حضرت معصومه عليها السلام در اول سال 173 هجري قمري در مدينه چشم به جهان گشود.

پدرش امام هفتم شيعيان حضرت موسي بن جعفر عليه السلام و مادرش حضرت نجمه بود كه به علت پاكي و طهارت نفس به او طاهره مي گفتند. حضرت معصومه در 28 سالگي و در روز دوازدهم ربيع الثاني سال 201 هجري قمري در قم به شهادت رسيد كه امروز بارگاه ملكوتي و مرقد مطهرش همچون خورشيدي در قلب شهرستان قم مي درخشد و همواره فيض بخش و نورافشان دلها و جانهاي تشنه معارف حقاني است.

آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه اي از وجود حضرت زهرا سلام الله عليها بود. در طهارت نفس امتيازي خاص و بسيار والاداشت كه امام هشتم برادر تني آن حضرت او را (كه نامش فاطمه بود) معصومه خواند.فرمود: «من زار المعصومة بقم كمن زارني»: (كسي كه حضرت معصومه عليها سلام را در قم زيارت كند مانند آن است كه مرا زيارت كرده است).

مقام علم و عرفان او در مرحله اي است كه در فرازي از زيارتنامه غير معروف او چنين مي خوانيم: «السلام عليك يا فاطمه بنت موسي بن جعفر و حجته و امينه»‍: (سلام بر تو اي فاطمه دختر موسي بن جعفر و حجت و امين از جانب موسي بن جعفر).و باز مي خوانيم: «السلام عليك ايتها الطاهرة الحميدة البرة الرشيدة التقية الرضية المرضية»: (سلام بر تو اي بانو پسنديده نيك سرشت، اي بانوي رشد يافته، پاك طينت، پاك روش، شايسته و پسنديده). بدين لحاظ و مقامات عالي معنوي آن بانوست كه حضرت رضا عليه السلام در فرازي از زيارتنامه معروفش به ما آموخته كه در كنار مرقدش خطاب به او بگوييم: «يا فاطمه اشفعي لي في الجنة فان لك عندالله شانا من الشان»: (اي فاطمه! در بهشت از من شفاعت كن چرا كه تو در پيشگاه خداوند داراي مقامي بس ارجمند و والا هستي).

امام صادق عليه السلام سالها قبل از ولادت حضرت معصومه عليها سلام  در توصيف قم سخن گفته و آن مكان را حرم خاندان رسالت خوانده بود. آنگاه فرمود: به زودي بانويي از فرزندانم به سوي آن كوچ كند كه نامش فاطمه دختر موسي بن جعفر است و با شفاعت او همه شيعيانم وارد بهشت مي شوند.

اين سوال كه پيامبر اسلام با آنكه چند فرزند دختر داشت چرا حضرت زهرا را بيشتر دوست مي داشت و به او بيشتر اعتبار مي داد. سوالي است كه درباره حضرت معصومه عليها سلام نيز صادق است كه چرا حضرت موسي بن جعفر عليه السلام با داشتن دختران بسيار به حضرت معصومه عليها سلام توجه مي كرد و در ميان آنها اين دختر به آن همه مقامات نايل شد. پاسخش اين است که در آيات قرآن و گفتار پيامبر و امامان به طور مكرر معيار، داشتن علم، تقوا و جهاد و ساير ارزشهاي والاي انساني است.

براستي كه حضرت معصومه عليها سلام همچون جده اش حضرت زهرا سلام الله عليه در معيارهاي ارزشي اسلام يكه تاز عرصه ها و در علم و كمالات و قداست گوي سبقت را از ديگران ربوده بود. وي تافته اي ملكوتي و جدا بافته و ساختار وجودي او از ديگران ممتاز بود.همان گونه كه پيامبر (ص) در شان حضرت زهرا سلام الله عليها فرمود:‌ «فداها ابوها» : (پدرش به فدايش باد)، حضرت موسي بن جعفر عليه السلام نيز در شان حضرت معصومه عليها سلام فرمود: «فداها ابوها»حضرت معصومه عليها سلام همنام حضرت فاطمه زهراست دراين نام رازها نهفته است. يكي از رازها اين بود كه در علم و عمل از رقباي خود پيشي گرفته و ديگر اين كه از ورود شيعيان به آتش دوزخ جلوگيري مي نمايد.

همان گونه كه حضرت زهرا سلام الله عليها با استدلالهاي متين و استوار، حقانيت ولايت حضرت علي عليه السلام را تبيين مي كرد، حضرت معصومه عليها سلام نيز چنين بود. رواياتي كه از آن حضرت نقل شده غالباً درباره امامت و ولايت علي عليه السلام است كه با اثبات ولايت او ولايت امـامـان معصوم نيز ثابت مي شود.

براي نمونه حضرت معصومه با چند واسطه از حضرت زهرا نقل مي كنند كه فرمود: پيامبر در شب معراج به بهشت رفت و بر روي پرده اي در قصر بهشت ديد كه چنين نوشته شده: «لااله الا الله محمدا رسوله علي ولي القوم» : (معبودي جز خداي يكتا و بي همتا نيست محمد رسول خدا و علي ولي و رهبر مردم است) و بر روي پرده درگاه قصر ديگري نوشته شده است: «شيعت علي هم الفائزون» (شيعيان علي رستگارند).نيز با چند واسطه از رسول خدا (ص) نقل مي كند كه فرمود:‌«الا من مات علي حب آل محمد مات شهيدا»: آگاه باشيد! كسي كه با حب آل محمد از دنيا برود شهيد از دنيا رفته است).

