تأمین سلامت نوجوانان، زیربنای اهداف توسعه ملی و توجه به نوجوانان و نیازهای منحصر به‌فرد آنها از اهداف خدمات بهداشت باروری بوده و شناسایی این نیازها، گاهی برای برنامه‌ریزی‌های هدفمند و تخصیص متناسب منابع و امکانات با توجه به اولویت‌ها ضروری است.

به گزارش خبرنگار پژوهشی ایسنا، از بین دوران مختلف زندگی انسان، نوجوانی از مهمترین و با ارزش‌تر دوران حیات هر فرد محسوب می‌شود. این مرحله بینابینی، در گذر از کودکی به بزرگسالی، سرآغاز تحولات و دگرگونی‌های جسمی، روانی و اجتماعی است که بر عملکرد او در بزرگسالی تاثیر گذاشته و منجر به ایجاد نیازهای متفاوت مخصوص این گروه سنی خواهد شد.

عصر، عصر نوجوانان است

آمارها نشان داد که بزرگترین نسل نوجوانان از نظر تعداد، مربوط به عصر حاضر است. نزدیک به نیمی از جمعیت جهان را افراد زیر 25 سال و یک پنجم از جمعیت جهان را افراد 19- 10 ساله تشکیل می‌دهند که 85 درصد آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.

سلامت دختران، کلید شکستن چرخه فقر

این موضوع، توجه ویژه به این گروه مهم در معرض خطر را ضروری می‌سازد. در این میان با توجه به ویژگی‌های بلوغ در دختران، شرایط جسمی و روانی این دوران و نیز نقش اساسی دختران در باروری، می‌توان ادعا کرد که سلامت دختران نوجوان از جایگاه ویژه برخوردا راست. دوران نوجوانی در دختران، زیربنا و سرآغازی جهت‌دهنده برای دوره‌های بعدی زندگی آنها خواهد بود و تاثیر مستقیمی بر خانواده و کودکان آنها خواهد گذاشت. از نظر صندوق جمعیت ملل متحد، سلامت دختران، کلید شکسته شدن چرخه فقر بین نسل‌ها و دسترسی به اهداف توسعه هزاره است.

باورهای نادرست درباره خطرات بیماری‌های جنسی

پژوهش‌های انجام شده در حوزه نیازهای سلامت دختران نوجوان، اندک بوده و آنچه که عمدتا موجود است اطلاعاتی پیرامون سنجش آگاهی و عقاید درخصوص پدیده بلوغ با دیدگاه‌ها و روش‌های کمی است. چنانچه یافته‌های حاصل از مطالعه‌ای توصیفی بر روی 1385 نوجوان ایرانی نشان داد که آگاهی عمقی آنها نسبت به بهداشت باروری و جنسی و بیماری‌های مقاربتی محدود بوده و باورهای نادرست در مورد خطرات عمل جنسی نامطمئن و عواقب آن به میزان زیادی دیده شد.

به گزارش ایسنا، پژوهشی در کشور با هدف بررسی نیازهای سلامت دختران نوجوان، انجام شده است. در این تحقیق 67 دختر نوجوان 19-12 ساله با شرکت در 8 گروه بحث متمرکز 10-6 نفره و 11 فرد کلیدی آگاه با حضور در مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته، تجارب خود را پیرامون نیازهای سلامت دختران نوجوان بیان کرده‌اند.

نمونه‌گیری مبتنی بر هدف و با حداکثر تنوع از بین افراد ساکن در استان مازندران صورت گرفته است.

از 67 نوجوان 19-12 ساله مشارکت کننده در تحقیق، 49 نفر در مقطع دبیرستان و 18 نفر در دوره راهنمایی مشغول به تحصیل بودند. همچنین 32 نفر از شرکت‌کنندگان، ساکن شهر و مابقی ساکن روستا بودند. 11 فرد کلیدی آگاه مورد مصاحبه هم، شامل 5 والد، 3 معلم و مشاور و 3 متخصص زنان و ماما بودند.

در این پژوهش، خانواده و ویژگی‌های آن، به عنوان یکی از محورهای اساسی نیازهای سلامت نوجوانان، مورد توجه قرار گرفته است و مشارکت کنندگان، به طور مکرر بر نقش موثر خانواده در ابعاد مختلف سلامت نوجوانان تاکید داشتند.

نیاز به ارتباط صمیمی با نوجوان

یافته‌های این تحقیق، بر ضرورت و اهمیت ارتباطات صمیمی والدین با نوجوانان، تاکید می‌کند. چنانچه یکی از ماماهای مشارکت کننده در مصاحبه بیان کرده است: خانواده‌های دارای روابط صمیمانه، بچه‌های خیلی عالی دارند. صمیمیت در خانواده کمک می‌کند تا بچه‌ها راه درست را انتخاب کنند.

