ممکن است عربستان سعودی غیرانقلابی‌ترین کشور جهان باشد، اما این کشور در هفته گذشته حمایت کامل برجسته‌ترین طغیانگران جهان را از آن خود کرد."

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ریچارد اسپنسر، تحلیلگر روزنامه دیلی‌تلگراف در تحلیل خود تحت عنوان "عربستان سعودی بار دیگر به عنوان یک بازیگر قدرتمند در خاورمیانه ظهور کرده است"، می‌نویسد: «"سعید سامی حسن" از 25 ژانویه سال 2011 میلادی در میدان التحریر قاهره به سر می‌برد و در این مدت شاهد یک دیکتاتور تحت حمایت آمریکا، یک خونتای نظامی و رئیس‌جمهور منتخب اخوان‌المسلمین بوده است. او نوعی شورشی خیابانی است که حکومت خودکامه عربستان سعودی به شدت از این دسته افراد در هراس است. اما هفته گذشته سعید سامی حسن حمایت مطلق خود را از پادشاهی مطلقه‌ی فراسوی دریای سرخ اعلام کرد. او از چادرش در تحسن ادامه‌دار میدان التحریر می‌گوید: "سعودی‌ها برادران ما هستند. آنها مسلمانند و به خدا ایمان دارند. معلوم شده که رئیس جمهور مرسی یک عامل آمریکایی و قطری بوده اما سعودی‌ها در حال کمک به ما هستند.

تغییر سرسپردگی‌ها در خاورمیانه طی سه سال اخیر به اندازه آشوب‌ها و ناآرامی‌های بهار عربی تکان‌دهنده و قابل توجه بوده است اما تغییرات اخیر و نوع روابطی که حاکمان آنها به آرامی شکل می‌دهند، به حدی بوده که دیپلمات‌ها، تحلیلگران و حتی برخی از مردم عادی مصر را نیز شگفت‌زده کرده است.

عربستان که تا همین اواخر از آن به عنوان حکومت سالخوردگان یاد می‌شد و با وجود تکیه بر قدرت فروش میلیاردها بشکه نفت نتوانسته بود بر رقبایش در چالش قدرت خاورمیانه غلبه کند، ناگهان به پرنفوذترین بازیگر منطقه تبدیل شده است.

آل سعود دو ساعت پس از برکناری سریع محمد مرسی و دولت اخوان‌المسلمین‌ توسط ارتش مصر، حمایت خود را از این اقدام نظامی اعلام کرد.

سپس چند روز بعد خاندان آل سعود سر کیسه را شل کرده و یک کمک پنج میلیارد دلاری را به مصر پیشنهاد کردند. امارات متحده عربی، همسایه و متحد عربستان نیز سه میلیارد دلار دیگر و کویت نیز چهار میلیارد دلار برای کمک پیشنهاد دادند. محمد مرسی در یک سالی که زمام امور را در مصر به دست داشت، تنها یک وام هشت میلیارد دلاری را از قطر دریافت کرد در حالیکه همسایگان قطر در حوزه خلیج فارس یک هفته‌ای این میزان را پشت سرگذاشتند.

هیچ مدرکی دال بر اینکه عربستان در توطئه براندازی مرسی دست داشته، وجود ندارد، اگرچه توطئه‌ای از پیش برنامه‌ریزی شده و به خوبی سازمان‌دهی شده بود.

ژنرال عبدالفتاح السیسی، وزیر دفاع مصر، اگرچه کمبود برق، سوخت، یک شکاف بزرگ اقتصادی و مشکلی که بعدا مشخص شد یعنی تنها دو ماه از ذخیره گندم مصر باقی مانده است را به ارث می‌برد، اما وقتی اعلام کرد که چه اتفاقی افتاده توانست اعتماد عمومی را نسبت به آینده مصر جلب کند.

در روزهای اخیر دادستان مصر اعلام کرد که هیچ تخفیفی برای مرسی که در بازداشت به سر می‌برد، وجود نخواهد داشت. این یک اقدام غیرمعمول در اعلام تحقیقات جنایی است که علیه نخستین رئیس‌جمهوری مصر که به صورت دموکراتیک انتخاب شده اتهام جاسوسی، تحریک خشونت و تخریب اقتصاد کشور وارد شود. چندین تن دیگر از اعضای حزب اخوان‌المسلمین نیز تاکنون با اتهام تحریک خشونت‌ها مواجه شده‌اند.

