تبيين: در قسمت اول این مقاله به مباحثی هم‌چون بررسی ریشه های سیاسی - فرهنگی و تفاوت محیط زندگانی ابن تیمیه و ابن عبدالوهاب و... آشنا شدیم. اینک توجه علاقه‌مندان را به پی‌گیری مباحث  از جمله نقش استعمار و جهان اسلام، فرقه‌سازی‌ها، مبارزه غرب مسیحی با مسلمانان و جنگ‌های صلیبی، استعمار انگلستان در جزیرة العرب، اتحاد تاریخی محمد بن عبد الوهاب جلب می‌کنیم.

 

استعمارگران و جهان اسلام

 

استعمار (1) در لغت به معنى آبادانى كردن، آبادانى خواستن و در اصطلاح، تسلّط مملكتى قوى بر مملكتى ضعيف به قصد استفاده از منابع طبيعى و نيروى انسانى آن با تظاهر به منظور آبادى و رهبرى مردم آن به سوى ترّقى است. (2)

در قرآن، كلمه استعمار به مفهوم لغوى‌اش به كار رفته و بر جنبه مثبت واژه تكيه شده است. (3)

از ديدگاه نظريه پردازان غربى، استعمار به شكل‌هاى مختلف تفسير شده است;
فرحت عباس مى گويد: «... أمر اشغال سرزمين يك قوم معين از طرف قومى ديگر، بدون رضاى او و بهره‌كشى از آن سرزمين به نفع خود». (4)
كلر مى نويسد: «Colonization يا استعمار از تركيب دو عامل به وجود مى آيد: يكى حركت دسته جمعى يك عده از افراد، و ديگرى بسط قدرت سياسى كشور متبوع آن افراد در محل مورد سكونت». (5)

 

با توجه به تعريف‌هاى مختلف مى‌توان گفت: «استعمار رژيم سياسى واقتصادى است كه در يك سرزمين يا كشور، از طرف يك يا چند دولت خارجى بر قرار مى شود و از اين رهگذر، دولت خارجى، نظامى را در آن سرزمين مستقر مى سازند كه بدون رضايت مردم از خارج بر آنان تحميل شده، هدف اصلى آن تأمين منافع خارجيان و عمّال آنان است». (6)

 

پيدايش استعمار، به شكل شناخته شده امروزى‌اش به قرن شانزدهم و عصر ماشينى شدن كشورهاى اروپايى بر مى گردد كه نياز آنان به بازار فروش  نيز يافتن راه تأمين مواد خام ارزان، مطرح شده بود. استعمارگران براى توسعه نفوذ خود و به بهانه آبادانى سرزمين‌هاى ديگر از قلمرو كشورشان خارج شدند و به چپاول و غارت و تصرف كشورهاى ديگر همت گماشتند. آنان مدعى بودند كه طليعه داران آبادانى و عمران (7) در متصرفات خود هستند و لذا كشورگشايى، اشغال و تصرف سرزمين‌هاى ديگران را استعمار ناميدند. اين تهاجم، غارت گرى، انهدام ثروت‌هاى بومى و در يك كلام، سلطه نامشروع و استعمارگرايانه را اقدامات دل سوزانه اى، ابتدا در جهت ايجاد تمدن و بعدها به منظور توسعه و پيشرفت در زمينه هاى مختلف قلمداد كردند.(8)

 

پس از روشن شدن تعريف لغوى و اصطلاحى استعمار و تاريخچه اجمالى آن با دقت در قرآن، با واژه استكبار مواجه مى شويم كه از ماده «كِبر» به معنى تکبّر و خود بزرگ بینی مى باشد و بيشتر در میان مسلمانان به معنى اصطلاحى آن، يعنى نظام سلطه جهانى كه كفّار خواستار حكومت و تسلط بر مسلمانان مى باشند، بكار رفته است، در حالي كه قرآن كريم و پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله) هرگز اين سلطه را نپذيرفته است. (9)

 

اصولا جريان «ايمان»، «کبر» و «كُفر» از اولين روزهاى زندگى اجتماعى انسان‌ها (خلقت جهان) همواره به عنوان جريان‌های متضاد و درگير وجود داشته اند و قرآن كريم با نقل داستان‌هاى پيامبران گذشته، مؤمنان را وادار و تشويق به شناخت كفر و استكبار و روحيات و صفات كافران مى كند، تا مبادا گرفتار آن شده و از جبهه حق (خدا و نور دین) دور شوند. (10)

