حضرت خدیجه (س) با مدیریت صحیح در زندگی خود و علی رغم همه مشکلات، مذمت ها و سرزنش ها برای ازدواج با پیامبر (ص) و با وجود ثروتی که داشتند، کرامت و انسانیت نشان داده و همه این حرف ها را بی ارزش دانستند.

اشاره:

دهمین روز از ماه مبارک رمضان در تقویم هجری سالروز رحلت حضرت خدیجه (س) است، نخستین بانویی که به اسلام ایمان آورد و همراه و یار پیامبر (ص) در همه سختی ها و مشکلات گسترش دین خاتم بود و به تعبیر رسول اکرم (ص) جزء چهار زن برتر عالم است. به مناسبت فرا رسیدن این روز با حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی، دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع) و کارشناس مذاهب اسلامی درباره برخی از ابعاد زندگانی ایشان به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن از نظرتان می گذرد:

*وجود چه ویژگی ها و خصایصی حضرت خدیجه (س) را شایسته همسری پیامبر خاتم (ص) کرد؟ آیا ایشان در کسب این صفات و ویژگی ها نقش داشتند؟
درباره شخصیت حضرت خدیجه (س) و نقشی که ایشان در کنار پیامبر (ص) به عنوان بانویی نمونه نشان دادند و چگونگی همراهی با پیامبر (ص) به ویژه در گسترش اسلام، مباحث مهم و سازنده ای وجود دارد.
بنابر آنچه نقل شده نهاد خانواده در ان زمان دچار آسیب های مختلف بود و چنانچه اکثر مورخان ذکر کرده اند در حوزه فرهنگی و جامعه شناختی جامعه جاهلی قبل از اسلام آلوده به انحرافات مختلف از جمله نگاه بدبینانه به زن بود تا جایی که اگر فردی دارای فرزند دختر می شد رو تُرش کرده و با نگاه بد نسبت به زنان و ننگ دانستن داشتن فرزند دختر، او را زنده به گور می کرد! حتی نقل شده که در مواردی پس از ظهور اسلام افراد نزد پیامبر (ص) آمده و از قتل دختران خود اظهار پشیمانی و توبه کرده و پیامبر (ص) برایشان طلب آمرزش می کردند.
در چنین وضعیتی از نظر آسیب دیدگی و آلودگی جامعه مکه به انحرافات، حضرت خدیجه (س) را داریم که الگوهای رفتاری مورد تایید خداوند را در خود نهادینه کرده بودند و همسو با آن پیامبر (ص) را برای همسری خود برگزیدند تا نقشی مثبت و موثر را در کنار آن حضرت (ص) در جامعه ایفا کنند. از این رو بود که در پی ازدواج پیامبر (ص) با ایشان برکات بسیار در تاریخ اسلام رخ داده و تا قیامت هم دامنه این برکات گسترانیده شده است. اینها به دلیل آن بود که حضرت خدیجه (س) در محیط آلوده مکه توانستند صفاتی همچون عقلانیت، انسان دوستی و کمال دوستی را در خود نهادینه و بارور کرده و به گناهان آلوده نشوند.

*چرا از ایشان به عنوان حامی مالی اسلام نوپا یاد می شود و حمایت های مالی ایشان را در گسترش و تثبیت نهال اسلام موثر می دانند؟
اگرچه تعداد انسان های برخورداری که از ثروت خود در راه منفعت عمومی استفاده کنند، کم است و معدود اما این خصوصیت در زندگانی حضرت خدیجه (س) وجود داشته است، ایشان با عقلانیت و فهم عمیق از جامعه توانست ثروتی را از راه صحیح به دست آورده و افزایش دهد و از آن برای خدمت به عموم مردم استفاده کند.
ایشان در سفری تجاری به پیشنهاد حضرت ابوطالب کاروان خود را به پیامبر (ص) که به امان تداری مشهور بود سپرد و جالب آنکه این سفر برکات بسیاری را به همراه داشت.

*با توجه به اختلاف سنی و فاصله مالی حضرت خدیجه (س) با پیامبر اکرم (ص)، چه معیارهایی در ازدواج آنها از سوی حضرت حضرت خدیجه (س) لحاظ شد؟
در بحث ازدواج با پیامبر (ص) از جهات مختلف اخلاقی می توان گفت اوج محبت و عاطفه انسانی مطرح است که در پرتوی آن فرزندی همچون حضرت فاطمه (س) یگانه بانوی عالم بشریت به دنیا می آیند.
به عبارت بهتر حضرت خدیجه (س) با مدیریت صحیح در زندگی خود و علی رغم همه مشکلات، مذمت ها و سرزنش ها برای ازدواج با پیامبر (ص) و با وجود ثروتی که داشتند، کرامت و انسانیت نشان داده و همه این حرف ها را بی ارزش دانسته و به عقلانیت و شخصیت پیامبر (ص) احترام گذاشتند و به آینده درخشان ایشان اعتماد کردند، از این رو، همه ثروت و زندگی خویش را در راه پیامبر (ص) و حقانیت راه و هدفشان هزینه کردند.
در پرتوی این ازدواج با آن معیارهای خدایی است که حضرت زهرا (س) متولد می شوند که نسل ایشان تا قیامت از طریق اهل بیت (ع) ادامه دارد و بر جهان اثر می گذارد.

