هر از گاه به بهانه‌اي بحث بر سر موضوع مذاکره با آمريکا در رسانه‌هاي داخلي و خارجي انعکاس مي‌يابد. اين بار نيز بهانه طرح اين موضوع، سفر رئيس جمهور ايران به نيويورک و البته اتخاذ برخي مواضع قابل تامل از سوي ايشان و همچنين تبليغات انتخابات رياست جمهوري آمريکا بود.
در طول 33 سال گذشته بعد از قطع شدن رسمي رابطه ايران و آمريکا از سوي ايالات متحده، اين اولين و شايد آخرين بار نيست که موضوع مذاکره و برقراري رابطه با آمريکا در رسانه‌هاي داخل و خارج کشور مطرح مي‌شود و همواره سوژه اين جنجال مطبوعاتي نيز از سوي دولتمردان کاخ سفيد و البته برخي جريان‌هاي خاص در ايران توليد شده است. اما آن‌چه مسلم است، تمايل زمامداران آمريکا براي گشودن باب مذاکره با ايران به دليل منافع متعددي که صرفا اصل مذاکره با جمهوري اسلامي براي آنان به ارمغان خواهد آورد قابل انکار نيست. گرچه ايران ابتدا اقدام به قطع رابطه با آمريکا نکرد اما بنيانگذار جمهوري اسلامي از اقدام سياستمداران کاخ سفيد در قطع رابطه استقبال نمود و از آن پس ايران اسلامي در برابر تمايل دولتمردان آمريکايي مبني بر شروع مجدد رابطه، شروطي را قرار داد که بدون تحقق آن شروط نه تنها رابطه دو کشور براي نظام جمهوري اسلامي سودي نخواهد داشت، بلکه بدون ترديد منافع ملي ما را در معرض خطر نيز قرار خواهد داد. براي بررسي دقيق‌تر اين موضوع بايد به دو سؤال اساسي پاسخ دهيم:
الف)علت نپذيرفتن مذاکره از سوي جمهوري اسلامي ايران چيست؟
براي پاسخ به اين سؤال، چند دليل اساسي را مي‌توان مورد اشاره قرار داد:
1- پيشينه ناسالم و تداوم دشمني آمريکا با ملت ايران
با مروري بر حوادث دهه‌هاي گذشته، رفتار خصومت آميز دولتمردان ايالات متحده عليه ملت مسلمان ايران و حمايت از دولت‌هاي مستبد، دست نشانده و فاقد پايگاه مردمي نمايان مي‌شود: دشمني ده‌ها ساله و عميق از سال 1332 تا 1357و تداوم آن. آنان با دخالت در امور داخلي ايران و حمايت از رژيمي مستبد و دست نشانده، استقلال و آزادي ملت ايران را ناديده گرفتند و مانع پيشرفت اين ملت شدند. بعد از پيروزي انقلاب اسلامي هم که با سر نگوني رژيم استبدادي مورد حمايت خويش مواجه شدند، بر شدت دشمني و مخالفت با ملت ايران افزودند و هرگز حاضر نشدند به خواسته اين ملت احترام گزارند و حقوق آنان را به رسميت شناسند. اکنون با توجه به ادامه اين خصومت‌ها چه دليل موجهي براي پذيرش مذاکره با آمريکا وجود دارد؟! آيا در شرايطي که سياستمداران کاخ سفيد بر طبل جنگ و دشمني براي تسليم نمودن ملت ايران مي‌کوبند، پذيرش مذاکره به معناي تسليم شدن در برابر زورگويي‌ها و خباثت‌هاي آنان نيست؟ مذاکره زماني مي‌تواند منافعي را براي دو طرف به همراه داشته باشد که بر پايه اعتماد و احترام به حقوق طرفين شکل گيرد و با توجه به سابقه خباثت و دشمني آمريکا با ملت ايران و اين‌که آنان هرگز از گذشته خود ابراز پشيماني نکرده بلکه بر تداوم اين خصومت اصرار مي‌ورزند، مذاکره جمهوري اسلامي با شيطان بزرگ بي معنا است.
2- اختلاف اساسي ايران و آمريکا
آغاز مذاکره و رابطه بين دو کشور زماني مفيد خواهد بود که اختلاف ميان آن دو کشور، ريشه‌اي و بنياني نباشد؛ اما در اوضاعي که يک دولت به چيزي کم‌تر از نابودي طرف مقابل راضي نيست، برقراري رابطه و مذاکره چه سودي خواهد داشت؟ مشکل ايران و آمريکا در وضعيت کنوني بر سر يک يا دو موضوع سياسي و عادي نيست تا با مذاکره حل و فصل گردد؛ بلکه مشکل بر سر منافع حياتي و ريشه‌اي است؛ مشکل ريشه در تقابل روحيه اسلام‌گرايي ملت ايران و خوي استکباري دولت آمريکا دارد و با توجه به تداوم اين مشکل، مذاکره با آمريکا عاقلانه نخواهد بود.
3- آمريکا به دنبال تشديد فشارهاست
سخن گفتن از اعلام آمادگي براي انجام مذاکره از سوي دولتمردان کاخ سفيد آن هم در شرايطي که آنان بر دشمني، خباثت و خوي استکباري خود اصرار مي‌ورزند، به مفهوم يافتن راهي براي تشديد فشارها و عملي ساختن دشمني‌هاست. تاريخ، موارد متعددي از اين گونه مذاکرات و نتايج آن را به خود به همراه دارد. به‌عنوان نمونه مذاکره تشکيلات خودگردان فلسطين با اشغالگران صهيونيستي يکي از اين موارد است. اين مذاکره از اساس مشکل داشت و نتايج زيانباري به همراه آورد که از جمله مي‌توان به پذيرش رژيم اشغالگر قدس از سوي اين تشکيلات، تضعيف حکومت تازه فلسطين و اجبار آنان به تعقيب مبارزان فلسطيني اشاره کرد. آمريکا هم هرگز به دنبال يافتن راه حل مشکلات و پايان دادن به خصومت عليه ملت ايران نبوده است و البته تلاش مي‌کند با گشودن باب مذاکره رو‌در رو با ايران به طور مستقيم اين فشارها را تشديد نمايد.
ب) شرايط پذيرش مذاکره از سوي ايران چيست؟
با توجه به موارد ياد شده در سؤال نخست، مشخص گرديد که در شرايط کنوني جمهوري اسلامي هرگز حاضر به مذاکره و برقراري رابطه با آمريکا نيست اما بديهي است که در صورت تغيير در ماهيت رژيم آمريکا و پرهيز آنان از اصرار بر تداوم دشمني با نظام اسلامي، امکان مذاکره يا رابطه منتفي نخواهد بود. رژيم امريکا بايد ايران اسلامي را بپذيرد، به حقوق ملت ايران احترام گزارد و دريابد که ملت ايران بر سر دين و اعتقادات خويش با کسي مذاکره نمي‌کند؛ در غير اين صورت، مذاکره ايران با دولت مستکبر آمريکا ممکن نخواهد بود.