این مساله بپردازد و تا حدی که ممکن است دلایل اصلی آمار بالای مرگ در تصادفات و سهم کیفیت خودرو در این باره را بیان نماید.

در همین راستا در گزارش اول، بدون اینکه قضاوتی درباره سهم کیفیت خودرو در آمار بالای مرگ و میر تصادفات جاده ای داشته باشیم، به این مساله می پردازیم که اصولا وقتی درباره امنیت و کیفیت و استاندارد یک خودرو در حفظ جان سرنشینان آن صحبت می کنیم، منظور و مقصود ما دقیقا چیست و چه اجزایی را شامل می شود؟

1-اجزای مهم خودرو که حافظ جان سرنشین هنگام تصادف است

برای این منظور در ابتدا لازم است که با شالکه کلی یک خودرو و اجزایی از آن که مستقیما با حفظ جان سرنشینان خودرو هنگام تصادف در ارتباط است، آشنا شویم و بدانیم کدام اجزا خودرو در تصادفات رانندگی نقش مهمی داشته و باید با ایمنی بیشتری ساخته شوند.

شاید اولین جای خودرو که ذهن مردم را درباره امنیت خودرو هنگام تصادف درگیر می کند، بدنه خودرو باشد، ولی واقعیت این است که شاسی خودرو که درواقع اسکلت خودرو هست، نقش ویژه تری در حفظ جان سرنشینان خودرو هنگام تصادف دارد.

شاسی دقیقا مانند اسکلت خودرو است که قطعه ای یکپارچه و منظم بوده و سیستم تعلیق ، فرمان ،چرخ ها و اکسل بر روی شاسی نصب می شوند. پس از نصب اجزا و قطعات گفته شده بدنه خام ماشین ، سیستم انتقال قدرت ، دیفرانسیل ، موتور و سیستم اگزوز روی شاسی نصب می شوند. بعد از نصب اجزای اصلی مانند سیستم تعلیق ، بدنه ، موتور و … قطعات مختلف برقی ، مکانیکی و تزئینی مثل چراغ ها ، رودری ها ، شیشه ها ، صندلی ها و … در جای مخصوص خود نصب و یک خودروی کامل را تشکیل می دهند.

در واقع یکی از با اهمیت ترین بخش‌ خودرو که ایمنی و استحکام آن هنگام تصادفات تاثیر مستقیم بر حفظ جان سرنشینان دارد، شاسی خودرو است. شاسی به عنوان شاکله اصلی بدنه خودرو عمل می‌کند و عملاً همین استخوان بندی خودرو است که نقش زیادی در حفظ جان هنگام تصادفات رانندگی دارد.

شاسی در کنار بدنه و سیستم پیشرانه خودرو، بخش های اصلی یک وسیله نقلیه به حساب می آیند و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. شاسی که به عنوان فریم خودرو نیز نام گذاری می شود، از نوعی فولاد سفت و سخت و بسیار مستحکم ساخته می شود؛ زیرا باید قدرت بسیار زیادی برای تحمل وزن سایر اجزای خودرو و هنگام وارد آمدن ضربات داشته باشد.

بسیاری از سیستم های اصلی خودرو از جمله سیستم فنربندی، سیستم انتقال قدرت، سیستم ترمز و فرمان و بخش پیشرانه خودرو روی فولاد شاسی قرار می‌گیرد و روی آن سوار می شود. به همین خاطر است که شاسی خودرو باید از استحکام بسیار بالایی برخوردار باشد؛ توانایی تحمل وزن زیاد و تنش‌های زیاد خودرو را دارا باشد؛ برای جذب ضرباتی که به خودرو وارد می شود، توانایی تغییر فرم داشته باشد و همچنین، از تغییر فرم اصلی‌ در بخش های حیاتی‌اش جلوگیری کند. تمامی موارد، ویژگی های یک شاسی درجه یک است و نبود آنها قطعا مشکلاتی را برای شاسی و خودرو ایجاد خواهد کرد.

خودروسازان معتقدند در اسکلت یک خودرو ایمنی راننده و سرنشینان مهم است، نه ایمنی اجزای خودرو، بر همین اساس ممکن است نوع طراحی ظاهری خودرو به ویژه در بخش بدنه در ظاهر ضعیف نشان داده شود، اما در اسکلت خودرو که یک کلاف درهم تنیده (و به اصطلاح قفس) است فولادهایی با استحکام بالا باید استفاده شود که در تصادفات کمترین آسیب به راننده و سرنشینان وارد شود. البته در برخی از قطعات انتظار استحکام بالا و در برخی دیگر انتظار شکل پذیری بالا می‌رود. بنابراین هر قطعه با توجه به جایگاه خود در خودرو یک عملکرد و ویژگی خاص خود را دارد.

ضمن اینکه در بخش بدنه خودرو روند تولید با پیچیدگی های فنی انجام می‌شود تا ضمن استحکام قطعات نصب شده؛ خودرو دارای وزن مناسبی هم باشد.

