از حدود یک سال پیش و به دنبال نفوذ روزافزون محمد بن‌سلمان در سیستم سیاسی سعودی، معدود برنامه‌‌های به‌اصطلاح اصلاحی او با پوشش رسانه‌ای گسترده، پمپاژ و تبلیغ می‌شد تا بدین وسیله از او چهره‌ای مدرن و پیشرو در آزادی‌‌های اجتماعی به افکار عمومی منطقه و جهان ارائه شود.

به گزارش تبیین به نقل از وطن امروزز: با روشن شدن ابعاد فاجعه قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول و افتضاح سعودی در این جنایت که با بیانیه اخیر دادستانی عمومی عربستان و پذیرش قتل این روزنامه‌نگار منتقد به صورت رسمی تایید شد، سیلی از محکومیت‌ها و انتقادات حکومت سعودی را در برگرفت. کارشناسان مهم‌‌‌‌‌ترین تاثیر این اتفاق را متوجه جایگاه ولیعهد سعودی و آینده او در ساختار این کشور می‌دانند. از حدود یک سال پیش و به دنبال نفوذ روزافزون محمد بن‌سلمان در سیستم سیاسی سعودی، معدود برنامه‌‌های به‌اصطلاح اصلاحی او با پوشش رسانه‌ای گسترده، پمپاژ و تبلیغ می‌شد تا بدین وسیله از او چهره‌ای مدرن و پیشرو در آزادی‌‌های اجتماعی به افکار عمومی منطقه و جهان ارائه شود. قتل فجیع خاشقجی و جدی بودن بحث نقش‌آفرینی مستقیم بن‌سلمان در این جنایت(پس از زنجیره‌ای از اقدامات عجیب او در ماه‌های گذشته از جمله بازداشت نخست‌وزیر لبنان در ریاض)، موجب شد به چشم‌زدنی تمام آن تبلیغات و چهره‌سازی‌ها از ولیعهد سعودی بر باد رود. نکته جالب توجه در این میان، حمایت صریح، گسترده و ادامه‌دار اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان ایرانی از اقدامات سطحی و صرفا تبلیغاتی بن‌سلمان در یک سال پیش بود. در این مدت و به دنبال هر اقدام پیش پا افتاده بن‌سلمان، قریب به اتفاق چهره‌ها و رسانه‌‌های جریان موسوم به اصلاح‌طلب ایرانی به خط شده و به تعریف و تمجید از همتای اصلاح‌طلب سعودی خود می‌پرداختند. همه این رسانه‌ها عموما اقدامات بن‌سلمان را تحت عنوان «اصلاحات» تفسیر کردند. بازخوانی تنها بخش کوچکی از آن حمایت‌ها با توجه به شفاف شدن ماهیت اصلاحات(!) ولیعهد سعودی خالی از لطف نخواهد بود.
عباس عبدی، تحلیلگر و روزنامه‌نگار در سرمقاله روزنامه اعتماد در تاریخ دهم مرداد سال گذشته که با عنوان «ریشه اصلاحات در عربستان» منتشر شد، از خبر مجاز شدن رانندگی برای زنان عربستان سعودی بشدت استقبال کرد و نوشت: به احتمال فراوان این آزادی‌ها طلیعه اقدامات دیگری نیز خواهد بود!

این اصلاح‌طلب در ادامه نوشت: «آمدن رهبران جوان که همراه با بلندپروازی‌های آنان است، این شرایط را ایجاد کرده که تحولات مذکور را شاهد باشیم». عبدی در پایان همین یادداشت می‌نویسد: «اگر امکان داشت که یک فرد یا دولت هر چه اراده کند انجام دهد و هیچ هزینه‌ای متوجه آن نشود، دنیا خیلی زودتر از اینها به نقطه مطلوب رسیده بود».
به غیر از این نوشته عبدی که اقدامات بن‌سلمان را طلیعه مطلوب شدن دنیا دانسته(!) روزنامه اعتماد ششم مهرماه 96 نیز در یادداشتی به قلم پیرمحمد ملازهی، اینگونه از اقدامات بن‌سلمان استقبال کرد: امروز نسل جدیدی بتدریج در حال بالا آمدن از نردبان قدرت در دربار سعودی است که نمونه بارزش شاهزاده محمد بن‌سلمان، ولیعهد کنونی پادشاه عربستان است. این نسل نگاه متفاوتی نسبت به نسل قبلی دارد. این جوانان تازه قدرت‌یافته در عربستان سعودی غالبا افرادی تحصیلکرده هستند که شرایط کنونی دنیا و شرایط منطقه را تشخیص می‌دهند و می‌دانند با دیدگاه‌های محافظه‌کارانه و سنتی امکان حفظ قدرت وجود ندارد.