 

 

استعمار و شيوه های آن

 

استعمار كه بهتر است به جاى آن از واژه استكبار استفاده كنيم، براى سلطه پيدا كردن بر جهان به ويژه جهان اسلام، با هدف به دست آوردن منافع مادى و معنوى خود از شيوه‌هاى مختلف فرهنگى ـ نظامى ـ سياسى و اقتصادى استفاده مى‌كنند و البته با موانع بسيارى هم روبرو مى شود كه براى مقابله با آن‌ها با روش‌ها و سياست‌هاى پيچيده‌اى سعى مى كند، نفوذ و سلطه خودش را بر كشورهاى ديگر و به ويژه جهان اسلام و كشورهاى اسلامى عملى نمايد، از جمله موانع استكبار در كشورهاى اسلامى مسئله مليّت، زبان، نژاد، فرهنگ و مذهب مى باشد. از بين موانع، مسئله فرهنگ و مذهب (اسلام و تشيّع) به عنوان سدّ محكمى در برابر اهداف استعمار و استكبارى خودنمايى مى كند.

 

نماينده استعمارگر پير انگلستان در مجلس عوام در حالى كه قرآن را در دست داشت گفت: «اروپا بايد بداند، تا وقتى كه اين كتاب [قرآن] راهنما و مورد عمل مسلمانان است، هرگز امكان ندارد كه پايه‌هاى سياست استعمارى ما در آن سرزمين‌ها مستقرّ گردد!». (11)
روح حاكم بر تعاليم قرآن و اسلام در مبارزه با دشمنان (استعمارگران و استكبار جهانى) طورى است كه اگر مسلمانان به آن‌ها عمل نمايند، هرگز دشمنان نمى توانند به اهداف خود نايل شوند، چرا كه اسلام با استعمار، استثمار، سلطه طلبى، ظلم و ستم از ناحيه هر كسى باشد به شدت مبارزه نموده و مؤمنان را به آن فرا مى خواند و مى گويد، بايد عدالت در انواع آن در ميان انسان‌ها (مسلمانان و غير مسلمانان) حكم فرما گردد و مستضعفان با آزادى كامل در روى زمين زندگى نموده و زورمداران و مستكبران نبايد اذيت و آزارى به آن‌ها روا دارند.
اسلام با طرح شعار توحيد و ايمان، عزّت و شوكت، صفا و صميميت، قدرت و عظمت، تقوى و انسانيّت، با همه امتيازات و نشانه هاى شرك و گمراهى و ظلم و ستم به مبارزه برخاسته است. (12)

 

يكى از شيوه‌ها و تاكتيك‌هاى استعمارگران براى سلطه بر كشورهاى ديگر، مسئله هجوم نظامى و لشكركشى با تكيه بر سلاح‌ها و تجهيزات پيشرفته مى باشد كه در تاريخ قديم و جديد نمونه‌هاى فراوانى را سراغ داريم مانند جنگ‌هاى صليبى (13) مسيحيان با مسلمانان، جنگ‌هاى جهانى، اشغال كشورهاى هند و پاكستان، عراق، ايران، الجزاير افغانستان، كشورهاى آفريقايى، ويتنام، كوبا، ژاپن و... (14) و در صورتي كه از راه نظامى موفق نشوند از شيوه غير مستقيم با اعزام مستشاران نظامى ـ سياسى و فرهنگى به عنوان مستشرق و... و با شناسايى افراد بومى هوادار قدرت‌هاى خارجى، راه‌هاى سلطه‌جويى و نفوذ استعمارى خودشان را فراهم مى‌كنند. ايجاد اختلافات مرزى بين كشورها (اساساً مرزبندى كشورها طبق نقشه‌هاى استعمارى تنظيم شده‌اند) و اقوام مختلف با اعتقادات گوناگون ساكن در اطراف مرزها كه به درگيرى بين دولت‌ها و كشورها منجر مى شود از راه‌هاى ديگر نفوذ و سلطه مى باشد. منطقه حساس خاورميانه و كشورهاى اسلامى منطقه در قرون هفده و هيجده ميلادى از مراكز مهم جهان است كه استعمارگران براى تسلط بر آن به انواع و اقسام شيوه‌ها دست زده‌اند. نقش استعمارگر كهنه‌كار و با تجربه بريتانيا (انگلستان امروز) بيش از ديگر استعمارگران مشخص است كه با استفاده از مذهب(اعتقادات دينى و اختلافات مذهبى) ميان اديان آسمانى (مسئله نژاد برتر)، و مسلمانان (شيعه و سنى) با انواع اتهامات و تضعيف مذهب توسط مذهبى‌ها و اختلاف افكنى به ميدان آمدند و از راه‌هاى مختلف فرهنگى ـ سياسى ـ اقتصادى و نظامى، موفق شدند به دو هدف عمده و اساسى در خاور ميانه هم‌زمان با فروپاشى خلافت عثمانى دست پيدا كنند كه يكى: تأسيس حزب صهيونيزم جهانى و دولت اسرائيل در فلسطين (15) و ديگرى: تأسيس فرقه وهّابيان و نظام آل سعود در جزيرة العرب(عربستان سعودى) مى باشد. (16)