در این پژوهش مشارکت کنندگان، نمودهای متعددی از تجارب منفی و عوامل موثر در برقراری ارتباط با والدین را ذکر کرده‌اند. مشغله فکری و کاری بیش از حد والدین، از دیگر عواملی است که می‌تواند بر ارتباط مناسب والدین با فرزندانشان تاثیرگذار شود.

اهمیت اعتمادسازی

نقل قول‌های استخراج شده از مصاحبه‌ها، ضمن تاکید بر روابط مبتنی بر اعتماد بین خانواده‌ها و فرزندان، به عنوان یکی از نیازهای سلامت اجتماعی نوجوانان، اهمیت آن را در ریشه‌یابی مشکلات نوجوانان نشان داده است.

عدم تبعیض بین فرزندان

بسیاری از شرکت کنندگان در این مطالعه، تبعیض بین فرزندان را دارای تاثیر منفی بر سلامت نوجوان و روابط بین اعضای خانواده بیان کرده‌اند.

نیاز به والدین مسوول

طبق نتایج به دست آمده از این پژوهش، اکثر شرکت کنندگان در مطالعه به مسؤولیت عمده والدین در سلامت جسمی و روحی نوجوان اشاره داشتند و غفلت والدین از این موضوع را موجب صدمات روحی جسمی و گاه غیرقابل جبران به نوجوانان می‌دانستند.

در موارد متعددی مشارکت کنندگان در این پژوهش بیان کردند که خانواده، ضمن اینکه الگوی فرزندان در اعمال و رفتارهایی است که بر سلامت او تاثیر می‌گذارد، در معرفی الگوهای مناسب، مسئولیت خطیری برعهده دارند.

افراد مورد مطالعه همچنین تجاربی را بیان کردند که حاکی از نیاز آنها به فراهم کردن امکانات درمانی، رفاهی، آموزشی و غیره از سوی خانواده است.

نیاز به والدین آگاه و توجه به فاصله نسلی

اکثر شرکت‌کنندگان در مطالعه خانواده آگاه را، از ویژگی‌های خانواده سالم و از عوامل مهم تاثیرگذار بر سلامت نوجوان می‌دانستند. گفته های مشارکت‌کنندگان در این تحقیق موید آن بود که آگاهی والدین از تغییرات روحی و عاطفی ناشی از دوره بحرانی نوجوانی، برای کمک به نوجوان برای سپری کردن این دوران به سلامت، ضروری است: اکثر نوجوانان بیان داشتند که خانواده‌های آگاه به روند تکامل جسمی، روانی و اجتماعی نوجوانان، ضمن به کارگیری شیوه‌های صحیح تربیتی، می‌توانند کمک شایسته‌ای برای فرزندانشان در دو راهی‌های تصمیم‌گیری باشند. اکثر مشارکت کنندگان به فاصله نسلی والدین با فرزندان و پیامدهای ناشی از آن اشاره و بر آگاهی والدین از این فاصله و آموزش آنان در این امر تاکید داشتند.

نیاز به آزادی با نظارت درست خانواده

همچنین اکثر مشارکت کنندگان نوجوان در این مطالعه، بارها هر دو جنبه آزادی و نظارت از سوی والدین نسبت به نوجوان را، لازمه سلامت و تکامل نوجوان دانستند و انواع کنترل‌نشده هر دو را در تضاد با سلامت نوجوانان بیان کردند. برخی از نوجوانان بر تاثیر نحوه نظارت والدین و سبک مقرراتی آنها بر سلامت روان و تکامل عاطفی و روانی نوجوان و عواقب سوء سخت گیری‌های بیش از حد تاکید داشتند. اکثر مشارکت‌کنندگان در این تحقیق، بر ضرورت اعتدال در رفتار از سوی والدین و نظارت دورادور و نامحسوس بر اعمال فرزندانشان تاکید داشتند؛ به نحوی که امکان هرگونه سوء استفاده از آزادی‌های بیش از حد را نیز سد کند.

حمایت و نظارت والدین با بسیاری از رفتارهای پرخطر مانند سوء مصرف مواد، مصرف مشروبات الکلی و روابط جنسی پرخطر رابطه معکوس دارد. همچنین حمایت والدین منجر به افزایش اعتماد به نفس، رضایت از زندگی، کاهش شیوع افسردگی و قدرت تطابق بالاتر با حوادث استرس‌آور در نوجوانان خواهد شد.

مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد که حمایت عاطفی والدین بر سلامت جسمی نوجوان نیز تاثیر می‌گذارد. شیوع کمتر تعدادی از بیماری‌ها مانند سردرد، دردهای گوارشی، راش‌های پوستی و یبوست در نوجوانان تحت حمایت خانواده، گواهی بر این ادعاست.