حال شرکتهای خودروسازی باید به این سوال مهم پاسخ دهند که آیا این اسکلت فلزی واصطلاحا قفس فولادی که مهمترین نقش را در حفظ جان سرنشینان خودرو در هنگام تصادفات دارد، از ایمنی و استحکام لازم برخوردار هست یا نه؟

برای پاسخ به این سوال باید بررسی شود که  اولا، آیا مواد اولیه ای که خودروسازان در تولید اسکلت فلزی بدنه خودرو استفاده می کنند، استاندارد لازم را دارد یا نه؟ و ثانیا، آیا شرکتهای خودروسازی در فرایند تولید خودرو از طراحی تا ساخت، تکنولوژی و توان بکارگیری از این مواد اولیه برای ساخت یک بدنه مستحکم و ایمن را دارند یا خیر؟

2- مواد اولیه ساخت بدنه خودرو استاندارد است؟

در کارخانجات خودروسازی برای ساخت خودرو فقط از یک نوع فلز استفاده نمی کنند. تولید کنندگان از فلزات مختلف مانند فولاد و آلومینیوم، آهن و تیتانیوم برای قسمت های مختلف خودرو استفاده می کنند. فولاد معمولاً در ساخت شاسی و پنل بدنه خودروها استفاده می شود. دلیل استفاده فولاد در بخش خودرو ، مجموعه منحصر به فرد از ویژگی های فولاد است. اما لازم به ذکر است که تنها فلز مورد استفاده در بدنه اتومبیل فقط فولاد نیست. فلزات دیگر مورد استفاده برای این کار، آلومینیوم، آهن و تیتانیوم می باشد.

ورق گالوانیزه هم به عنوان محصولی کلیدی در صنعت خودروسازی به حساب می آید به گونه ای که قیمت ورق گالوانیزه می تواند بر روی قیمت نهایی خودرو تاثیر گذار باشد. این محصول به دلیل دارا بودن مقاومت بالا در برابر خوردگی، زنگ زدگی، انعطاف پذیری و رنگ پذیری بالا، مقاومت در برابر نمک های محلول در آب همچنین صاف ویکدست بودن در ظاهر در ساخت بدنه خودرو مورد استفاده قرار می گیرد. ضخامت ورق بدنه خودرو برابر با 0.4 تا 2 میلی و عرض 800 تا 1000 و 880 میلی متر می باشد.

خودروسازان کشور ما در ساخت شاسی خودرو و بدنه فلزی از مواد اولیه داخلی و وارداتی استفاده می‌کنند. به قطعات استفاده شده در ستون های خودرو ورق های با استحکام بالا یا فوق استحکام بالا گفته می‌شود.

در حال حاضر عمده فولادی که به عنوان ماده اولیه شاسی و بدنه خودرو در شرکتهای خودروسازی داخلی استفاده می شود، توسط شرکت فولاد مبارکه تولید و تامین می‌شود و مابقی مواد اولیه مورد نیاز که امکان تولید داخل ندارد، از محل واردات تامین می گردد.

براساس درخواست خودروسازان کشور، عمده ورق فولادی بدون پوشش مورد استفاده در بدنه خودروهای داخلی براساس الزامات استاندارد (EN10130) تحویل خودروسازان می شود.

حال این سوالات مهم مطرح می شود که اولا آیا خودروسازان به درستی مواد اولیه استاندارد و کیفی را از شرکت فولاد مبارکه تقاضا می کنند؟ وثانیا اینکه ایا شرکت فولاد مبارکه مواد اولیه درخواستی خودروسازان را با همان استاندارد و کیفیت درخواستی تحویل می دهد یا خیر؟وثالثا اینکه ایا امکان درخواست و تحویل مواد اولیه با استاندارد و کیفیت بهتر و بالاتر در حد استانداردهای درجه یک جهانی وجود دارد یا نه؟اگر پاسخ منفی هست، علت آن چیست و چرا از محل واردات تامین نمی شود؟ورابعا اینکه آیا خودروسازان مواد اولیه وارداتی را طبق استانداردهای جهانی و با کیفیت عالی خرید می کنند یا نه؟

3- آیا خودروسازان در فرایند طراحی تا ساخت خودرو همه استانداردها را رعایت می کنند؟

اگر فرض را بر این بگیریم که تمامی مواد اولیه داخلی و وارداتی استفاده شده در خودروهای ایرانی استانداردهای لازم در حد جهانی را دارند، و در عین حال بپذیریم که اشکالی در کیفیت بدنه وجود دارد، ایراد را باید در فرایند طراحی تا ساخت خودرو پیدا کرد.

سه فاکتورمهم که در طراحی و ساخت بدنه خودرو مورد توجه خودروسازان قرار دارد، کاهش قیمت، کاهش وزن و افزایش استحکام ورق مورد استفاده است. خودروسازان معتقدند، یافتن متریالی که هر سه ویژگی را با هم داشته باشد دشوار است. فولادهای استحکام بالا می توانند در ضخامت کمتری تولید شوند که باعث کاهش وزن خودرو شود، اما قیمت آنها در مقایسه با فولاد کششی بالاتر است.