 

 

استعمار و فرقه‌سازى در جهان اسلام

 

فرقه‌سازى در جهان اسلام، از نقشه‌هاى قطعى استعمارگران بوده و هست. استعمار انگلستان، براى رسيدن به اهداف خودش در خاورميانه از قديم، كارشناسان و مأموران زيركى را به منظور يافتن راه‌هاى مناسب و دست‌يابى به اهداف به منطقه اعزام كرد كه «لُرد كروزن» «ادوارد براون»، «دالگوركى»، «لُورنس»، «فيليب حِتّى»، «هَرى سِنت فيلبى»، «هِمفر/ همفرى» و... نمونه هاى آن هستند.
روشن است كه استعمارگران غربى با توجه به تعاليم اسلام كه هرگونه سلطه پذيرى را از بيگانگان بر مسلمانان نفى مى كند و راه‌هاى ديگر را هم تجربه و سودى نبردند، تصميم به ايجاد اختلاف و دو دستگى بر پايه مذهب و مسائل دينى و فرقه‌سازى گرفتند تا به اين وسيله بتوانند به اهداف خود نايل شوند. يكى از راه‌هاى رسيدن به اهداف استعمارى در جهان اسلام، دامن زدن به اختلافات بين شيعه و سنى و گرايش‌هاى مختلف كلامى ـ فقهى (17) كه در بين پيروان هر كدام از دو گروه بزرگ اسلامى وجود دارد، بود. زيرا اختلاف آن‌ها، زمينه مناسبى را براى ايجاد درگيرى‌هاى مذهبى و فاصله گرفتن از دستورات أساسى تعاليم اسلامى مى باشد و از اين راه مى توان اين دو طايفه بزرگ اسلامى را به خود مشغول نمود تا باعث تضعيف نيروهاى خود شوند و به دست خود تا پاى مرگ به جنگ و خون ريزى بپردازند. تهمت ـ افترا ـ خروج از اسلام ـ بدعت گذاري و... نمونه‌هايى از عملكرد هر كدام بر ضد ديگرى مى باشد، استعمارگران نيروهاى خود را با هدف جاسوسى و... با انواع و اقسام توانایي‌ها، از قبيل، دانا بودن به زبان و آداب و رسوم مردم مسلمان(شيعه يا سنّى) روانه مناطق و سرزمين هاى اسلامى مى كردند. (18)

 

شيخ طنطاوى مصرى(1940م) ملاقات خود با «ادوارد براون» را شرح داده و مى گويد:«در سال 1900 و 1910 م در مصر با او ملاقات كردم. وى به خوبى زبان‌هاى عربى، تركى، فارسى و لغات ديگر را مى دانست و مى گفت: دولت انگلستان مرا مأمور كرد تا در اين موضوع تحقيق كنم كه آيا اتحاد و ائتلاف شيعه و سنّى امكان‌پذير است يا نه؟ و من براى انجام اين مأموريت به تركيه رفتم و مدتى در ميان مردم آن سرزمين به سر بردم و سپس به ايران رفتم و با ايرانيان معاشرت كردم و...». (19)