بن‌سلمان، نوید دوران تازه برای اصلاحات!
روزنامه شرق را می‌توان پیشتاز رسانه‌‌های موسوم به اصلاح‌طلب در حمایت از بن‌سلمان قلمداد کرد. 16 مهرماه 96 این روزنامه طی یادداشتی به قلم محمدعلی عسگری به اصلاحات ادعایی بن‌سلمان پرداخت: «به‌قدرت‌رسیدن سلمان بن‌عبدالعزیز و بویژه بلندپروازی فرزندش، محمد بن‌سلمان، نوید دوران تازه‌ای را برای انجام اصلاحات در عربستان می‌دهد. برداشتن ممنوعیت از رانندگی زنان و بعضی فرامین و تصمیمات مشابهی که اخیرا اتخاذ شد، بلافاصله مورد تأیید هیات عالی علمای عربستان قرار گرفت تا نشان دهد مقامات سعودی برخلاف گذشته از سوی روحانیان سنتی خطری را احساس نمی‌کنند... اصلاحات کنونی پادشاه عربستان بی‌شباهت به انقلاب سفید شاه در ایران نیست و دایره آن فراتر از یک «حق رانندگی‌دادن به زنان» خواهد بود. با این‌حال باید صبر کرد تا نتایج  این اصلاحات خودش را در عرصه‌های مختلف نشان دهد»!

روزنامه شرق همچنین در یادداشتی در سالنامه نوروزی خود در پایان اسفندماه 96، پا را از این هم فراتر گذاشته و پادشاه سعودی را پرچمدار اصلاحات می‌خواند! در این یادداشت آمده است: با مرگ ملک عبدالله، سلمان بن‌عبدالعزیز (82 ساله) به قدرت رسید تا پرچم اصلاحات نیز به دست این امیر سابق ریاض سپرده شود. سلمان در موج اول تغییرات حکومتی خود، تعدیل‌هایی را به‌وجود آورد که عمدتا شامل تغییر وزرا و تعیین ولیعهد جدید می‌شد.

در ادامه این یادداشت تاکید می‌شود که «با شروع ولیعهدی محمد بن‌سلمان، شاهزاده جوان و بلندپرواز سعودی، روند اصلاحات نیز در این کشور شتاب تازه‌ای گرفت».
در بخش دیگری از این یادداشت در تمجید از اقدامات بن‌سلمان آمده است: «در زمینه اجتماعی‌- فرهنگی، بزرگ‌ترین تحول اصلاح‌طلبانه در عربستان را باید صدور مجوز رانندگی به زنان قلمداد کرد... در تحولی دیگر، شاهزاده محمد بن‌سلمان در راستای احقاق حقوق زنان وعده داد در انتخابات مجلس شورای این کشور از مجموع 150 کرسی، 30 کرسی به زنان داده شود... همچنین در بعضی عرصه‌های فرهنگی- اجتماعی، در 2 سال گذشته ما شاهد برداشتن گام‌های جسورانه‌ای مانند پخش صدا و تصویر خوانندگان زن از تلویزیون رسمی‌عربستان، اجرای کنسرت در ریاض، بازگشایی سالن‌های سینما و از همه اینها مهم‌تر حضور زنان در ورزشگاه‌ها بوده‌ایم. در کنار اینها، طرح پروژه عظیم ساخت 50 جزیره تفریحی آزاد در سواحل دریای سرخ که قرار است تا سال 2020 به بهره‌برداری برسد و خیل عظیمی ‌از گردشگران داخلی و خارجی را (جدا از مراسم حج) به خود جذب کند، یکی دیگر از برنامه‌های بلندپروازانه سلمان و پسرش در روند اصلاحات این کشور ارزیابی می‌شود... انحلال «هیات‌های امر به‌ معروف و نهی ‌از منکر» یا همان «پلیس دینی» نیز یکی دیگر از اقدامات مهم سلمان بن‌عبدالعزیز بود که نظارت عمومی ‌بر شهروندان را از روحانیان سلب کرد... .

