با گذشت ۱۰ هفته از لشکرکشی رژیم صهیونیستی به غزه، عدم کشف شبکه تونل‌های حماس باعث سردرگمی ماشین جنگی اسرائیل شده است.

به گزارش مشرق، اسرائیل در ابتدای جنگ با نوار غزه مهم‌ترین هدف خود را نابودی حماس و تونل‌های این جنبش اعلام کرده بود اما اکنون که ۹۵ روز از عملیات توفان الاقصی می‌گذرد نتانیاهو دستاورد بزرگی درباره تونل‌های مقاومت نداشته و یکی از تونل‌ها هم که کشف شد، نیروهای القسام اعلام کردند «دیر رسیدید! زمان استفاده از آن پایان یافته است».

فارین پالیسی در گزارشی، به واکاوی ابعاد مختلف جنگ رژیم اشغالگر قدس علیه توانمندی‌های جنبش حماس در زمینه شبکه تونلی پیشرفته این جنبش پرداخته است؛ تونل‌هایی که تاکنون ضربات سنگینی را به اسرائیل در میدان‌های جنگ غزه وارد کرده‌اند و البته یکی از مهم‌ترین راهبردهای نظامی و دفاعی حماس را نیز تشکیل می‌دهند.

فارین پالیسی در گزارش خود می‌نویسد: «با گذشت ۱۰ هفته از آغاز حمله زمینی ارتش اسرائیل به نوار غزه، نیروهای ارتش تل‌آویو مدعی کشف و شناسایی مجموعه‌ای از تونل‌های زیرزمینی جنبش حماس شده‌اند؛ تونل‌هایی که باید به مثابه بخشی از یک شبکه بزرگ از تاسیسات زیرزمینی در نظر گرفته شوند که حماس آنها را طی ۲ دهه اخیر ساخته است.

هزار توی تونل‌ها و سردرگمی ماشین جنگی اسرائیل

شبکه تونل‌های حماس که نیروهای این جنبش از آنها برای استتار خود، طراحی عملیات‌های‌شان و ذخیره‌سازی تسلیحات و اجرای کمین علیه نظامیان اسرائیلی استفاده می‌کنند، بخشی مهم از زیرساخت‌های نظامی حماس را تشکیل می‌دهند. در طول جنگ غزه، این نکته بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است که شبکه تونل‌های حماس، یکی از اصلی‌ترین نقاط ضعف و آسیب‌پذیری ارتش اسرائیل است.

از این رو، ارتش اسرائیل نابودی شبکه تونلی حماس را به مثابه یکی از اولویت‌های اصلی خود در جنگ غزه تعریف کرده است؛ تونل‌هایی که اسرائیل بر این باور است نقشی عینی و جدی در محقق کردن عملیات ۷ اکتبر (توفان الاقصی) نیز بازی کرده‌اند. با این همه، نکته مهم و اصلی این است که روند شناسایی و تخریب شبکه تونل‌های زیرزمینی حماس بسیار کند و ضعیف پیش می‌رود، از این رو همزمان با آغاز سال نو میلادی، بسیاری از استراتژیست‌ها و تحلیلگران نظامی، با محوریت جنگ غزه، اقدام به طرح یک سوال عمده و مهم می‌کنند: اسرائیل تا چه حد به نابودی شبکه تونل‌های زیرزمینی حماس نزدیک است و چه مدت طول خواهد کشید تا نیروهای ارتش اسرائیل بتوانند بر این تهدید علیه خود غلبه کنند؟ جنگ تونلی همواره یکی از مرگبارترین و پیچیده‌ترین اشکال جنگ بوده است.

در جریان جنگ اول جهانی، هزاران سرباز بریتانیایی که ماموریت‌شان نابودی تاسیسات زیرزمینی ارتش آلمان بود، جان خود را از دست دادند. سال‌ها بعد، آمریکایی‌ها نیز در قالب جنگ‌های ویتنام، افغانستان و عراق، با چالش‌های مشابهی روبه‌رو شدند. ارتش‌هایی که با تهدیدات زیرزمینی روبه‌رو شده‌اند، عمدتا از قوی‌ترین تسلیحات خود نظیر بمب‌افکن‌های بی ‌۵۲، تسلیحات شعله‌افکن، سلاح‌های ترموباریک، بمب‌های سنگرشکن و موشک‌های نقطه‌زن و هدایت‌شونده استفاده کرده و می‌کنند، البته در بسیاری موارد حتی با استفاده از این تسلیحات نیز نتوانسته رقیب یا دشمنی را که از غارها، تونل‌ها یا دیگر تاسیسات ساخت دست بشر در عمق زمین بهره می‌برد، شکست دهد.

اسرائیل نیز در نبرد علیه شبکه تونل‌های زیرزمینی حماس، با واقعیت‌های سختی روبه‌رو شده است. اسرائیل سال ۲۰۱۴ میلادی که تا حدی اقدام به شناسایی برخی تونل‌های حماس در مناطق مرزی خود کرد، به تهدید جدی آنها پی برد. عملیات نظامی اسرائیل علیه حماس در سال ۲۰۱۴، نخستین جنگ در قرن بیست‌ویکم بود که در قالب آن، تونل‌های زیرزمینی به نقطه کانونی عملیات‌های نظامی تبدیل شدند.

اسرائیل در آن زمان کاملا متوجه شد شبکه تونل‌های حماس می‌تواند به این جنبش کمک کند که نظامیان اسرائیلی را اسیر کند، به عمق اسرائیل نفوذ کند، همچنین عملیات‌های مرگباری را علیه اسرائیلی‌ها عملیاتی کند. با این همه در آن دوره عمده تمرکز اسرائیل بر تونل‌های مرزی جنبش حماس بود و توجه چندانی به شبکه گسترده و پیشرفته تونلی جنبش حماس در نوار غزه نداشت.