 

نمونه هاى اختلاف انگيزى مأموران و جاسوسان بيگانه در بين مسلمانان زياد مى‌باشد، مواردى كه به درگيرى، خون‌ريزى و... منجر شده و در بسيارى از موارد از تعصّب بى جا و جهل مردم مسلمان نيز استفاده شده است. در دوره حاكميت عثمانى‌ها در آناطولى و صفويان، زنديه، افشاريه و قاجاريه در ايران، بيگانگان بهره‌ها و استفاده‌هاى فراوانى از اختلاف‌انگيزى بين شيعه و سنّى به دست آوردند، كاربه جايى رسيد كه دولت عثمانى و مردم ترك، در ايران، به عنوان كشور و دولت مخالف اسلام و اهل بيت"عليهم السلام" و شيعيان ايران و دولت صفويان در آناطولى به عنوان گروه غير مسلمان و رافضى تكفير مى شدند و درگيرى و جنگ هر كدام با ديگرى به عنوان «جهاد در راه خدا»! قلمداد مى شد.
نقشه دشمنان در اين باره (اختلاف بين تركان عثمانى و صفويان ايران) تا جايى مى رسد كه دولت ايران براى مبارزه و نابودى دولت عثمانى مسلمان! حاضر مى شود با كفّار و دشمنان واقعى دين اسلام يعنى اروپائيان متحد شوند. (20)

 

يكى از راه‌هاى فرقه‌سازى دشمنان، طرح مسئله ناسيوناليسم(قوميت گرايى) در ميان مسلمانان به ويژه عرب زبانان براى كسب استقلال از امپراتورى عثمانى بود كه استعمار از آن به صورت ابزارى استفاده كرد. ابتدا با حضور نظامى خود و اشغال سرزمين‌هاى عربى و تشويق آن ها به منظور كسب استقلال و وعده بهره مندى از حمايت مالى و نظامى غرب تحقق پيدا مى كرد. جداسازى كشورها در واقع به جداسازى اعتقادى ـ مذهبى از طريق تأسيس و تشكيل فرقه‌هاى جديد توسط افراد مستعدّ شناخته شده انجاميد.
جان گوليك (John Gulic) مى نويسد: «نكته مهم اين است كه پس از تأسيس فرقه‌ها (كه نوعى برش عمقى جامعه‌اند و امكان وحدت ملى را از آن مى گيرند) در قالب و شكل اعتقادى (فكرى ـ فرهنگى) به وجود مى آيند و به سرعت هويت سياسى خود را نشان مى دهند. مانند فرقه بهايى ها (21) در ايران ، فرقه قاديانى‌ها (22) در شبه قاره هند ، فرقه سنوسى‌ها (23) در ليبى (آفريقا)، فرقه شيخيّه (24) در عراق و وهّابى ها در جزيرة العرب». (25)

 

 

دورنمايى از مبارزه غرب مسيحى با شرقِ اسلامى

 

جهت روشن‌تر شدن بيشتر بحث و نتيجه گيرى آسان‌تر، دورنمايى از مبارزه غرب مسيحى با شرق اسلامى را ياد آورى مى شويم:
كفّار اروپائی و غرب نسبت به شرق، به ويژه جهان اسلام از گذشته هاى دور به عنوان رقيب نگاه مى كردند و اين نگاه و توجّه پس از ظهور اسلام در قرن هفتم ميلادى چون به طور جدّى، ماهيت وجودى آن‌ها را نشانه گرفت، عميق‌تر شد و در مراحلى مختلف با شيوه‌ها و شكل‌هاى گوناگون عكس العمل نشان داد.

