ماه مبارك رمضان يك وحدت جمعي دارد؛ گذشته از اين كه هر روز تكليف جدا و مستقل دارد و روزه گرفتنش لازم است، مجموع اين ماه يك وحدت خاصّ دارد كه قرآن كريم از او اين چنين ياد كرده است: مَنْ شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهرَ فَليَصُمْهُ(1). كسي كه در ماه مبارك رمضان شاهد و حاضر بود و مسافر بود، اين شهر را، اين ماه را روزه بگيرد. لذا وظائف خاصّي براي شب‌هاست؛ دستورهاي مخصوصي براي روزهاست؛ اين وحدت جمعي ماه مبارك رمضان با فرا رسيدن اوّل شوّال، فطر او فرا مي‌رسد.

 

بنابراين همان طوري كه هر روز پايانش افطار است، اين ماه هم پايانش افطار است و روز عيد فطر افطار اين ماه است؛ اين مطلب اوّل. مطلب دوّم آن است كه اين روز را خداي سبحان عيد رسمي مؤمنين قرار داد. از دعاي نوراني امام سجاد در وداع ماه مبارك رمضان برمي‌آيد، چنين كه در دعاهاي قنوت نماز عيد فطر هم برمي‌آيد كه خداوند اين روز را عيد قرار داد؛ كه جَعَلتَهُ لِلمُسلِمينَ عِيداً(2)، لِلمُؤمِنينَ عِيداً(3).

 

مطلب بعدي آن است كه عيد به معناي نشاط و سرور نيست ! چون سُروراً عطف بر عيد شده است و جداي از اوست. در صحيفه‌ي سجاديّه دارد عِيداً وَ سُروراً؛ اين عيد گرچه با (يا) استعمال شده است، ولي اصلش (واو) اي است نه يائي ! شايد يائي هم اصلاً نباشد ! اين عادَ يَعُودُوا است؛ كه معاد هم از همين لغت است، و مُعيد بودن خداي سبحان هم از همين لغت است. كه عيد از عُود و رجوع مجدّد است. خداي سبحان نام مباركي دارد به نام مبداء و مُبدع و نام مبارك ديگرش مُعيد است كه او برمي‌گرداند. يوم عيد يوم رجوع إلَي الله است.

 

لذا دستورهائي كه مربوط به خطبه‌ها و سخنان امام نماز عيد هست، اين است كه: شما وقتي از منزل‌هايتان بيرون مي‌رويد به طرف مصلّي، آن حالت زنده شدن از قبر را در نظر بگيريد كه يك ترسيمي از معاد است. منتها خداي سبحان اگر بخواهد به صورت مُعيد تجلّي تامّ داشته باشد، جريان معاد پيش مي‌آيد؛ و اگر گوشه‌اي از آن نام تجلّي بكند‌، « عيد فطر» ظهور مي‌كند. اين عود و رجوع بنده است به طرف خداي سبحان.

 

كساني كه روزه‌ي اين ماه را گرفتند و توفيق انجام وظيفه داشتند، برمي‌گردند، جائزه‌ي خود را از خداي سبحان دريافت مي‌كنند. لذا شب عيد فطر و روز عيد فطر به عنوان « لِيلَهُ الجَوائِز » يا « يُومُ الجَوائِز » هست كه اگر گفته شده است:

 

                       روز عيد است و من مانده در اين تدبيرم                            كه دهم حاصل سي روزه و ساغر گيرم

 

همين است كه انسان برمي‌گردد به طرف خداي سبحان، پاداشش را دريافت مي‌كند.
مطلب بعدي آن است كه: كساني كه به وظائف اين ماه پر فيض موفّق شدند و عمل كردند، آن‌ها كه خُوفاً مِنَ النّار روزه گرفتند، يا شب‌هاي اين ماه را زنده نگه داشتند‌، جائزه‌اي كه از فرشتگان الهي دريافت مي‌كنند، نجات از نار است.