ضمن اینکه طراحی خودرو جانمایی قطعات باید با دقت بالایی انجام می شود چراکه ضمن کاهش مصرف سوخت، وزن خودرو را کاهش دهد.

در این بخش مهمترین مسئله که باید مد نظر خودروسازان باشد رعایت استانداردهای 85 گانه است.

حال سوالات مهمی که خودروسازان در این بخش باید پاسخ دهند، این است که  اولا آیا تمامی استانداردهای 85 گانه در فرایند طراحی تا ساخت خودرو رعایت می شود؟وثانیا اینکه فاصله استانداردهای 85 گانه ایران با استانداردهای جهانی چقدر است؟

4- فرایند تست خودروی ایرانی به درستی انجام می شود؟

پس از فرایند طراحی و تولید یک خودرو، قبل از اینکه خودروی مورد نظر مجوز تولید انبوه بگیرد، باید تست تصادف شود.

در تست‌های تصادف مشخص می شود که خودرو حین تصادف چه خسارت‌های جانی به همراه خواهد داشت. مثلا خودرویی که تصادف می‌کند برای سقف و ستون درب‌هایش چه اتفاقی می‌افتد و ممکن است به سرنشین‌های آن چه آسیبی برساند؟

میله فرمان، موتور و تجهیزات داخل کاپوت چقدر احتمال دارد در زمان تصادف وارد اتومبیل شده و به سرنشین‌های آن آسیب بزند؟ طبیعتا خودرویی که کمترین خسارت را وارد کند بیشترین نمره را خواهد گرفت.

برای درک بهتر معیار های تصادف در زمان تست خودرو از نمادهایی استفاده می‌شود که به ستاره‌های ایمنی خودرو مشهور هستند. بر این اساس هرچه خودرو ایمن‌تر باشد، ستاره ایمنی آن در زمان تصادف بالاتر خواهد بود.

این ستاره‌ها برای ارزیابی و تست خودروها در موسسات نظارتی تدوین شده‌اند. در بین موسسات ایمنی، دو موسسه بسیار معروف وجود دارند، موسسه دولتی ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای در آمریکا (NHTSA) که از یک سیستم پنج ستاره‌ای برای امتیازدهی استفاده می‌کند و دیگری موسسه ارزیابی اتومبیل‌های نو (NCAP) در اروپا که آن هم از یک سیستم پنچ ستاره‌ای برای امتیاز دهی استفاده می‌کند.

این موسسات بر طبق میزان آسیبی که به آدمک در خودرو وارد می‌شود، به خودرو امتیاز می‌دهند. تست تصادف تعیین کننده‌ای کیفیت یک خودرو و رعایت فاکتورهای قدرت جذب ضربه توسط سازه خودرو، کیسه‌های هوا، کمربندها، عدم وجود نواحی خطرساز برای سرنشینان در داخل اتاق است.

پنج ستاره ایمنی: در تست تصادف آسیب وارد شده به خودرو کمتر از 10 درصد است و سرنشینان در سلامتی نسبی به سر می‌برند.

چهار ستاره ایمنی: آسیب وارد شده به خودرو از 11 تا 20 درصد است.

3 ستاره ایمنی: آسیب وارد شده به خودرو از 21 تا 35 درصد است و سرنشینان در حالت شوک قرار دارند.

2 ستاره ایمنی:  آسیب وارد شده به خودرو از 36 تا 35 درصد است.

1 ستاره ایمنی:  آسیب وارد شده به خودرو بیش از 46 درصد است و سلامت سرنشینان مطلوب نخواهد بود.

حال سوالی که خودروسازان باید پاسخ دهند اینکه  اولاً،تست تصادف خودروهای تولید داخلی در داخل کشور انجام می شود یا خارج کشور؟ ثانیاً، ستاره ایمنی خودروهای داخلی در کدام رتبه قرار دارد؟ و ثالثاً، چرا نتایج تست خودروهای داخلی به طور شفاف اعلام عمومی نمی شود؟

5- ناظران استاندارد به درستی نظارت می کنند؟

سازمان ملی استاندارد ایران و وزارت صمت دو دستگاه مهم حاکمیتی هستند که باید بر تمامی فرایندهای تولید یک خودرو از نقطه شروع طراحی و تولید خودرو تا ساخت نهایی و تست محصول نظارت داشته باشند تا استانداردهای 85 گانه و دیگر مسائل مربوط به ایمنی خودرو به درستی رعایت شود.

حال سازمان ملی استاندارد ایران و وزارت صمت باید به این سوالات پاسخ دهند که  اولاً، آیا نظارت دقیقی بر رعایت همه استانداردهای اجباری در تولید خودرو دارند یا خیر؟ ثانیا، آیا استانداردهای ایمنی تولید خودرو در ایران به استانداردهای جهانی نزدیک است یا خیر؟ و اگر پاسخ منفی است، چرا؟

خبرگزاری تسنیم قرار است در سلسله گزارش ها و گفتگوهایی پاسخ به تمامی سوالات مطرح در این گزارش را از دستگاه های مربوطه مطالبه کند تا زوایای پنهان این ماجرا برای مردم روشن شود.