 

مهم‌ترين حوادث جهان پس از ظهور اسلام و عكس‌العمل‌هاى غرب به شرح زير است:

 

 

مرحله اول: گسترش و نفوذ اسلام تا قلب اروپاى مسيحى

 

ـ در سال 50 هـ. / 670 م، مسلمانان، پس از فتح قبرس به شمال آفريقا لشكر كشيدند.
ـ در سال 75 هـ. / 694 م، مسلمانان، به ارمنستان حمله كردند.
ـ در سال 102 هـ. / 720 م، مسلمانان، وارد فرانسه شدند.
ـ در سال 232 هـ. / 846 م، مسلمانان، رم را تسخير نمودند.
ـ در سال 265 هـ. / 878 م، مسلمانان، سيسيل را متصرف شدند.
روشن است كه رمز اصلى پيروزى مسلمانان و شكست دشمنانان اولاً ضعف و سستى مسيحيان و بى عدالتى شاهان اروپايى و ثانياً انگيزه‌هاى معنوى، اخلاص مسلمانان عدالت خواهانه قرآن و پيامبر(صلى الله عليه وآله) بود. (26)

 

 

مرحله دوم: تهاجم غرب به شرق (اسلام) و جنگ هاى صليبى

 

ـ در سال 490 هـ / 1096 م، نخستين جنگ صليبى شروع شد كه سه سال طول كشيد.
ـ در سال 493 هـ / 1099 م، صليبيون بيت المقدّس را تصرف كردند.
ـ در سال 583 هـ / 1187 م، «صلاح الدين ايوبى» (27) بيت المقدس را آزاد كرد.
ـ در سال 626 هـ / 1228 م، صليبى‌ها به رهبرى «فرد ريك» عليه مسلمانان هجوم آوردند.
ـ در سال 646 هـ / 1248 م، مرحله هفتم جنگ‌هاى صليبى به رهبرى «لوئى نهم» ادامه يافت.
ـ در سال 690 هـ / 1270 م، مرحله پايانى جنگ‌هاى صليبى بين غرب و شرق (مسلمانان) خاتمه يافت.

 

در اين جنگ‌هاى دويست ساله، اروپا مسيحى با تمام تلاش سعى كرد، حضور اسلام را در غرب بشكند و يا محدود كند ولى به طور كامل نتوانست موفق شود. در اين جنگ ها غرب از دستاوردهاى علمى، نظامى و سياسى مسلمانان بهره گرفت ولى دشمنى و كينه تلخ خودش را حفظ كرد. همكارى پنهان و آشكار با مغولان در تهاجم آن ها به شرق اسلامى (ايران و بغداد) نشانه ديگرى از دشمنى غرب مى باشد. (28)
بدون ترديد يكى از انگيزه‌هاى اساسى درگيرى و مبارزه غرب با جهان اسلام به مخاطره افتادن منافع اقتصادى غرب بود. گسترش اسلام از سده هفتم ميلادى و تسلط مسلمانان بر راه‌هاى دريايى، رونق تجارت ميان اروپا و هند و نيز اروپا و شرق دور را مشكل و مختل ساخته بود. (29)

 

با اضمحلال امپراتورى روم شرقى و باقى ماندن بيت المال در دست مسلمانان، انديشمندان سياسى، فرهنگى و نظامى غرب را به تفكر بازيابى و چاره جويى واداشت. اين دوران كه همزمان با حملات وسيع و ويران گر مغولان بر دنياى اسلام و مسلمانان بود، و موجب ضعف، ركود و عقب ماندگى جهان اسلام شده بود، غرب گام‌هاى اساسى رشد و پيشرفت خود را برداشت.
ويل دورانت مى نويسد: «مغرب زمين، جنگ هاى صليبى را باخت، ولى در جنگ اعتقادات پيروز شد. همه جنگ آوران مسيحى از اَرض موعود بيرون رانده شدند. اما مسلمانان كه پيروزى دير آمده خونشان را مكيده بود و مغولان ديارشان را به ويرانى كشيده بودند، به نوبه خود به دوران تاريك نادانى و ندارى افتادند. در صورتى كه مغرب شكست خورده كه از كوشش‌هاى مداوم، تجربه آموخته و شكست‌ها را از ياد برده بود، عطش علم و علاقه به ترقى را از دشمنان [مسلمانان] فرا گرفت. كليساهاى جامع ساخت كه سه برابر مى شود. ميدان‌هاى عقل را پيمودن گرفت. ... و با سربلندى به دوران رنسانس قدم نهاد». (30)

 

 

مرحله سوم: هجوم مجدّد شرق

 

