تلخیص مقاله بررسي نقش شخصيت و رفتارهاي اخلاقي دبيران معارف اسلامي در الگوپذيري دانش‌آموزان مقطع متوسطه
 

مقدمه
پژوهش در قلمرو تربيت اخلاقي با رويكردي اسلامي و تلاش براي رسيدن به الگويي كاربردي - كه هماهنگ با آموزه‌ها و مباني جهان‌بيني و ارزشي اسلام باشد و از سويي بتواند در يك محيط تربيتي اسلامي به كار آيد - نيازمند پاسخ به پرسش‌هاي اساسي بسياري است؛ پاسخ‌هايي كه هر كدام يك پژوهشي جداگانه مي‌طلبد.
با توجه به اهميت و نقش انكارناپذيري كه براي الگوپذيري ذكر شده است، در اين مقاله به بررسي نقش شخصيت و رفتارهاي اخلاقي دبيران معارف اسلامي در الگوپذيري دانش‌آموزان مقطع متوسطه و تعيين ميزان اهميت هر كدام از شاخص‌هاي مطرح شده و موثر در الگوپذيري مانند ميزان تحصيلات، ميزان تجربه، آراستگي ظاهري، ميزان توجه به آداب، سنن، اعتقادات ديني و شيوة تدريس دبيران پرداخته شده است.
ضرورت تربيت اخلاقي در اسلام
بي‌ترديد همة انسان‌ها در جست‌وجوي رسيدن به كمال و سعادت هستند؛ اما اينكه كمال و سعادت انسان در چيست، انسان‌ها يك پاسخ ندارند و به دسته‌ها و گروه‌هاي متعددي تقسيم مي‌شوندامّا از نظر اسلام، بهترين و بالاترين راه سعادت، تربيت و تزكيه نفس است: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها؛ هر كس نفس خود را پاك و تزكيه كرده، رستگار شده است»(شمس:9)
از اين‌روي، اخلاق از ديدگاه صاحبان اديان آسماني، به ويژه از نظر پيامبر اسلام‌صلي‌عليه‌وآله، از اهميت بسيار والايي دارد. بنابراين، تربيت اخلاقي بايد در رأس برنامه‌هاي تربيتي قرار گيرد.
در اسلام، براي راهنمايي و رشد انسان‌ها، و در نهايت رساندن آدميان به كمال نهايي، به نقش و اهميت الگو تأكيد زيادي شده است. نمونه‌هاي ذكر شده در قرآن و احاديث پيامبر اكرم‌صلي‌الله‌عليه‌و‌آله و ائمه معصومان‌صلواةالله‌عليهم دليل محكمي بر اين مدعاست.
اسلام از كساني كه در مقام الگو قرار مي‌گيرند، مي‌خواهد كه با رفتار خود،‌ ديگران را اصلاح كنند امام علي‌عليه‌السلام در اين بار مي فرمايد: «هر كس خودش را در جايگاه پيشوايي و رهبري مردم قرار داد، لازم است قبل از تعليم ديگران نفس خودش را اصلاح كند؛ بايد تأديب و تربيت او به وسيلة رفتار، قبل از تأديب با زبانش باشد. كسي كه معلم و تأديب‌كننده نفس خويش باشد، شايسته‌تر به احترام است».
معلمي كه خود از قوانين پيروي مي‌كند، نشان مي‌دهد كه بايد از قوانين پيروي كرد. تأثير معلمان بر رفتارهاي دانش‌آموزان از راه الگوبرداري، هم جنبه مثبت دارد و هم جنبه منفي. بنابراين، معلمي كه با دانش‌آموزان خود با فرياد صحبت مي‌كند، بايد انتظار داشته باشد كه دانش‌آموزان او نيز در برخورد با همديگر همين روش را به كار برند.

جمع بندی نتایج آزمون :
در این پژوهش ، افزون بر مطالعات کتابخانه ای ، با اجرای پرسش نامه محقق ساخته ، به انجام مطالعات میدانی اقدام شده است . جامعه آماری ، 15924 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه آموزش و پرورش ناحیه یک شهرستان خرم آباد بوده است . نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران به تعداد 312 نفر تعیین شد ، ولی برای ارتقای دقت پزوهش این آمار به 400 نفر افزایش یافت . بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای ، جامعه آماری تعیین ، و پژوهش در میان آنان به اجرا در آمد که حاصل این پژوهش اینچنین است .
با جمع‌بندي نتايج آزمون فرضيه‌هاي اين پژوهش، مي‌توان مهم‌ترين رفتارهاي اخلاقي دبيران معارف اسلامي موثر در الگوبرداري اخلاقي دانش‌آموزان را به اين ترتيب طبقه‌بندي كرد:
1. خوش‌خلق بودن دبيران معارف اسلامي؛
2. توجه و پاي‌بندي آنان به آداب، سنن و اعتقادات ديني دانش‌آموزان؛
3. بالا بودن مدرك تحصيلي و سطح علمي دبير؛
4. شيوة تدريس و چگونگي اداره كلاس توسط دبير؛
5. آراستگي ظاهري دبير و رعايت بهداشت عمومي و فردي.
با مقايسة عوامل تأثيرگذار در سطح الگوپذيري دانش‌آموزان در مي‌يابيم كه از بين تمام عوامل ذكر شده، خوش‌خلقي دبيران معارف اسلامي داراي بالاترين ميزان تأثيرگذاري است و اين خود اهميت خوش‌خلقي و خوش‌رفتاري و شيوة برخورد دبير معارف اسلامي با دانش‌آموز را مي‌رساند.
پيشنهادهاي كاربردي بر اساس يافته‌هاي پژوهش
الف) پيشنهاد به مسئولان و برنامه‌ريزان تعليم و تربيت
1. تهيه و تدوين كتاب‌ها يا جزوه‌هاي آموزشي توسط وزارت آموزش و پرورش براي تمام معلمان، به‌ويژه دبيران معارف اسلامي دربارة شيوه‌هاي تعامل اخلاقي با دانش‌آموزان با تأكيد بر نقش عمدة خوش‌خلقي و حسن برخورد اخلاقي دبيران با دانش‌آموزان؛
2. برگزاري دوره‌هاي آموزشي ضمن خدمت براي دبيران معارف اسلامي دربارة‌ اهميت تربيت اخلاقي.
ب) پيشنهاد به دبيران معارف اسلامي
1. احترام به شخصيت دانش‌آموز و برخورد توأم با متانت و وقار با آنها و خودداري از توهين به شخصيت دانش‌آموزان؛
2. خوش‌رويي با دانش‌آموز و مواجهة گرم و بشاش با آنان و پذيرفتن اين حقيقت كه دانش‌آموزان از دبير خوشرو و خوش‌خلق الگوپذيري بيشتري دارند تا دبير عبوس با چهره درهم و گرفته؛
3. آموزش مفاهيم درسي و اخلاقي استفاده از گفتار متين، به دور از بيان كلمات و لغات لغو و با بياني رسا و شيرين؛
4. و غیره .
برای مطالعه کل مقاله به مجله اسلام و پژوهش های تربیتی شماره 3 مراجعه فرمایید .