بر اساس ماده ۵ پیمان ناتو در صورتی که به یک کشور عضو حمله نظامی شود دیگر اعضا باید در دفاع نظامی از آن کشور شرکت داشته باشند.

 

به گزارش میزان، پس از آنکه در ماه گذشته بالگردهای بلاروسی در بحبوحه جنگ اوکراین از مرز لهستان عبور کردند، آمریکا گفت که استفاده از ماده ۵ پیمان ناتو مورد بحث نیست.

در مرز لهستان و بلاروس چه اتفاقی افتاد؟

یک رسانه لهستانی یک ماه قبل اعلام کرد که ۲ بالگرد بلاروسی ظاهراً از مرز نزدیک روستای «بیالوویزا» در ارتفاع بسیار پایین عبور کرده‌اند.

پرواز این بالگردها در ارتفاع پایین، شناسایی را برای سیستم‌های راداری دشوار کرده بود.

وزارت خارجه لهستان نقض حریم هوایی را تایید کرد و آن را عناصری دیگر در تشدید تنش در مرز لهستان و بلاروس خواند.

وزارت دفاع بلاروس نیز استدلال کرد که این اتهامات از سوی ورشو برای توجیه استقرار بیشتر نیروهای لهستانی در مرز ابداع شده است.

«متیو میلر»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفت که واشنگتن انتظار دارد همه کشورها به فضای هوایی حاکمیتی دیگر کشورها احترام بگذارند.

به گفته وی، ما به تامین امنیت ناتو به شکل بسیار جدی ادامه خواهیم داد.

موضوع ماده ۵ ناتو چیست؟

ماده ۵ تصریح می‌کند که اگر یکی از متحدان ناتو هدف حمله نظامی قرار بگیرد، سایر کشورهای عضو ناتو این حمله را یک حمله نظامی علیه همه اعضای ائتلاف تلقی کرده و اقدامات لازم را برای کمک به متحد خود انجام خواهند داد.

این ماده می‌افزاید: طرفین توافق می‌کنند که حمله نظامی به یک یا چند عضو در اروپا یا آمریکای شمالی حمله به همه آن‌ها تلقی خواهد شد؛ در نتیجه آن‌ها موافق هستند که در صورت وقوع چنین حمله‌ای، هر یک از آنها برای اعمال حق دفاع از خود یا دفاع جمعی که در ماده ۵۱ منشور ناتو به رسمیت شناخته شده است، به عضو مورد حمله قرار گرفته کمک خواهند کرد.

بر اساس این ماده، هر گونه حمله نظامی و تمامی اقدامات اتخاذ شده در نتیجه آن باید فوراً به شورای امنیت سازمان ملل گزارش شود.

این اقدامات زمانی پایان می‌یابد که شورای امنیت اقدامات لازم را برای بازگرداندن و حفظ صلح و امنیت بین‌المللی اتخاذ کرده باشد.

چند بار از ماده ۵ استفاده شده است؟

ماده ۵ تنها یک بار در تاریخ ناتو مورد استناد قرار گرفته است، آن هم پس از حملات ۱۱ سپتامبر در آمریکا، که راه را برای بزرگترین عملیات نظامی این ائتلاف در افغانستان هموار کرد.

در ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۱، یک روز پس از حملات به مرکز تجارت جهانی و پنتاگون، ناتو با استناد به این ماده، اعضای ناتو را متعهد کرد که در آنچه «انتقام‌جویی» خوانده شده بود، در کنار آمریکا بایستند.

در دوم اکتبر ۲۰۰۱، «لرد رابرتسون»، دبیرکل وقت ناتو از ۱۸ متحد ناتو در ائتلاف به اصطلاح «ضد تروریستی» آمریکا حمایت کرد.

جدای از شرکت در جنگ افغانستان، پاسخ ناتو به حملات ۱۱ سپتامبر طبق ماده ۵ شامل عملیات Eagle Assist بود که طی آن هواپیماهای ناتو به گشت‌زنی در آسمان آمریکا به مدت هفت ماه بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۲ کمک کردند.

اقدام مرتبط دیگر آغاز عملیات Active Endeavour بود که شامل اعزام نیروهای دریایی کشورهای عشو ناتو برای انجام فعالیت‌های به اصطلاح «ضد تروریسم» در شرق مدیترانه بود.

این عملیات که در اکتبر ۲۰۰۱ آغاز و بعداً به کل منطقه مدیترانه گسترش یافت، در سال ۲۰۱۶ به پایان رسید.

ماده ۵ چگونه با پیشنهاد عضویت اوکراین در ناتو مرتبط است؟

یک رسانه آمریکایی اخیراً اشاره کرد که تعهد دفاعی مشترک ناتو در قالب ماده ۵ مانع پذیرش کی‌یف در ناتو در بحبوحه جنگ اوکراین است.

به گفته این رسانه، ضمانت دفاعی مشترک ماده ۵ دلیلی است که فنلاند و سوئد به دنبال پیوستن به ناتو بودند.

این رسانه همچنین با اشاره به سناریوی فرضی عضویت اوکراین در این ائتلاف در آینده نزدیک، نوشت: با این حال، اوکراین در حال حاضر در میانه درگیری با روسیه قرار دارد و پذیرش عضویت آن تمام ۳۱ کشور عضو ناتو را ملزم می‌کند تا از لحاظ نظامی از این کشور دفاع کنند و به طور بالقوه آتش جنگ گسترده‌تری را با یک کشور مجهز به سلاح هسته‌ای آغاز کند.