مسلمانان در يك حركت تهاجمى (برخلاف نظر ويل دورانت) با فتح قسطنطنيه، به دست سلطان محمد فاتح در سال 857 هـ. / 1453 م تشكيل امپراتورى بزرگ عثمانى با فتوحات جديد (آتن، مجارستان و...) خواب را از چشم اروپائيان گرفتند. (31)
در طول همين قرون (دهم و يازدهم هجرى / هفده و هيجدهم ميلادى) سه قدرت بزرگ مسلمان: عثمانى، صفويه و گوركانىِ هند به جاى اتحاد و مقاومت در برابر غرب، تمام تلاش خود را صرف درگيري‌هاى كم ارزش مانند اختلاف قومى (مليّت خواهى)، اعتقادى و... نمودند و استعمارگران غربى از فرصت استفاده، و با انواع شيوه‌ها به داخل مسلمانان رخنه كردند و به اضمحلال و شكست شرق اسلامى از درون آن مشغول شدند مهم‌ترين دستاورد غرب در اين مرحله، گذشتن از رنسانس و رسيدن به انقلاب صنعتى (32) بود.

 

 

مرحله چهارم: هجوم نوين غرب

 

مرحله جديد حمله غرب مسلح به صنعت، تجهيزات جنگى، سازماندهى سياسى و... شروع شد. در اين مرحله، تنها تهاجم به خاك و زمين نيست، بلكه هدف نابودى فرهنگ، تمدن، آداب و رسوم و اعتقادات مذهبى دين اسلام (33) مى باشد. يكى از ابزارهاى غرب در اين دوره استفاده از كارشناسان با تجربه كه از مدت‌ها قبل به عنوان جاسوسان به مناطق شرقى اعزام شده بودند و از كارهاى عمده آن‌ها شناسايى و معرفى اسلام به مسيحيان پس از بازگشت مى باشد كه معمولاً به دليل عدم قدرت و توانايى براى شناخت اسلام و يا عمدى، اسلام را به گونه‌اى ديگر معرفى مى كردند. (34)

 

ـ در سال 1213 هـ / 1798 م، ناپلئون ابتدا مصر و سپس سوريه را فتح كرد.
ـ در سال 1242 هـ / 1826 م، روسيه به ترك‌هاى عثمانى در مورد صربستان اولتيماتوم داد.
ـ در سال 1243 هـ / 1827 م، روسيه، فرانسه و انگلستان، دولت عثمانى را وادار به ترك جنگ با يونان كردند.
ـ در سال 1257 هـ / 1841 م، پنج كشور بزرگ اروپايى مرزهاى دولت عثمانى را تضمين كردند.
ـ در سال 1332 هـ / 1912 م، روسيه و فرانسه و بريتانيا به امپراتورى عثمانى اعلام جنگ دادند.
و...
استعمار غرب، پس از موفقيت در فروپاشى امپراتورى بزرگ عثمانى(35) جنگ جهانى اول و تقسيم بندى كردن مرزها و كشورهاى اسلامى، اختلافات مذهبى و ناسيوناليستى و... را مطرح، از تأسيس فرقه‌ها و نحله‌هاي گوناگون حمايت جدّى نمود. (36)

 

 

انگلستان و فرقه وهّابيان

 

با توجه به بحث‌هاى گذشته،  نقش استعمارگران به ويژه استعمار انگلستان در حمايت از تأسيس و رشد و گسترش فرقه وهّابيان به وضوح نمايان است.
استعمار انگليس توسط كارشناسان و جاسوسان خود، دنبال سلطه پيدا كردن بر مناطق استراتژيك و حساس خاورميانه مانند خليج فارس، عراق، ايران و... بود، به ويژه مسئله كمپانى هند شرقى و راه‌هاى ارتباطى دريايى و خشكى آسيا با اروپا براى او مهم بود. از طرفى خطر نفوذ قدرت هاى ديگر مانند روسيه، آلمان و... نيز براى او پنهان نبود. لذا دنبال تقويت و تثبيت قدرت نظامى و سياسى خود در منطقه بود.
يكى از راه‌هاى اين مسئله، حمايت از دولت‌ها و جمعيت‌هايى بود كه اولاً با حاكميت عثمانى مخالف باشند و ثانياً از اعتقادات مذهبى ويژه‌اى مانند: جمود، خشكى، خيره سرى و تعصب نژادى برخوردار باشند.
اين ويژگى‌ها و خصوصيات در قبايل بومى ساكن در مناطق نجد(عُينيه، دِرعيه، حُريملاء و...) وجود داشت، فقط مى‌بايست منتظر فردى باشند كه با ادعاى اصلاح گرى و دعوت مردم به توحيد و اسلام سَلف صالح! رهبرى مردم را به دست گيرد و آن فرد «محمد بن عبدالوهاب نجدى» (37) بود.