تعریف و تمجیدهای این روزنامه از اقدامات بن‌سلمان، این روزها و با آشکار شدن چهره واقعی بن‌سلمان در ماجرای خاشقجی، به مثابه یک آبروریزی تمام‌عیار برای این روزنامه است.


سرعت اصلاحات در عربستان!
روزنامه‌های اقتصادی حامی دولت نیز از این قافله عقب نماندند. 13 مهرماه 96 در مهم‌ترین روزنامه اقتصادی همسو با دولت، گزارشی با تیتر «سرعت اصلاحات در عربستان!» منتشر و نوشته شد: «دور تازه اقدامات اصلاح‌گرایانه سیاسی و اجتماعی در عربستان سعودی با صدور فرمان اجازه رانندگی برای زنان این کشور که با حمایت هیات‌های علمای ارشد دینی همراه است، آغاز شده است... ریاض همزمان با اعطای حق رانندگی به زنان سعودی یک زن را نیز برای نخستین‌بار به‌عنوان سخنگوی سفارت این کشور در واشنگتن منصوب کرد. پیش از این نیز به زنان سعودی اجازه ورود به ورزشگاه‌ها داده شده بود. عربستان سعودی تاکنون در بسیاری از حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی به دلیل سختگیری مقامات مذهبی این کشور به زنان اجازه حضور نمی‌داد. با این حال به نظر می‌رسد اتخاذ سیاست‌های جدید این کشور در ارتباط با زنان با افزایش قدرت محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در ارتباط باشد. محمد بن‌سلمان اگر چه از نظر سیاست خارجی رویکردی تندروانه داشته است با این حال به نظر می‌رسد در سیاست داخلی و البته تنها در حوزه اجتماعی رویکرد اصلاح‌گرایانه در پیش گرفته است»!

روزنامه سازندگی نیز 19 اسفند 96 از اقدامات تبلیغاتی بن‌سلمان با عنوان «شوک درمانی با هدف مدرن‌سازی» یاد کرده و در این‌باره می‌نویسد: «بن‌سلمان از رفرم‌‌های جدیدی که در عرصه‌‌های سیاسی و فرهنگی کشورش دنبال می‌کند، با عنوان «شوک‌درمانی» یاد می‌کند. جدیدترین پروژه او انقلابی در عرصه نظامی کشور بود. تقریباً همه امرای نظامی تغییر کردند و یک زن به عنوان معاون کار انتخاب شد. او مصمم است پس از کمپین ضدفساد، کمپین ضدافراط‌گرایی مذهبی را نیز راه بیندازد».
ارگان حزب کارگزاران در ادامه همین گزارش آورده است: «بن‌سلمان می‌گوید: «اقدامات ضدفساد ما در نوامبر گذشته نمونه‌ای از سیاست شوک‌درمانی برای تخریب غده‌‌های سرطانی فساد از تن بیمار عربستان بود. ما به این شوک‌درمانی در حوزه‌‌های دیگر نیز نیاز داریم». مقصود بن‌سلمان از حوزه‌‌های دیگر بیش از هر چیز همین حوزه نظامی و مقابله با افراطی‌گری است. پلیس مذهبی یا همان شورای امر به معروف و نهی از منکر در 2 سال اخیر تضعیف شده و شاید بتوان گفت هدف حکومت سعودی از «بازسازی افعال و اندیشه‌‌های زمان پیامبر اسلام(ص)» به زندگی در زمانه کنونی گذار کرده است.