پس از جنگ سال ۲۰۱۴ اسرائیل علیه حماس، ارتش اسرائیل به نحو ویژه‌تری به مساله جنگ تونلی با حماس پرداخت و نیروهای ویژه‌ای را نیز به این امر اختصاص داد؛ نیروهایی که هم آموزش‌های نظامی مناسب می‌دیدند و هم فناوری‌های پیشرفته در قالب جنگ تونلی به کمک‌شان می‌آمد. در جنگ کنونی نیز شاهد بوده و هستیم نیروهای اسرائیلی با پیشرفته‌ترین تجهیزات ممکن وارد جنگ علیه تونل‌های حماس شده‌اند.

هزار توی تونل‌ها و سردرگمی ماشین جنگی اسرائیل

با این حال تاکنون نه حماس از توسعه دادن به شبکه تونلی خود دست کشیده و نه اساسا از شدت تهدید تونل‌های حماس علیه اسرائیل کاسته شده است. در این رابطه بر اساس آنچه در قالب گزارش‌های مختلف از میدان‌های جنگ غزه مخابره شده، نیروهای ویژه اسرائیلی که برای جنگ تونلی آموزش‌های فراوانی دیده‌اند، تاکنون خسارت‌ها و تلفات زیادی را در قالب جنگ مذکور متحمل شده‌اند و این جنس و شکل از جنگ، حقیقتا برای‌شان خونین بوده است. در این میان گزارش‌های مختلفی دال بر غافلگیر شدن نیروهای اسرائیلی در شبکه تونل‌های حماس نیز منتشر شده است.

البته نیروهای اسرائیلی گفته‌اند تونل‌هایی که اکنون حماس از آنها در نوار غزه استفاده می‌کند، در قیاس با گذشته هم عمیق‌تر و هم مستحکم‌تر شده‌اند؛ موضوعی که حاکی از این مساله است که حماس از تجهیزات پیشرفته‌ای برای حفر این قبیل تونل‌ها بهره می‌برد و عملا توانمندی‌های خود در این حوزه را چند پله ارتقا بخشیده است. اتکای رو به رشد حماس در شبکه تونلی خود و البته اقدامات و تحرکات گسترده آن برای ساخت و توسعه این تونل‌ها، برای این جنبش دستاوردساز بوده است.

هیچگاه در تاریخ جنگ‌های تونلی همچون آنچه درباره جنبش حماس شاهد بوده‌ایم، یک کنشگرِ مدافع نظیر جنبش حماس نتوانسته به مدت طولانی در تاسیسات زیرزمینی خود به فعالیت بپردازد و ادامه حیات داشته باشد؛ معادله‌ای که از تحقق یک موضوع بی‌سابقه برای حماس خبر می‌دهد.

نظامیان اسرائیلی تاکنون بارها و بارها گفته‌اند در نوار غزه گودال‌هایی را مشاهده کرده‌اند که در حقیقت به شبکه تونلی حماس متصل می‌شوند و به نیروهای این جنبش این امکان را می‌دهد که با مسلسل و راکت به نیروهای اسرائیلی حمله کنند و ظرف چند ثانیه نیز غیب شوند. در این راستا، ارتش اسرائیل تلاش‌های زیادی انجام داده تا نقشه شبکه تونلی حماس را کشف کند. آنها سعی داشته‌اند از پهپاد یا ربات نیز برای نفوذ به تونل‌های حماس استفاده کنند.

اسرائیل بخوبی می‌داند با سیلی از تله‌ها و موانع انفجاری در نوار غزه روبه‌رو است و اشتباهاتش می‌تواند خسارات سنگینی روی دستش بگذارد. در جنگ غزه نیز همچون دیگر جنگ‌هایی که پای تونل‌های زیرزمینی در میان است، صرف وجود تونل‌ها تا حد زیادی گزاره تحقق پیروزی را برای طرفی که مدعی آن است (در نمونه جنگ غزه، اسرائیل مدام مدعی پیروزی در این جنگ است) تضعیف و البته خسارات زیادی را نیز به نیروهای مهاجم وارد کرده است.

در این چارچوب، ارتش اسرائیل اکنون بیش از هر زمان دیگری به این باور رسیده که در موقعیتی نیست بتواند شبکه تونلی حماس را کشف یا نقشه کامل آن را درک کند. کارشناسان بر این باورند برای پیروزی اسرائیل در جنگ تونلی علیه حماس، این رژیم حداقل باید دوسوم زیرساخت‌های زیرزمینی جنبش حماس را نابود کند. ارتش اسرائیل در مدت اخیر از پمپاژ آب به داخل تونل‌های زیرزمینی حماس سخن گفته است. با این حال، حداقل به شیوه‌ای که ارتش اسرائیل تاکنون اقدام به پمپاژ آب کرده، دستاورد چندانی حاصل نشده است.

این اقدام وقتی مفید است که ۳ مولفه در آن رعایت شود: آب با فشار بالا، حجم زیاد و به صورت افقی در تونل‌ها تزریق شود. باید توجه داشت پمپاژ آب به داخل تونل‌های حماس نیز لزوما یک راهکار مفید را جهت خنثی کردن یا نابودی شبکه تونلی این جنبش نشان نمی‌دهد. برخی تونل‌های حماس از خط ساحلی فاصله زیادی دارند و در عین حال، شبکه تونلی حماس، ماهیت لزوما متصلی ندارد و تونل‌های این جنبش بعضا از یکدیگر جدا هستند.