فراموش نکنیم که عربستان همان کشوری است که چند سال قبل ولیعهد آن تهدید کرد که باید دامنه جنگ در منطقه غرب آسیا را به داخل ایران کشاند. حال همان عربستان ادراکات تازه و معناداری را در رابطه با ایران دارد و شاهدیم که پس از پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مقام ارشد نظامی خود را برای توسعه پیوندهای امنیتی به تهران می فرستد.

اخیرا شاهد یک تحول مهم و معنادار در غرب آسیا بوده ایم. ماجرا از این قرار است که چند روز قبل (یکشنبه 20 آبان 1403) ارتشبد "فیاض بن حامد الرویلی" رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان سعودی با حضور در محل ستاد کل نیروهای مسلح ایران، با سرلشگر محمد باقری دیدار و گفتگو کرد.

این رویداد توجهات رسانه ای منطقه ای و بین‌المللی قابل توجهی را به سمت خود جلب کرده و جالب اینکه برخی از رسانه های غربی آن را اتفاقی غیرمنتظره و معنادار ارزیابی کرده اند. از این رو، در تحلیل این مساله و واکاوی اصلی ترین دلایل سفر کم‌سابقه رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان به ایران، توجه به 4 مولفه ضروری به نظر می رسد.
 

یک: پیام صریح عربستان به دولت ترامپ
سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان به ایران اندکی پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری 2024 آمریکا انجام گرفت. از این رو، سعودی ها با این حرکت نشان دادند که با توجه به روند تحولات جاری منطقه ای و البته سابقه سیاست های پیشین دوره چهار ساله حضور ترامپ در قدرت در فاصله میان سال های 2016 و 2020، قصد تشدید تنش ها با ایران را ندارند.

ترامپ در دوره قبلی حضور خود در قدرت به عینه به سعودی ها نشان داد که تکیه عربستان و منافع و امنیت ملی این کشور به حمایت های آمریکا، سرابی بیش نیست و دولت آمریکا به هیچ عنوان حاضر نیست بهایی سنگین را در پشتیبانی از سعودی ها در برهه های حساس و مهم بپردازد.

موضوعی که حتی در آن دوره سبب شد تا عربستان در مواجهه با رویدادهای نظیر حمله موشکی و پهپادی دقیق حوثی های یمنی به تاسیسات نفتی آرامکو که صادرات نفت این کشور را برای یک روز قطع کرد، شوک های جدی را حس کند و در ادامه، توسعه هر چه بیشتر روابط با طیف قدرت های شرقی را برای متوازن سازی سیاست خارجی اش در دستورکار قرار دهد. حال سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان به ایران نیز در امتداد همین ادراک باید ارزیابی شود.

دو: اعتراف ضمنی عربستان به یک واقعیت مهم با محوریت ایران
حداقل روند تحولات منطقه غرب آسیا از اوایل دهه 2010 میلادی تاکنون این واقعیت را تایید می کند که ایران یک بازیگر مهم و موثر منطقه ای است که صلح و ثبات در منطقه بدون در نظر گرفتن منافع آن محقق نمی شود. سعودی ها به همراه متحدان غربی خود و حتی در برهه هایی به واسطه همکاری های آشکار و پنهان با رژیم اشغالگر قدس، بارها و بارها در پیشبرد طرح و برنامه های خود در سطح منطقه غرب آسیا به ضرر ایران شکست خورده اند.

از این رو، آن ها عملا و تحقیقا به این درک رسیده اند که هزینه های تثابل با ایران برای آن ها گزاف است و بهتر است راه کم‌هزینه‌تر که همان تعامل سازنده با تهران است را در دستورکار داشته باشند. معادله ای که یکی از نمودهای عینی خود را در قالب سفر کم سابقه اخیر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان سعودی به ایران به نمایش گذاشت.

فراموش نکنیم که عربستان همان کشوری است که چند سال قبل ولیعهد آن تهدید کرد که باید دامنه جنگ در منطقه غرب آسیا را به داخل ایران کشاند. حال همان عربستان ادراکات تازه و معناداری را در رابطه با ایران دارد و شاهدیم که پس از پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مقام ارشد نظامی خود را برای توسعه پیوندهای امنیتی به تهران می فرستد.

سه: پیگیری نقشه‌راه توافق تنش‌زدایی ایران و عربستان
ایران و عربستان در سال 2023 با میانجی گری چین در مورد تنش زدایی از روابط دوجانبه خود توافق کردند. مساله ای که در نوع خود یک رویداد مهم و معنادار در قابل تحولات غرب آسیا بود. حال در شرایط کنونی نیز سفر رئیس ستادکل نیروهای مسلح عربستان به ایران را باید در ادامه روند ایجاد شده ناشی از توافق مذکور ارزیابی کرد. پیش از این نیز برخی مقام های ارشد کشورمان نظیر سرلشگر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و همچنین عباس عراقچی وزیر خارجه ایران به عربستان سفر کرده و با مقام های این کشور دیدار و گفتگو داشته اند.

البته که همانطور که پیشتر نیز گفته شد، سفر مقام ارشد نظامی عربستان به ایران آن هم پس از پیروزی ترامپ در انتخابات اخیر آمریکا حاکی از این مساله است که عربستان مایل نیست با آمدن ترامپ، فضای توافق تنش‌زدایی با ایران را برهم زند. روندی که همچنان نیز به نظر می رسد ادامه دار خواهد بود.

چهار: تقویت همکاری‌های نظامی ایران و عربستان
در نهایت باید گفت که سفر اخیر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان به ایران را بایستی به نوعی در راستای تقویت همکاری‌های دفاعی و امنیتی میان دو کشور نیز ارزیابی کرد. در اوایل ماه آبان سال جاری بود که شاهد بودیم دولت عربستان حضور این کشور در یک رزمایش دریایی مشترک با ایران در آب های دریای عمان را تایید کرد.

در عین حال، سرلشکر محمد باقری نیز از رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان در جریان سفر اخیر وی به تهران دعوت کرده تا عربستان در رزمایش دریایی سال آینده ایران با حضور یگان های شناور و یا به صورت ناظر شرکت کند. از این رو، سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان به ایران و رایزنی های او با مقام های ایرانی را باید در امتداد توسعه همکاری های نظامی و  امنیتی میان دو کشور هم ارزیابی کرد. روندی که آن هم به نظر، ادامه‌دار خواهد بود.

*. جهان نیوز