سلسله اصلاحات بن‌سلمان به روایت ارگان رسمی دولت
روایت روزنامه ایران از اقدامات یک سال پیش بن‌سلمان اما از همه جالب‌تر است. ارگان رسمی دولت روحانی در تاریخ 6 مهرماه 96 در گزارشی با عنوان «اصلاحات «بن‌سلمان» به حوزه حقوق زنان هم رسید»، اقدامات وی را چنین روایت می‌کند: «مساله دستیابی زنان عربستانی به حقوق اولیه فردی و اجتماعی خود از جمله حق رانندگی، سال‌ها مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی و محافل حقوق‌بشری بود و گزارش‌های بی‌شماری از وضعیت دشوار زندگی زنان در این کشور منتشر می‌شد و وجه اشتراک همگی این گزارش‌ها هم محدودیت‌های فزاینده‌ای که زنان عربستانی با آن روبه‌رو هستند، بود اما به نظر می‌رسد انتصاب محمد بن‌سلمان، پسر پادشاه عربستان به ولیعهدی که البته سودای تکیه زدن بر تاج و تخت پدر را دارد و می‌کوشد خود را به عنوان چهره‌ای رفرمیست و اصلاح‌طلب در جهان معرفی کند و شعار اصلاحات اقتصادی گسترده می‌دهد، در اعطای دیرهنگام حق رانندگی به زنان سعودی و آغاز فصل تازه‌ای از اصلاحات فرهنگی در عربستان نیز تا حد بسیار زیادی موثر بوده است. حدود 5 روز قبل نیز به زنان عربستانی برای نخستین بار اجازه ورود به استادیوم ورزشی ریاض و شرکت در مراسم هشتاد و هفتمین سالگرد تاسیس پادشاهی سعودی داده شد. همچنین به آنها اجازه داده شد، در کنسرتی در جده شرکت کنند. اقداماتی که تا پیش از این شاید حتی سخن گفتن از آنها نیز جرم محسوب می‌شد. اگر به این اتفاق‌ها، انتصاب یک زن به سمت سخنگوی سفارت عربستان در واشنگتن و انتصاب یک زن دیگر به عنوان معاون شهردار اضافه شود، می‌توان نتیجه‌گیری کرد، پادشاهی عربستان سعودی که تحت نفوذ یک ولیعهد جوان اداره می‌شود، سلسله اصلاحاتی را کلید زده و در 5 روز گذشته درصدد علنی کردن آنها برآمده است».

روزنامه ابتکار هم 13 مهر 96 در سرمقاله خود این مسأله را مطرح کرد که سعودی به‌واسطه اقدامات بن‌سلمان در حال جلو زدن از ایران در حوزه مسائل زنان است! در بخشی از این سرمقاله که به قلم رضا دهکی نوشته شده، آمده است: «نگاه بدبینانه به حاکمان سعودی و اینکه آنها هر کاری را- از جمله اصلاحات فعلی را- برای رضایت و خوشامد آمریکایی‌ها و سایر دوستان غربی‌شان انجام می‌دهند یکی از این نگاه‌هاست. از زاویه دید جمعی دیگر، این روند نشان از دیدگاه مترقی‌تر ولیعهد عربستان نسبت به پدر و عموهایش است که تا کنون بر تخت سلطنت نشسته‌اند... در این میان عده‌ای نیز به مقایسه این موارد میان 2 کشور ایران و عربستان می‌پردازند.  در شرایطی که اخبار اصلاحات اخیر عربستان بیشتر در حوزه مسائل زنان مطرح شده است، این سوال پیش می‌آید که آیا عربستان در این حوزه در حال جلو زدن از ایران است؟»
البته این روزنامه اگر چه نمودی در فضای رسانه‌ای کشور ندارد اما حضور وکیلی، مدیرمسؤول این روزنامه در هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی و همچنین حضور او در هیأت نظارت بر مطبوعات موجب می‌شود تا انتشار اینگونه تحلیل‌ها در روزنامه منتسب به او تامل برانگیز باشد.