 

آن‌هائي كه براي رسيدن به بهشت وظائف ماه مبارك رمضان را انجام دادند، جائزه‌اي كه از فرشتگان رحمت دريافت مي‌كنند، وصول به بهشت است. إن شآءَ الله اين جائزه را حفظ مي‌كنند !
و آن‌هائي كه شُوقاً إلَي الله، حُبّاً لله، شُكراً لله عبادت كردند، عُودشان به طرف خود خداي سبحان است و جائزه را از دست بي‌دستي خداي سبحان دريافت مي‌كنند و آن هم محبوبيّت است و كرامت، كه مقام شامخ محبّت را به آن‌ها عطاء مي‌كند؛ وقتي محبوب الهي شدند، هم از گزند دوزخ مصونند، هم از فيض و فُوز بهشت طرفي مي‌بندند. بنابراين سه گروه به خدا برمي‌گردند؛ هر گروه جائزه‌ي خاصّ خودشان را هم دريافت مي‌كنند.

 

و در قرآن كريم فرمود: ما اين يك ماه را كه وحدت جمعي دارد بر شما لازم كرديم كه روزه بگيريد؛ لِتُكمِلُوا العِدَّه وَ لِتُكَبِّرُوا اللهَ عَلي مَا هَداكُمْ(4). شما بايد اين سي روز را به كمال برسانيد، اين ماه را به كمال برسانيد، و بعد خدا را تكبير بگوئيد؛ بگوئيد خدا اَكبَرِ مِنْ كُلِّ شِيء(5) يا اَكبَرِ مِنْ أنْ يُوصَفْ (6) است كه شما را هدايت كرده است. لِتُكَبِّرُوا اللهَ عَلي مَا هَداكُمْ.

 

لذا وظيفه آن است كه بعد از نماز مغرب و نماز عشاء و نماز صبح و نماز عيد فطر اين تكبير اَللهُ اَكبَرُ عَلي مَا هَدانا(7) را انسان بازگو كند. لِتُكمِلُوا العِدَّهَ وَ لِتُكَبِّرُوا اللهَ عَلي مَا هَداكُمْ. خدا را انسان به بزرگي ياد كند كه او را هدايت كرده است. معلوم مي‌شود يكي از بهترين و بارزترين مصاديق هدايت، همين اين دستور روزه گرفتن است و انجام وظائف شب‌هاي اين ماه پربركت !

 

و شايد در نوبت‌هاي قبل هم به عرضتان رسيد كه هم در دعاهاي ما آمده، هم در روايات ما آمده كه: ماه مبارك رمضان قُرَّهُ الشُّهُور و رأسُ السَّنَه(8) است. آغاز سال براي سالكان صالح ماه مبارك رمضان است. كسي كه اهل سير و سلوك است، ذخيره‌ي يك ساله را از ماه مبارك رمضان فراهم مي‌كند. هم مشكل ماه مبارك رمضان را تأمين مي‌كند، هم مشكل يازده ماه ديگر را !
بنابراين بايد جائزه‌اي كه در شب و روز عيد فطر مي‌گيريم‌، آن قدر قوي و زياد باشد كه بتواند مشكل يازده ماه ديگر ما را هم حل كند؛ كه إن شآءَ الله اميدواريم اين چنين باشد. جوائز الهي اين است ! وَ لِتُكَبِّرُوا اللهَ عَلي مَا هَداكُمْ.

 

مطلب بعدي آن است كه بيشترين دعا را در بين اين چهارده معصوم(عليهم‌الصَّلاه و عليهم‌السَّلام)، وجود مبارك امام سجاد دارد. حالا يا از ائمه‌ي ديگر جمع‌آوري نشده، يا جمع‌آوري شده بود و به ما نرسيد، يا اصلاً آن‌ها اين تجلّي دعا را واگذار كرده بودند به وجود مبارك امام سجاد ! شما ببينيد دعاهائي كه وجود مبارك امام باقر(سلام الله عليه) در مراسم عيد فطر دارند، همان‌هائي است كه امام سجاد فرمود؛ وقتي مي‌خواستند براي نماز عيد فطر خارج بشوند، همان دعائي را مي‌خواندند كه امام سجاد دارد !

