تبيین: مقاله (بازشناسي مؤلفه‌هاي فرهنگ بسيج؛ بر اساس بيانات مقام معظم رهبري) نوشته علي پوربهروزان،علي اصغر رشيد، بهزاد محمديان و محمدحسين رحمتي، که دردوفصل نامه علمی ترویجی (اسلام و پژوهش های مدیریتی) انتشار يافته بود توسط پايگاه اطلاع رساني تبيين، تلخيص و در اختيار خوانندگان قرار داده شده است، كاربران جهت دریافت اصل مقاله مي‌توانند اینجا کلیک کنند.

 

چکيده

شايسته است بسيج به‌عنوان نهادي که آزمون خود را در جنگ تحميلي و سازندگي کشور، تأمين امنيت و... پس داده، از لحاظ فرهنگي در بيانات مقام معظم رهبري تحليل شود. هدف اين پژوهش، بازشناساسي مؤلفه‌هاي فرهنگ بسيج در بيانات مقام معظم رهبري است.

مقدمه

اسلام همواره براي تعالي زندگي انسان‌ها آموزه‌هايي وحياني دارد و در کشور ما، بسيج به‌عنوان نهادي است که در الگوگيري از بنيان‌هاي اسلامي براي ايجاد سازماني متناسب با معيارهاي اسلامي پيشتاز بوده است. نهضت بسيجي نوعي حرکت در ميان مظلومان جهان براي مبارزه با ظلم است. اين عنصر اولين شاکله نهضت بسيجي مي‌باشد. دومين عنصر در اين فرهنگ، آزادي‌بخشي است.

از سوي ديگر، حاکميت تفکر بسيجي بر فضاي کاري کشور، مي‌تواند به ميزان قابل توجهي از هزينه‌هاي اقدامات بکاهد.

خودکفايي و استقلال اقتصادي، به طور جدي از ساليان پيش در کشور ما آغاز شده است. در اين راستا، هرگونه اقدامي بايد توأم با حفظ و توسعه ارزش‌هاي اصيل انقلاب اسلامي باشد. با بهره‌گيري از فضاي سالم و پاک در بسيج و بسيجيان در عرصه جهاد اقتصادي و اقتصاد مقاومتي ممکن مي‌گردد.

اشاعة فرهنگ بسيج در ابتداي امر، مستلزم اين است که از ابعاد و مؤلفه‌هاي آن درکي درست حاصل شود. اين تحقيق با همين هدف به دنبال پاسخ به اين سؤال است که ابعاد و مؤلفه‌هاي فرهنگ بسيج در بيانات مقام معظم رهبري چيست؟

تعريف فرهنگ و سطوح آن

يکي از تعاريف که شهرت بيشتري دارد، بيان مي‌کند که فرهنگ مجموعه‌اي از آداب و رسوم، اعتقادات، اخلاق، مذهب، هنر و قوانين است.

ارزش‌ها و الگو‌هاي اساسي رفتاري، از اعتقادات و باور‌هاي اساسي نشأت مي‌گيرند و بر نگرش و رفتار فردي و عملکرد سازماني تأثير مي‌گذارند.

بسيج و فرهنگ بسيج

بسيج، نهادي اجتماعي با ابعاد متعدد و وسيع براي پاسخگويي به نيازهاي اساسي جامعه، اعم از سياسي، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و در صورت نياز، امنيتي و نظامي است.

بسيج به مثابه تجلي مشاركت مردم در گذار نظام از شرايط و بحران‌هاي گوناگون، نهادي است كه به ابتكار و دورانديشي عالمانه حضرت امام (ره)، تأسيس شد.

با توجه به اينکه بسيج انقلاب اسلامي ايران، بيش از آنکه داراي سازمان رزمي مشخص باشد، داراي فرهنگ و تفکر است. شالوده اصلي سازمان بسيج را همين فرهنگ و تفکر تشکيل مي‌دهد‌، در تبيين فرهنگ و تفکر بسيج و ويژگي‌هاي آن، نظريه‌هاي مختلفي ارائه شده است که در رأس آن، فرمايشات امام خميني‌„، و آيت‌الله خامنه‌اي قرار دارد‌. ايشان، بسيج را يک فرهنگ معرفي نموده که در بين مردم ايران قرار دارد و ريشه در باورهاي انقلابي‌، اسلامي و ملي ايران دارد‌..