دلارهای سعودی در بی‌بی‌سی
بی‌بی‌سی فارسی در سال‌‌های اخیر همواره در کنار سعودی و علیه جمهوری اسلامی ایران بوده است. تعاریف غلو‌آمیز این شبکه از بن‌سلمان و اصلاحات ادعایی او که در گزارش به چند مورد آن اشاره شده، تنها بخش کوچکی از این سرویس‌دهی بی‌بی‌سی به سعودی را نشان می‌دهد، البته روابط سعودی و بی‌بی‌سی و شبکه خبرنگاران اصلاح‌طلب با آل‌سعود در موارد دیگری نیز نمودار شد. حمایت بی‌پرده سعودی از این مجموعه، خود را در قضیه تاسیس شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال نشان داد جایی که صادق صبا، سردبیر سابق بی‌بی‌سی فارسی عملا به خدمت سعودی در آمد و با کمک عربستان، این شبکه ضدایرانی را راه‌اندازی کرد. درست 20 روز پیش نشریه انگلیسی گاردین این موضوع را افشا کرد. بنا بر گزارش گاردین، «شبکه تلویزیونی «ایران اینترنشنال» که دفتر آن در منطقه چیزیک واقع در غرب لندن است، نخستین شبکه فارسی‌زبان بود که با «یعقوب حر التستری» سخنگوی گروهک جدایی‌طلب و تروریستی «الاحوازیه» مصاحبه کرد. به نوشته گاردین، ایران اینترنشنال یکی از شبکه‌های رو به افزایش مستقر در لندن است که از خاورمیانه حمایت مالی می‌شود. این شبکه تلاش می‌کند مخاطبان در هزاران کیلومتر دورتر را تحت تأثیر قرار دهد. گاردین در ادامه توضیح داد که ایران اینترنشنال در ماه مه سال 2017 پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران آغاز به کار کرد و در قیاس با شبکه‌های بی‌بی‌سی فارسی و «من و تو» دستمزد مناسبی پرداخت می‌کند. مدیریت شبکه برعهده شرکتی به نام گلوبال مدیا سیرکولیتینگ است که یک تبعه عربستان سعودی به نام عادل العبدالکریم مالک آن است. گاردین نوشت: یک منبع آگاه که در گذشته با محمدبن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی همکاری داشته، عنوان کرد بودجه ایران‌اینترنشنال از دستگاه سلطنتی سعودی تأمین می‌شود که حدود 250 میلیون دلار تخمین زده می‌شود. گاردین در ادامه عنوان کرد: این برای نخستین ‌بار نیست که ایران اینترنشنال مورد انتقاد قرار گرفته است.


تمجید بی‌بی‌سی فارسی از بن‌سلمان
بی‌بی‌سی فارسی در یک سال گذشته در کنار رسانه‌‌های داخلی اصلاح‌طلب به دفعات از بن‌سلمان تمجید کرد و اقدامات او را ستود. 22 اسفند 96 بی‌بی‌سی فارسی به بهانه اعلام این خبر که زنان سعودی حق حضانت مشروط فرزندان را دریافت کردند، تاکید کرد: «اصلاحات اخیر به ابتکار محمد بن‌سلمان، ولیعهد، به جریان افتاده است... تحول اخیر بخشی از برنامه دولت عربستان برای اصلاحات اجتماعی در این کشور توصیف شده است. این اصلاحات به ابتکار محمد بن‌سلمان، ولیعهد، به جریان افتاده و بویژه بر گسترش حقوق زنان متمرکز بوده است. از جمله اینکه زنان سعودی از چند ماه پیش اجازه رانندگی یافته‌اند، ممنوعیت موسیقی با صدای زنانه نیز لغو شده است. همچنین زنان می‌توانند به ارتش بپیوندند. بی‌بی‌سی فارسی همچنین 7 اسفند 96 در گزارشی به بهانه اجازه عربستان به زنان برای ثبت‌نام برای خدمت سربازی، می‌نویسد: «بازنگری در ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های شدید برای فعالیت‌های اجتماعی زنان در عربستان از جمله برنامه‌هایی است که بویژه بعد از رسیدن محمد بن‌سلمان به ولیعهدی خاندان سلطنتی، در دستور کار قرار گرفته است. کاهش محدودیت رانندگی برای زنان و اجازه راه انداختن کسب‌وکار برای نخستین‌بار، از جمله اقدامات دیگری بود که در ماه‌های اخیر انجام شد. محمد بن‌سلمان ۳۲ ساله، وعده داده است با اجرای اصلاحات بنیادین در کشورش قصد دارد عربستان را به سرزمینی که «اسلام مدرن در آن جاری است و درهایش به روی همه مذاهب و آیین‌ها باز است» تبدیل کند». نسخه فارسی رسانه سلطنتی انگلیس همچنین روز 22 دی‌ماه 96 تیتر «روز تاریخی زنان عربستان؛ آنها وارد استادیوم شدند» را برای گزارش خود پیرامون عربستان برگزید. در این گزارش آمده که در ماه‌های اخیر، مقامات سعودی یک رشته اصلاحات را در زمینه حقوق و شرایط زنان به اجرا گذاشته‌اند. جالب اینکه بی‌بی‌سی در توضیح عکس حضور زنان سعودی در ورزشگاه نوشت: «گل عربستان به ایران: زنان عربستانی می‌توانند به استادیوم بروند»!