 

وجود مبارك امام سجاد در بخش وداع ماه مبارك رمضان به خدا عرض مي‌كند: خدايا ! ما الآن تقريباً داريم مصيبت مي‌بينيم كه عزيزترين دوست ما از ما رخت بر‌مي‌گردد، هجرت مي‌كند‌؛ وَاجبُر مُصيبَتَنَا فِي شَهرِنا(9). خوب ما با اين ماه مأنوس شديم، اين ماه ما را حفظ كرده است؛ حصن حصيني بود.

 

مجاري ادراكي ما و تحريكي ما در اين شهر طهور و تَمحيص به طهارت و پاكيزگي راه يافته است و الآن داريم اين دوست عزيز را از دست مي‌دهيم. شما در روز عيد فطر اين مصيبت‌مان را جبران بكنيد. جائزه‌اي عطا بكنيد كه اين مصيبت ما تسلّي پيدا كند. وَاجْبُر مُصيبَتَنَا فِي شَهرِنا، آن را در روز عيد فطر بكنيد. ‌اين گونه از لطائف نيايش كه در دعاهاي امام سجاد(سلام الله عليه) هست، در ادعيه‌ي ائمه‌ي بعدي هم ظهور كرده؛ امام باقر(سلام الله عليه) هم همين را دارد.

 

مطلب مهمي كه وظيفه‌ي همه‌ي ما در همه‌ي مراحل، مخصوصاً در اين عيدهاست، اين است كه دعا براي وجود مبارك ولي عصر و استقرار حكومت مهدوي با كرامت و عزّت از خدا بخواهيم ! چون در همين اين دعاهاي امام سجاد آمده است كه خدايا ! شما عيد فطر را روزي قرار دادي كه امّت اسلامي كنار هم جمع مي‌شوند. و مُهتشد اين‌هاست، مجمع اين‌هاست. و براي اين‌ها آن نشاط را هم فراهم بكنيد. نشاط امّت اسلامي در استقرار عدل است. لِيَقُومَ النّاسُ بِالقِسط(10) است. اگر إن شآءَ الله فقر و فساد و تبعيض رخت بر‌مي‌بندد، جامعه‌ي اسلامي لبخندي بر لبانش مي‌نشيند.

 

وجود مبارك امام باقر وقتي براي نماز عيد فطر بيرون مي‌آمدند، از منزل خارج مي‌شدند، دعاهائي كه مربوط به امام زمان است، داشتند؛ كه خدايا ! اَللّهُمَّ إنّا نَرغَبُ إلَيكَ فِي دُولَهٍ كَريمَهٍ تُعِزُّ بِهَا الإسلامَ وَ اَهلَه(11). چنين كه خود وجود مبارك ولي‌عصر هم اين دعاها را دارد.
دعاي ديگري مربوط به وجود مبارك امام زمان(أرواحنا فداه) است كه آن حضرت در روز عيد فطر، بعد از نماز صبح با اين جلال و شكوه به لقاي خدا مي‌رفت ! بالأخره انسان بايد جائزه را از دست خداي سبحان دريافت كند، ترقّي كند و بگيرد.

 

دعاي نوراني امام مهدي موجود موعود (عليه أفضلُ صلواتِ المُصلّين) بعد از نماز صبح روز عيد فطر اين است؛ عرض مي‌كند: خدايا ! من مي‌خواهم به حضور شما بار يابم. امّا با جلال و شكوه مي‌آيم كه محفوظ بمانم. اَللّهُمَّ إنّي اَتَوَجَّهُ إلِيكَ بِمُحَمَّدٍ (صَلَّ اللهُ عَليهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم) اَمامِي وَ بِعَلِيّ‌ِ (عَلَيهِ الصَّلاهُ وَالسَّلام) عَنْ يَمينِي وَ خَلفِي وَ بِاَئِمَّتِي عَنْ يَسارِيْ اَستَتِرُوا بِهِمْ مِنْ عَذابِكْ(12).