اما کشورهای پادشاهی حوزه خلیج فارس کشورهای نیستند که تنها به فکر فعالیت‌های نوع دوستانه باشند. در حالی که قطر در سال‌های اخیر به عنوان مهمترین و ثروتمندترین حامی اخوان‌المسلمین در جهان عرب پدیدار شده، همسایگانش در منطقه، برچسب اصلاح‌طلبانه و توده‌گرایانه اسلام سیاسی اخوان‌المسلمین را با دیده شک و تردید می‌نگرند و در مورد امارات هم این کشور از این گروه متنفر و بیزار است.

این مساله اتفاقی نبوده که کمک مالی امارات شخصا توسط "شیخ هزاع بن زاید آل نهیان"، مشاور امنیت ملی این کشور به دولت کودتا داده شده و این امر نشان دهنده این است که این کمک ربطی به امور بشردوستانه یا حتی روابط خارجی ندارد.

عربستان و امارات هر دو از سرنگونی حسنی مبارک، دیکتاتور سابق مصر در سال 2011 مبهوت شدند. آنها از اینکه باراک اوباما پشت مردی را که یکی از قدیمی‌ترین متحدان آمریکا بود خالی کرده بسیار ناراحت بودند؛ اوبامایی که از نظر آنها دیدگاه عملگرایانه‌ای نسبت به اسلام دارد برخلاف جورج بوش، رئیس‌جمهور قبلی آمریکا که به "دموکراسی تهاجمی" اعتقاد داشت.

هیچ یک از این دو کشور عربی نسبت به آنچه از آن زمان اتفاق افتاده مطمئن نیست. مرسی به دلیل استقبال از مساله آشتی و تجدید رابطه با ایران که عربستان و امارات آن را به عنوان اصلی‌ترین منبع مشکلات منطقه تلقی می‌کنند، هر دو را عصبانی کرده بود و هم‌زمان ریاض و ابوظبی از اینکه مصر از سلول‌های اخوان‌المسلمین در منطقه خلیج فارس حمایت کند، به شدت هراس داشتند. امارات هفته گذشته 69 تن را به اتهام همدستی با اخوان‌المسلمین برای "برنامه‌ریزی یک کودتا" محکوم کرد.

تئودور کاراسیک، رئیس تحقیقات در موسسه تحلیل نظامی خاورنزدیک و خلیج‌فارس مستقر در دوبی می‌گوید: عربستان و امارات به شدت از دولت مرسی و تاثیرش در خاورمیانه ناراضی و ناراحت بودند. آنها از ناکامی‌های مرسی برای طراحی و اجرای این نوع تغییر دولت متنفع شده و به دنبال سیاستگذاری بر اساس دیدگاه‌های خود هستند.

وی می‌افزاید، هیچ مدرک قطعی در مورد مذاکره میان ارتش مصر و هیچ یک از این دو کشور عربی پیش از کودتا وجود ندارد.

با وجود این احمد شفیق، نخست‌وزیر دوران حسنی مبارک که در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته مصر با اختلاف اندکی از مرسی شکست خورد، در ابوظبی، پایتخت امارات زندگی می‌کند و به عنوان مشاوری برای امیران این امارات فعالیت دارد.

احمد شفیق این کودتا را پیش از ضرب‌الاجل 48 ساعته ارتش مصر به مرسی پیش‌بینی کرده بود. او می‌گوید: شکی نیست با وجود آنکه من در ابوظبی هستم اما در آنچه که رخ داده، نقش داشته‌ام.

هم ژنرال السیسی و هم عدلی منصور، رئیس دادگاه قانون اساسی مصر که از سوی ژنرال‌ها به عنوان رئیس‌جمهوری موقت تعیین شده، روابط بسیار قدیمی با ریاض داشته‌اند. ژنرال السیسی زمانی در ریاض وابسته نظامی بود، در حالی که عدلی منصور هفت سال را به عنوان مشاور برای وزارت بازرگانی عربستان فعالیت داشت.

بازنمود ناگهانی تاثیر و نفوذ عربستان، چیزی نیست که تنها در مصر احساس شده باشد.

هفته گذشته نیز در راهروهای هتلی در استانبول، کودتایی که توجه چندانی به آن نشد، وجود داشت؛ جایی که مخالفان سوری بر سر روندی که ظاهرا هیچ ارتباطی با درگیری‌های حلب و حمص نداشت، توطئه و نزاع می‌کردند و به این امر توجه چندانی نشد.