*دستاوردها و رهاورد این ازدواج برای زنان در همه تاریخ چیست و چه مسئله ای را به آنان گوشزد می کند؟
تامل در این ازدواج نشان می دهد که زنان جامعه مسلمان باید در ازدواج خود معیار مهم را صفات شایسته اخلاقی رفتاری یک مرد قرار دهند نه امکانات مادی او؛ حضرت خدیجه (س) گرچه خود ثروتمند بودند اما با عقلانیت، حبّ به همنوع، حبّ خدمت به دیگران و با هدف تلاش و مبارزه با آسیب ها و آفات جامعه به تزویج پیامبر (ص) درآمده و همه ثروت و زندگی خودشان را در مسیر اسلام هزینه کردند.
بنابراین، باید دختران ما نیز باید شخصیت انسانی همسرشان را در انتخاب مد نظر قرار بدهند و نیز توجه داشته باشند اگر فردی را شایسته ازدواج دانستند در همه مشکلات همراه او باشند و صبوری به خرج دهند آنچنان که در تاریخ می خوانیم که حضرت خدیجه (س) در همراهی با پیامبر (ص) پایداری های بسیار کردند و فشارهای روحی، توهین ها، بی احترامی ها و سرزنش ها را تحمل کردند چراکه به درستی راه پیامبر (ص) ایمان داشتند.

*با توجه به نقش مهم حضرت خدیجه (س) در تحولات صدر اسلام و همراهی با پیامبر (ص) در گسترش پیام توحید، آیا می توان حضور اثرگذار ایشان را در تغییر نگاه جامعه به زنان اثرگذار دانست؟
در بررسی منابع تاریخی اثرات فراوانی در این باره می بینیم بخصوص در حوزه پایداری و صبوری ایشان و در مواجهه با حرف هایی که از ناحیه مخالفان ازدواج ایشان با پیامبر (ص) بیان می شد؛ به عنوان مثال می گفتند این ننگ و عار است که زن با مردی کوچکتر از خود ازدواج کند که البته امروز هم مسئله مورد پذیرش نیست اما حضرت خدیجه (س) به دلیل انتخاب مسیر درست، راهشان را ادامه دادند چراکه ایشان پیامبر (ص) را انسانی شایسته و دارای همه صفات نیک انسانی می دانست و بر این اساس انتخاب کرد و به تعبیر قرآن پیامبر (ص) دارای همه صفات نیک انسانی بودند تا جایی که خودشان فرمودند: «من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را در جامعه گسترش دهم».
به طور کلی همه صفات نیک انسانی از معاشرت صحیح و نیک، حُسن خلق، کمک به نیازمندان گرفته تا ظلم ستیزی، گسترش توحید و عدالت در پیامبر (ص) جمع بود و همین ها برای حضرت خدیجه (س) در انتخاب همسر کافی بود نه مال و ثروت.
علاوه بر این، حضرت خدیجه (س) در گسترش و تبلیغ آیاتی که بر پیامبر (ص) در ابتدای بعثت نازل می شد ایفاگر نقش بودند و آیات را برای دیگر زنان شرح می دادند و از این طریق در گسترش اسلام نیز همسرشان را یاری می کردند.
ایشان، حتی در محاصره اقتصادی یار و همراه پیامبر (ص) بودند و از ثروت و امکانات خویش برای گسترش اسلام و حمایت از مسلمانان بهره گرفتند که این الگو و درس برای همه ما است.

*اگر بخواهیم از زندگی حضرت خدیجه (س) مهمترین کارکرد و دستاورد را استخراج کنیم، گواهی تاریخ در این باره چیست؟
تربیت حضرت فاطمه (س) به عنوان یگانه دختر رسول اکرم (ص) آنهم در آن جامعه آلوده به افکار شرک آلود و مذموم کاری بس سخت بود که حضرت خدیجه (س) به خوبی از عهده آن برآمدند و دختری را در دامان خود پرورش دادند که در قرآن سوره ای به نام ایشان آمده تا به آنها که پیامبر (ص) را به دلیل نداشتن فرزند پسر، ابتر می خواندند بفهماند که خداوند با کرامت خود و در پرتوی ازدواج حضرت خدیجه (س) و پیامبر (ص) دختری را عطا می کند که نسل پیامبر خاتم (ص) از طریق این دختر (س) ادامه می یابد؛ بنابراین، می توان گفت مهمترین درس زندگی مشترک حضرت خدیجه (س) تربیت فرزندی است که منشا برکات بسیار تا به امروز و نیز تا قیامت از طریق فرزندان خود یعنی ائمه معصوم (ع) و ادامه نسل آنها از طریق سادات است.
***