 

 

استعمار انگليس در جزيرة العرب

 

دولت انگلستان براى جلوگيرى از پيشرفت سريع آلمان، در منطقه كه تا عراق و خليج فارس پيش آمده بود و راه هند را به خطر مى انداخت، تصميم گرفت براى حفظ منافع خود از شيوخ منطقه خليج فارس حمايت نمايد.
«لُرد كُرزن»، نايب السلطنه انگليس در مستعمرات هند، در سال 1321 هـ. / 1903 م  به خليج فارس آمد و شيخ نشين كويت و ديگر شيخ نشينهاى منطقه خليج فارس را تحت الحمايه دولت انگلستان درآورد و راه دريايى خليج فارس و درياى عمان را بر روى آلمان و ساير دول اروپايى بست. (38)

 

دولت انگلستان با حل اختلافات خود با روسيه و فرانسه، پس از تقسيم فعاليت سياسى در ايران و ساير كشورها بين خودشان، براى راه اندازى پايگاه مطمئن در كشورهاى عربى، به دنبال سياست‌هاى (39) استعمارى خود از طرفى، دفتر اتحاد اسلام (پايان اسلاميزم) را در لندن تأسيس نمود و از طرف ديگر شريف حسين، پادشاه حجاز را به وسيله «كُلُنِل لُورنس» (40) فريب داد و او را تحريك نمود تا به فكر تأسيس دولت متحد اسلامى و اتحاد اسلام و عرب بيافتد و با بهانه‌هاى ناسيوناليستى، كشورها را درگير و بهره‌هاى خودش را در چپاول ثروت‌هاى منطقه و جلوگيرى از رشد و توسعه جهان اسلام عملى نمايد. پس از مقاومت آلمان در برابر سياست‌هاى انگلستان، جنگ جهانى اول را راه اندازى كردند كه نتيجه آن شكست آلمان و خلافت عثمانى، تكه تكه كردن جهان اسلام و به قدرت رسيدن پادشاهان و دولت‌هاى وابسته و يا دست نشانده بيگانگان و تأسيس و حمايت فرقه‌هاى تفرقه انگيز مانند وهابيت و قتل و كشتار مسلمانان به دست خودشان، و سيادت و رياست كشور انگلستان در منطقه خليج فارس بود. (41)

 

 

اتحاد تاريخى امام الدعوة و امام السيف!

 

در سال 1157 هـ / 1744 م بين «محمد بن عبدالوهاب» و حاكم منطقه نجد، امير «محمد بن سعود» (42) پيمان و اتحادى برقرار شد كه به موجب آن، امير سعودى از سوى خود و اعقاب خود، پشتيبانى و حمايت از شيخ محمد به عنوان امام الدعوة و پيشواى مذهبى را متعهد مى شدند و متقابلاً شيخ محمد و اعقاب او نيز متعهد گرديدند تا خود و اولادش پيوسته راهنما و مدافع و ياور اميران سعودى به عنوان رهبران سياسى و امام السيف باشند. (43)
محمد بن عبدالوهاب در سايه حمايت و پشتيبانى آل سعود، مشغول تدريس و تبليغ و نشر و گسترش آراء و پندارهاى خودش كه دعوت به توحيد خالص و سنت سلف صالح! بود، گرديد. گروه گروه، افراد مختلف شهر دِرعيّه و مناطق ديگر به اطراف او جمع شدند و تعاليمش را فرا گرفتند و نامه هاى مختلفى براى جذب و هدايت قبايل و مناطق ديگر در جزيرة العرب و خارج آن تهيه و ارسال شد. (44)
علما و مردم مناطق مختلف با شنيدن و ديدن تعاليم جديد محمدبن عبدالوهاب، بعضى طرفدار مى شدند و بعضى، آن‌ها را به مسخره مى گرفتند. از مهم‌ترين شخصيت‌هايى كه به مخالفت با آراء او برخاستند، مى توان از: ابن اسماعيل، عبدالله المويسى، ابن عبيد، ابن يحيى، ابن سحيم، مربد بن احمد، محمد بن فيروز، سليمان بن عبدالوهاب و .... نام برد. (45)