اما یک روز پیش از آنکه پول عربستان به مصر ارسال شود، ریاض توانست در نبرد کوچک دیگری پیروز شود و آن زمانی بود که غسان هیتو که گفته می‌شود رابطه نزدیکی با قطر و اخوان‌المسلمین سوریه دارد، سرانجام از سمت نخست وزیری موقت ائتلاف ملی سوریه استعفا کرد. دو روز پیش از آن مردی نزدیک به سعودی‌ها با نام "احمد عاصی الجربا" رئیس این ائتلاف شد. وی یکی از شیوخ قبایل با پیشینه سنتی است.

در همین حال، افسران رابط آمریکایی با شورشیان سوری در تلاشند تا گروه‌های "حامی غرب" را متقاعد کنند که پیش از مقابله با رژیم اسد، علیه جبهه النصرة وابسته به القاعده بجنگند و به همین دلیل با سعودی‌ها همکاری می‌کنند چرا که گفته می‌شود آن‌ها از اینکه تسلیحات قطری‌ها نهایتا به دست "جهادیون" برسد، ناراضی‌اند.

تحلیلگرانی که برای کشف پیچیدگی دنیای پیرامون خانواده‌های سلطنتی کشورهای حوزه خلیج فارس تلاش می‌کنند، می‌گویند، این اقدامات تنها یک نشانه از افزایش اعتماد به نفس عربستان نیست، بلکه نتیجه یک تغییر رهبری در داخل قطر است.

شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر پیشین قطر که از ثروتمندترین مردان جهان است، اخیرا زمام امور کشورش را به پسرش شاهزاده تمیم واگذار کرد. اگر چه شیخ حمد شرایط سنی را دلیل اقدام خود عنوان داشت، اما به نظر می‌رسد که این تغییر نشانه‌ای از آن است که قطر در حال تبدیل شدن به مدل "پادشاهی سلسله‌ای" مرسوم در اروپای شمالی است. علاوه بر این، رهبران محافظه‌کار قبایل محلی قطر از وجهه بین‌المللی شیخ حمد به عنوان حامی اسلام سیاسی ناراضی بودند.

شاهزاده تمیم 33 ساله که فارغ التحصیل مدارس دولتی انگلیس است و میانه چندانی با اظهارات کوبنده روحانیون اخوان‌المسلمین ندارد، گفته است که دیگر از مشتریان پدرش حمایت نخواهد کرد. همچنین شایعاتی مطرح است مبنی بر اینکه وی حتی شیخ یوسف قرضاوی را که از رهبران معنوی اخوان‌المسلمین و از ساکنان قطر است، یک عنصر نامطلوب می‌داند.

چلچراغ‌های طلایی‌ رنگ کاخ‌های پادشاهی کشورهای حوزه خلیج فارس از تغییرات دردناک جاری در مصر و سوریه و قطعا از اعتراضات گسترده خیابانی به دور هستند. اما این امری مضحک است که رهبران جنبش تمرد که در 30 ژوئن سال جاری میلیون‌ها تن از مردم مصر را به خیابان‌ها کشاندند و خواستار برکناری مرسی شدند، هم‌اکنون خود را یکی از متحدان عربستان می‌بینند که خودش چند ماه پیش چنین تظاهراتی را سرکوب کرده بود.

محمد عبدالعزیز، یکی از سه رهبر ارشد جنبش تمرد می‌گوید: "ثبات در مصر و موفقیت گذار به نفع تمام کشورهای عربی است از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس." اظهاراتی که از دهان هر ژنرال یا شاهزاده‌ای می‌تواند خارج شود.

وی مدعی است که مصر هنوز "برادر بزرگتر" یا رهبر ذاتی جهان عرب است و به طور حتم مصر نمی‌تواند به صورت یک کشور وابسته درآید.

در چادر سعید حسن در میدان التحریر، پیرمردی تاکید می‌کند که مصر، عربستان را جایگزین آمریکا و قطر به عنوان حامیان حکومت دیکتاتوری نکرده است. احمد محمود 60 ساله می‌گوید، مردم مصر هرگز دوباره فریب نخواهند خورد. سعید حسن در پاسخ می‌گوید: "مردم گاهی اوقات فریب خورده‌اند، اما نه همیشه." اظهاراتی که خود وی چندان اعتمادی به آن‌ ندارد.»