 

خدايا ! ما با اين جلال و شكوه به حضور تو بار مي‌يابم كه از قهر و غضبت نجات پيدا كنم. اين‌ها تعليم ماست. يعني من طرزي حركت مي‌كنم كه وجود مبارك پيغمبر(صلّ الله عليه و آله و سلّم) جلوي من باشد. و علي بن أبي‌طالب طرف راست و پشت سر مرا حفظ كند. و ائمه‌ي ديگر طرف چپ مرا حفظ بكنند. من مُحاط و محفوف به نبوّت و رسالت و ولايت و امامت باشم. من در اين مجمع و اين مجموعه به حضور تو بار مي‌يابم، به وسيله‌ي اين‌ها از قهر تو نجات پيدا كنم.

 

اين تعليم ماست كه ما چگونه به ذات أقدس إله عرض حاجت كنيم، به كي متوسّل بشويم، كي را شفيع قرار بدهيم و از نبوّت آن‌ها، از رسالت آن‌ها، از ولايت آن‌ها، از امامت آن‌ها، از عصمت آن‌ها، از حجّت بالغه بودن آن‌ها مدد بگيريم. خود وجود مبارك ولي‌عصر خود را محفوف به اين‌ها مي‌داند.

 

ما هم اين چنين به خداي سبحان عرض بكنيم: پروردگارا ! امّت اسلامي پشت سر پيامبر اكرم(عليه و علي آله آلاف التحيّه و الكرم) در حالي كه محفوف به امامت و ولايت است، در پناه اين‌ها به تو پناهنده مي‌شود. اين‌ها امام ما و اَمام ما هستند در دنيا و برزخ و قيامت، در عيد فطر، در گرفتن جائزه؛ كه إن شآءَ الله اميدواريم اعمال و عبادات همگان به احسن وجه مقبول باشد ! و خداي سبحان آن دولت كريمه‌اي را كه امام باقر مسألت كرده است و همگان خواهان آنيم، نصيب ما بفرمايد ! و اين نظام اسلامي را به نظام ولي‌عصر(أرواحنا فداه) متّصل بفرمايد !

اَللّهُمَّ إنّا نَرغَبُ إلِيكَ فِي دُولَهٍ كَريمَهٍ تُعِزُّ بِهَا الإسلامَ وَ اَهلَه وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَ اَهلَه وَ تَجعَلُنَا فِيها مِمَّنْ تَنتَصِرُ لِدينِكَ وَ لاتَستَبدِلْ بِنَا غِيرَنا.

 

پي‌نوشت‌ها:

 

1. سوره‌ي بقره: آيه‌ي 185
2. من لا يحضره الفقيه: ج1، ص513، بابُ صَلاهُ العيدين
3. صحيفه‌ي سجاديّه: دعاي 45، قسمت 52 ـ وَ كانَ دُعائُهُ (ع) فِي وِداعِ شَهرِ رَمَضان؛ اَلَّذِي جَعَلتَهُ لِلمُؤمِنينَ عِيداً وَ سُروراً
4. سوره‌ي بقره: آيه‌ي 185
5. كافي: ج1، ص118، بابُ مَعاني الأسماء وَ اشتِقاقِها
6. مستدرك‌الوسائل: ج5، ص328، بابُ كَراهَه أنْ يُقال اَللهُ اَكبَرُ مِنْ كُلِّ شِيء، بَلْ يُقالُ مِنْ أنْ يُوصَف
7. كافي: ج4، ص166، بابُ التَّكبيرِ لِيلَهِ الفِطر وَ يُومِه
8. تهذيب‌الأحكام: ج4، ص333، بابُ الزِّيادات
9. صحيفه‌ي سجاديّه: دعاي 45، قسمت 48 ـ وَ كانَ دُعائُهُ (ع) فِي وِداعِ شَهرِ رَمضان
10. سوره‌ي حديد: آيه‌ي 25
11. بحارالأنوار: ج88، ص6، ب2 ـ اَدعيهُ عِيدِ الفِطر وَ زَوائِدُ الآداب
12. تهذيب‌الأحكام: ج3، ص140، بابُ صَلاهِ العيدين