فرهنگ بسيج در نقش سرمايه

نظريه شايستگي فرهنگي، بيانگر وجود هماهنگي و تطبيق فرهنگ با اهداف و مأموريت سازمان‌ و انسجام بين مؤلفه‌‌ها بوده و مشتاقانه توسط افراد آن سازمان‌ حفظ و رعايت مي‌شود و مي‌تواند براي سازمان‌ نقش يک سرمايه اصلي را ايفا کند. به نظر مي‌رسد، فرهنگ بسيج توانايي بالقوه‌اي در اين زمينه دارد.

تدوين و ارائه الگو‌‌هاي مديريتي در هر کشور و سازماني، بر نوعي اعتقاد در‌بارة هستي و تحليل از جهان مبتني است.

بنابراين، تدوين الگوي مناسب مديريت و فرهنگ سازماني در نظام اسلام، تابع جهان‌بيني اسلام و نظام ارزشي اسلام در محيط کار است. با توجه به آن، لازم است در ابتدا به مباني فکري و جهان‌بيني اسلامي توجه شود.

براي مطالعه جهان‌بيني اسلامي و ارزش‌هاي اسلامي در محيط کار، دانشجويان بايد به منابع معتبر مراجعه و مطالعه نمايند.

تحليل داده‌ها

داده‌هاي اين پژوهش، از بررسي 19 سخنراني و دو پيام مقام معظم رهبري خطاب به بسيجيان به دست آمده است:

در ذيل، ابتدا مدل کلي پژوهش و سپس، جدول مضامين آورده مي‌شود.

جدول(1): ابعاد مدل فرهنگي بسيج برگرفته از بيانات مقام معظم رهبري (محقق ساخته)

بيانات معظم‌له پيرامون فرهنگ مطلوب، مد نظر ايشان در مورد بسيج را مي‌توان ذيل هفت مضمون سازمان‌دهنده و دو مضمون فراگير دسته‌بندي نمود. مضامين سازمان‌دهنده شامل پايبندي به معارف اسلامي (تقويت ايمان)، مردم‌داري، تحصيل علم، تلاش و پشتکار، دور‌انديشي و برنامه‌ريزي، حضور در ميدان و رعايت اخلاق مي‌گردد. مضامين فراگير نيز در قالب نکات معطوف به دانش- نگرش و رفتار تقسيم‌بندي گرديد.

تقويت ايمان و پايبندي به معارف اسلامي، يکي از مضامين برجسته در بيانات معظم‌له است.

در بيانات مقام معظم رهبري، هم مردم‌داري از کليد واژه‌هاي مهم به شمار مي‌آِيد.

تحصيل علم و تقويت بنيه علمي، از نکات مدنظر مقام معظم رهبري خطاب به بسيجيان مي‌باشد که مطرح کردن اين دغدغه در مجامعي غير از مجامع حوزوي و دانشگاهي، خود نشان از اهميت اين موضوع در نزد معظم‌له دارد.

 ازاين‌رو، تقويت بنيه علمي يکي از مؤلفه‌هاي خاص در مدل فرهنگي بسيج مي‌باشد.

تلاش و پشتکار، دورانديشي و برنامه‌ريزي، ساختن کشور و رعايت اخلاق، از مؤلفه‌هاي ديگر اين مدل مي‌باشد که مکرراً در بيانات مقام معظم رهبري بر آن تأکيد شده است.

بحث و نتيجه‌گيري

آنچه از بررسي تاريخچه بسيج مستضعفان و اهداف آن نهاد آشکار مي‌گردد، پيوند نزديک آن با اهداف و چشم‌اندازهاي نظام و به تبع آن، سفارشات و منويات مقام معظم رهبري است. ايشان به ترسيم ابعاد مختلف فرهنگ بسيج در ديدارهاي خود با اين نهاد پرداخته‌اند تا از يک سو، شکل‌گيري اين فرهنگ موجب انسجام بيشتر در بين اعضاي آن و از سوي ديگر، مثمرثمر براي جامعه و ملت باشد.

از‌اين‌رو، لزوم شناسايي ابعاد مدنظرِ فرهنگِ مطلوبِ بسيج، از ديد ايشان اهميت پيدا مي‌کند. آنچه که در اين پژوهش مشخص گرديد، پيچيده بودن نگاه ايشان به اين نهاد است. در نتيجه، توصيه‌هاي ايشان به‌طور‌کلي در دو سطح عمل و نظر (دانشي ـ نگرشي) تقسيم‌بندي گرديد.