از همان آبان ۱۳۹۰ که آقاي آمانو دبيرکل آژانس بين المللي انرژي هسته‌اي در گزارش خود دقيقا همان ادعاهاي مطرح شده در سناريوي اسرائيلي ـ آمريکايي درباره ادعاي تلاش ايران براي ساخت بمب هسته‌اي را نخستين بار مطرح کرد، مشخص شد که دبيرکل جديد آژانس همان چيزي را دنبال مي‌کند که آمريکايي‌ها از سال ۲۰۰۲ تاکنون دنبال کرده‌اند.

به گزارش پرس تی وی، ايران از همان زمان تلاش کرد ديدگاه‌هاي رهبر انقلاب اسلامي را درباره حرام بودن ساخت و نگهداري بمب هسته‌اي در سطح جهاني مطرح کند و حتي به پيشنهاد آقاي صالحي ايران آمادگي دارد اين فتوا را در مجامع بين‌المللي به عنوان يک سند رسمي به ثبت برساند تا در صورت اجماع جهاني بر سر محتواي آن همه کشورها از جمله ايران به صورت رسمي متعهد به اجراء آن بشوند. با اين حال آژانس تحت تاثير فشار آمريکا در اين دور از مذاکرات براي هشتمين بار نيز نتوانست با ايران درباره يک برنامه کاري جامع (مداليته) به توافق نهايي برسد.

اين برنامه کاري جامع ميان ايران و آژانس تعهدات متقابل هر دو طرف را تعيين مي‌کند، و از آن مهم‌تر زمان و چگونگي رسيدن به پاسخ سئوالات مطرح شده را مشخص مي‌سازد.

بر اين اساس حتي اگر تا ۲۴ بهمن ماه آينده (۱۲ فوريه ۲۰۱۳) که قرار است نهمين دور مذاکرات برگزار شود، شرايط براي نهايي شدن اين برنامه کاري جامع فراهم نشود، بعيد است که حتي دور بعدي مذاکرات به نتيجه مطلوب دو طرف برسد.

ايران با اتکاء به تجربه موفق مداليته مرداد ۱۳۸۶ (اوت ۲۰۰۷) انتظار دارد از طريق رسيدن به اين برنامه کاري به راحتي بتواند در مورد سئوال‌هاي مطرح شده در قالب ادعاي‌هاي آژانس پاسخ دقيق و جامع ارائه کند.

اما چه مسائلي موجب شد در اين دور هم مذاکرات نتيجه ندهد؟ به نظر مي‌رسد مواردي که همچنان حل نشده باقي مانده‌اند عبارتند از:

۱ ـ آژانس بازهم حاضر نشده ارائه اسناد مورد استناد خود را به ايران در دستور کار قرار دهد. معلوم است که اين اسناد براي ايران از آن جهت اهميت دارد که بتواند پاسخ دقيق براي آن تهيه کند. آژانس با اين بهانه که کشورهاي ارائه کننده اين اسناد مخالف در اختيار قرار دادن آنها به ايران هستند، نمي‌تواند خود را از زير بار تعهد حقوقي که براي هر متهم در برابر اتهام زننده مطرح است، رها سازد. جالب آنکه کشورهاي اتهام زننده (آمريکا و متحدانش) که سابقه دشمني آنها به ايران اثبات شده است، بهانه مي‌کنند که نمي‌خواهند با ارائه اسناد خود منابع اطلاعاتي خود را براي ايران فاش سازند! اما آنها جواب اين سئوال ساده را نمي‌دهند که چگونه انتظار دارند متهمي بدون اطلاع دقيق از جزئيات اسناد اتهامات خود، بتواند از خود دفاع کند؟

۲ ـ نکته مهم ديگر آن که آژانس در اين دور از مذاکرات نيز حاضر نشد ضمانت کند پس از حل وفصل اين موضوعات، موضوع جديدي را مطرح نکند. آژانس به راحتي مي‌گويد با دادن چنين ضمانتي نمي‌خواهد حقوق خود را محدود کرده و دست خود را ببندد. اما نکته ظريف در اينجاست که با وجود آنکه بازرسي و نظارت حق آژانس است؛ اما بهانه‌جويي چيز ديگري است . در اين چند سال آژانس براي بازرسي و نظارت بر فعاليت‌هاي صلح آميز هسته‌اي ايران، هيچ محدوديتي نداشته چنان که تاکنون به گفته مسئولين ايراني به ميزان ۴۰۰۰ نفر / ساعت از کليه مراکز هسته‌اي ايران بازرسي کرده است. چنان که حاصل آن تاکنون بيش از ۳۰ گزارش مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي بوده که به طور مشروح جزئيات فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را به اطلاع کشورهاي عضو آژانس رسانده است.

۳ ـ آژانس هنوز نمي‌خواهد بپذيرد که پس از حل و فصل موضوعات مربوط به ابعاد احتمالي نظامي و روشن شدن اينکه ايران هيچ اقدامي در باره فعاليت‌هاي هسته‌اي خارج از پيمان ان پي تي و پادمان هسته‌اي انجام نداده، پرونده ايران در شوراي حکام آژانس را به حالت عادي باز گرداند. زيرا تا زماني که اين اقدام رسما انجام نشود موضوع فعاليت‌هاي ايران در زمينه توليد انرژي هسته‌اي به عنوان بهانه‌اي براي افزايش فشارها عليه ايران به کار گرفته خواهد شد.

۴ ـ موضوع مهم ديگر اين که به چه نحو مي‌شود برنامه کاري جامع جديد بين ايران با آژانس را با گفت‌وگوهاي ايران و ۱+۵ همسو ساخت؟ به عبارت ديگر تا زماني که آمريکا و متحدانش توافق‌هاي احتمالي بين ايران و آژانس را به رسميت نشناسند و تضمين کافي براي اجرايي شدن اين توافق‌ها از سوي کشورهايي که آژانس را در ۱۰ سال گذشته مرتبا تحت فشار قرار دادند، ارائه نشود، نمي‌شود انتظار داشت حتي در ۲۴ بهمن ماه آينده دور بعدي مذاکرات هم به نتيجه مورد براي دو طرف برسد .