ماجرای یک مزدوری
اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان ایران همیشه به دریافت پول از سعودی‌ها متهم بودند. در سال 88 برخی مقامات ارشد نظام از ماجرای کمک‌‌های هنگفت آل‌سعود به رئیس دولت اصلاحات پرده برداشتند. همین چند روز پیش یکی از نمایندگان مجلس، دریافت پول توسط رئیس دولت اصلاحات از آل‌سعود برای براندازی در ایران را مطرح کرد؛ موضوعی که در این چند روز تکذیب هم نشد. به غیر از حمایت‌‌های گاه و بیگاه و سر بزنگاه اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان از رژیم آل‌سعود، مناسبات خاص برخی اصلاح‌طلبان با رژیم آل‌سعود، ماجرای مزد گرفتن سران اصلاحات از سعودی‌ها را تقویت کرده است. مراودات عطاءالله مهاجرانی، وزیر ارشاد دولت اصلاحات با سعودی‌ها بیش از دیگران مورد توجه رسانه‌ها بوده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. مهاجرانی که از او به عنوان یکی از نزدیک‌‌‌‌‌ترین و قابل‌اعتماد‌‌‌‌‌ترین افراد به رئیس دولت اصلاحات یاد می‌شود، همواره روابط نزدیک با سعودی‌ها داشته است. بهمن‌ماه سال 90 حضور او در مراسم جشن دیکتاتور سعودی (جنادریه) توسط برخی خبرگزاری‌ها افشا شد. چند روز بعد از این خبر، فیلم حضور وزیر ارشاد دولت اصلاحات در جشن جنادریه نیز منتشر شد که طبق آن عطاءالله مهاجرانی به همراه نوری‌زاده در این مراسم با شور و اشتیاق به سخنان شاه سعودی گوش داده و پس از پایان سخنان عبدالله بشدت برای او دست می‌زند! تیرماه سال 94 نیز ماجرای اعطای بورس تحصیلی عربستان به فرزند «عطاءالله مهاجرانی» افشا شد. طبق این گزارش، فرزند مهاجرانی قصد داشته در دانشگاه وارویک در شهر کاونتری تحصیل کند و هزینه تحصیل ۴ ساله وی از سال (۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵) در مقطع دکترا، حدود ۶۵ هزار پوند بوده که دولت عربستان هزینه تحصیل وی را تقبل می‌کند. مهاجرانی هم البته سال گذشته در توئیتی با ذوق‌زدگی درباره اقدامات بن‌سلمان نوشت: «تابوی رانندگی زنان در عربستان شکسته شد. تابوی حضور ادیان پیروان رسمی کشور در شورای شهر و زنان در استادیوم ورزشی در ایران کی می‌شکند؟!»