اشتغال مفرط والدین بلای جان ارتباط صمیمانه

یافته‌های پژوهش حاضر نشان داده است که اشتغال مفرط والدین، یکی از موانع ارتباط والدین فرزندان بود. الگوی کاری والدین و اشتغال آنها در ساعات کاری غیرمعمول می‌تواند بر سلامت روان نوجوان اثرات نامطلوبی داشته باشد؛ لذا نتایج این پژوهش توصیه می‌کند در صورتی که یکی از والدین ناچار به انجام کار در ساعات غیر استاندارد است، والد دیگر در پی پر کردن خلأ موجود باشد.

عوامل موثر بر آغاز رفتار پرخطر جنسی در سنین پایین

رشد و تکامل شخصیت نوجوانان به میزان زیادی متاثر از الگوهای درون خانواده است. در خانواده کودک ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها، اصول و قواعد اخلاقی و رفتاری را می‌آموزد و از آنها الگوبرداری می‌کند. نتایج سایر مطالعات هم نشان داده‌اند نوجوانانی که والدین آنها در معرض رفتارهای پرخطر جنسی بودند، روابط جنسی را در سنین پایین‌تری شروع می‌کردند. همچنین در مطالعه دیگری ثابت شد که سوء مصرف مواد در نوجوانانی که یکی از اعضای خانواده‌شان مبتلا به این مشکل است، بیشتر است.

نقش خانواده‌ها در جامعه درحال گذار همچنان پررنگ است

به گزارش ایسنا یافته‌های پژوهش حاکیست: در شرایط اجتماعی کشور ما، به عنوان جامعه‌ای در گذار به سوی توسعه، هنوز والدین، مسئولیت عمده‌ای را در امر نظارت و هدایت فرزندانشان در اموری چون انتخاب رشته تحصیلی، انتخاب شغل، دوست‌یابی و آشنا کردن با خطرات موجود در جامعه و چگونگی مقابله با بحران‌های زندگی برعهده دارند.

خانواده‌ها چقدر آماده تغییرات تکاملی نوجوانی فرزندان هستند؟

تحقیقات نشان می‌دهند که نوجوانان، از والدین انتظار دارند ضمن اینکه در جهت تهیه امکانات رفاهی آموزشی برای آنها تلاش می‌کنند، فرزندان آ‌نها را برای زندگی اجتماعی در دنیای واقعی آماده سازند. یافته‌ها موید این واقعیت است که خانواده‌ها برای تامین سلامت فرزندان خود در اجتماع کنونی به آمادگی‌هایی نیاز دارند که مبتنی بر تغییرات تکاملی دوران نوجوانی و واقعیت‌های اجتماعی است. از این رو آگاهی از تغییرات جسمی، روحی و عاطفی نوجوانان برای والدین ضروری است.

سبک زندگی متفاوت در نوجوانی و انتظار از خانواده

از مضامین دیگر مطرح در این مطالعه، شکاف بین دو نسل بود. نوجوانان در یک دوره گذار قرار داشته و تلاش دارند سبک زندگی متفاوت از گذشتگان را در همه ابعاد رقم بزنند. لذا این تفاوت در دیدگاه‌های نوجوانان و والدین باهم، گاه ممکن است به تضاد کشیده شود. بر اساس آنچه شرکت‌کنندگان در پژوهش اظهار داشته‌اند، زمینه‌های عدم توافق مواردی چون ارتباط با دوستان همجنس و غیرهمجنس و نحوه پوشش و آرایش را شامل می‌شد.

محدودیت‌های بی‌دلیل و غیرموجه والدین و حریص‌تر شدن نوجوانان

رشد روانی رفتاری نوجوانان با ضوابط و قواعد حاکم بر خانواده‌ها، ارتباط داشت. در این راستا تعادل دردامنه آزادی محدودیت، یکی از چالش‌انگیزترین و البته مهمترین موضوعات نوجوانی بود. محدودیت‌های بی‌دلیل و غیرموجه والدین از نظر نوجوانان، نتایج نامطلوبی از جمله مخفی کردن کارها و حریص شدن بیشتر آنها را به دنبال خواهد داشت.

نوجوانان دارای والدین مستبد بیشترین اضطراب را دارند

والدین هم، می‌تواند مانع سلامت نوجوانان باشد. در تایید یافته‌های این پژوهش، مطالعه‌ای دیگر نشان می‌دهد که بیشترین میزان اضطراب، در نوجوانانی گزارش شده که رفتار والدین خود را استبدادی ارزیابی کرده بودند.

لذا شرکت‌کنندگان در پژوهش حاضر، ضمن انتقاد مکرر از سخت‌گیری‌های بیش از حد والدین، از خانواده‌ها می خواهند که استقلال آنها را به رسمیت بشناسند و پیشنهاد می‌کنند که مرز بین آزادی و سهل‌انگاری تبیین شود تا ضمن جلوگیری از هر گونه سخت‌گیری بی‌مورد، راه سوء استفاده‌های احتمالی نیز مسدود شود.