شخصيت هاي بزرگ دين ارج و منزلت بسيار والايي براي حضرت معصومه عليها سلام  قائل بودند و هستند و او را با حضرت زهرا سلام الله عليها مقايسه مي كنند:

حضرت امام خميني (قدس سره) در قصيده اي كه شامل 44 بيت است او را با حضرت زهراي اطهر مقايسه كرده در بخشي از آن مي گويد:
دختر چون اين دو در مشيمه قدرت
نــامد و نايـد دگــر هماره مــقدر
آن يك امواج علــم را شده مبــدا
ويـن يك افواج حلم را شده مصدر
آن يــك درعالـــم جلالـت كـعبه
وين يك در ملك كبريايـي مشــعر
لم يلـــدم بستـه لـب و گرنه بگفتم
دخــت خدايـند اين دو نــور مطهر
آن يــك خـاك مدينـه كـرد مزين
صفــحه قم را نمود اين يـك انــور
خاك قم ايـن كرد از شـرافـت جنت
آب مــدينه نـمـوده آن يك كــوثر

مرجع كل حضرت آيت الله العظمي حاج آقا حسين بروجردي (قدس سره)مکرر كنار مرقد مطهر حضرت معصومه سلام الله عليها  مي آمد و در آنجا با تضرع و تواضع خاص آن حضرت را واسطه قرار مي داد و به مناجات مي پرداخت.

از پربارى حيات 28 ساله حضرت معصومه(س)و اقامت هفده روزه اش در قم همين بس كه به رغم مناسب نبودن موقعيت جغرافيايى اين شهر، حوزه علميه قم بقاى جاودانه يافت و هزاران فرهيخته و دانش پژوه از اين مركز علم فارغ التحصيل شدند. بركت وجود عالمه آل رسول،حوزه علميه قم را مركزيت داده و با پرتو افشانى خويش آن را به مدينه فاضله اسلامى تبديل نموده است.

مولف تاريخ قم از وفات و تشييع پيكر نورانى دختر موسى بن جعفر(ع) چنين‏ياد كرده است: «... ستى فاطمه ... هفده روز در حيات بود چون او را وفات رسيد بعد از تغسيل‏و تكفين و نماز موسى بن خزرج در زمينى كه او را بابلان بود آنجا امروز روضه‏مقدسه اوست، دفن كرد و بر سر تربت از بوريا سايه ساخته بودند تا آنگاه كه زينب‏دختر محمد بن على الرضا: اين قبه بر سر تربت او بنا نهاد».

فـضـيـلـت زيـارتـش

تأكيد و توصيه اي كه نسبت به زيارت قبر حضرت معصومه (س) در روايات ديده مي شود ، شگفت است و ما را به مقام و منزلتش بيشتر واقف مي سازد .

پاداش زيارت مدفن او " بهشت " است . اين ، در بيشتر روايات مربوط به زيارتش آمده است . تشويق به زيارت او از زبان امام صادق (ع) ، امام رضا (ع) ، امام جواد (ع) و ... نقل شده است . سعدبن سعد از امام رضا (ع) در اين باره مي پرسد، حضرت پاسخ مي دهد : "كسي كه اورازيارت كند پاداشش بهشت است "

از امام جواد (ع) روايت است كه فرمود:
هر كس قبر عمّه ام را در قم زيارت كند ، بهشت براى اوست.
در حديث ديگري كه سعد روايت مي كند ،‌ چنين است كه امام رضا (ع) از او مي پرسد :
اي سعد ! قبري مربوط به ما اهل بيت نزد شماست؟

پاسخ مي دهد : آري فدايت شوم ، قبر فاطمه ، دختر موسي (ع) آنگاه حضرت مي فرمايد :
آري ! هركس با معرفت به حقّش او را زيارت كند ، بهشت اوست :
" نعم،مَن زارَها عارفاً بِحَقِّها فَلَهُالجَنّةُ

امّا اين شرطِ "عارفاً بِحَقِّها" مهم و در عين حال دشواراست. گرچه امروز ، به تشويق و توصيه امامان ، زائران بسياري همه رو ه در طول سال ، از همه جا به ديدار مرقدش مي آيند و در حرمش و كنار ضريحش رو به قبله مي ايستند و 34 مرتبه "الله اكبر" ، 33 مرتبه "سبحان الله "و 33 مرتبه " الحمدلله " مي گويند ، سپس به خواندن زيارتنامه اش مي پردازند وبوسه بر ضريحش مي زنند و او را در پيشگاه خدا شفيع و واسطه قرارمي دهند ، ولي آيا همه زائران يكسانند ؟ و آيا همه با يك روحيه و احساس و معرفت ف‌به زيارت اين حرم مي آيند و فرازهاي زيارتنامه را مي خوانند ؟

بزرگان دين و مراجع تقليد و اساتيد حوزه و صاحبدلان عارف ، از اين بارگاه رفيع ، توشه ها چيده اند. توشه زائران از اين زيارت چيست ؟ و آيا همه بهره مي برند ، يا رخي دست خالي از اين " بازار معرفت " بر مي گردند ؟

آنكه به " حرم " مي رود ، بايد " مَحرم " باشد و احترام وليّ خدا را حفظ كند . كسي كه به " حرم معنويّت " قدم مي گذارد ، بايد " حُرمت معني" را لمس كند و چون پاي از " مزار " بيرون مي نهد ، حالش تحوّل يافته باشد . حضور تن و جسم ، ولي غيبت روح و جان ، چه فايده دارد؟!...

زيارتِ عارفانه ،تنها از اهل بصيرت و معرفت بر مي آيد . بايد ديد فلسفه تأكيد فراوان بر زيارت اولياء دين چيست و در چه صورت ، آن اهداف تربيتي تأمين مي شود؟

جهان