 

محمد بن سعود نيز از وجود محمدبن عبدالوهاب و آراء او براى دست اندازى به شهرهاى همسايه و مناطق ديگر و گسترش مناطق تحت نفوذ خود، استفاده مى كرد و محمدبن عبدالوهاب نيز تا پايان عمر بر اين پيمان باقى ماند و به حمايت از آل سعود پرداخت و فتواى جهاد با مخالفان را صادر و پايه‌هاى سلطنت و قدرت آل سعود را استوار نمود، حتى در بعضى از جنگ‌ها، شخصاً سلاح به دست مى گرفت و شركت مى كرد و بالأخره در سال 1206 هجرى پس از ايجاد اختلاف، بدعت گذارى و قتل و خون‌ريزى و غارت اموال و... توسط طرفدارانش وفات نمود. (46)

 

تاكنون همواره اولاد و اعقاب او در حجاز، در سمت مفتى از عملكرد سعوديان حمايت مى كنند.
تا سال قبل، شيخ عبدالعزيز بن عبدالله معروف به «بن باز» رياست فقهى(مفتى) دربار سعودى را عهده دار بود. او در سال 1330 هـ.ق در شهر رياض متولد و پس از مدتى نابينا شد. علوم دينى، حديثى و فقهى را نزد «شيخ محمد ابراهيم بن عبداللطيف آل الشيخ» فرا گرفت و مشغول خدمت در دربار سعودي‌ها گرديد. تأليفات او در زمينه‌هاى گوناگون حديث، قرآن، فقه و تاريخ مى باشد و همچنين فتاواى زيادى از طرف او صادر گرديده كه در مجموعه‌هايى چاپ شده است. (47)

 

 

نتيجه گيرى
 

 

1ـ استعمارگران غربى، دشمنان واقعى اسلام و مسلمانان مى باشند و لحظه اى از توطئه در باره اسلام و مسلمانان و دخالت در كشورهاى اسلامى كوتاهى نمى كنند.
2ـ روش‌ها و اصولى كه دشمنان استعمارگر خارجى براى خشن معرفى نمودن دين اسلام به كار مى برند، جالب مى باشد (نمونه هايى از اين روش‌ها در خاطرات مستر هِمفرى! آمده است).
3ـ اوضاع جهان اسلام و كشورهاى اسلامى به ويژه خاورميانه در قرن هيجدهم ميلادى / دوازدهم هجرى، بسيار آشفته بوده است، دشمنان تلاش زيادى كردند تا از طرفى امپراتورى عثمانى را متلاشى كنند و از طرفى بذر نفاق و اختلاف و درگيرى را در بين مذاهب مختلف اسلامى(شيعه، سنى و...) برپا و به اهداف سياسى و اقتصادى خود نايل شوند.
4ـ فرقه وهابيان اگر صد در صد ساخته و پرداخته استعمارگران خارجى نباشد، ولى مى توان گفت: فرقه اى است كه صددرصد در خدمت استعمارگران قرار گرفت و چه بهره‌ها و سودهاى فراوانى كه استعمارگران(دشمنان اسلام و مسلمانان) از عملكرد آن به دست نياوردند و هم اكنون نيز اسلام وهّابى، تجسّم همان اسلام امريكايى و صهيونيستى! (صد در صد مخالف اسلام ناب محمدى"صلّى الله عليه وآله") مى باشد!.
5ـ عوامل اقتصادى فراوانى نيز در تأسيس اين فرقه دخالت داشته اند كه در لابلاى بحث‌ها به آن‌ها اشاره شده است، اعراب بيابانى گرسنه و بيچاره به دنبال قدرتى بودند كه به آن‌ها ثروت ومال به دست دهد و تأسيس فرقه وهابيان با حمايت انگلستان و اتحاد مساعدت آل سعود، آرزوى آن‌ها را برآورده كرد.

ادامه دارد..

---

 

پی نوشت ها:
1ـ معين، محمد، فرهنگ فارسى معين.
2- همان.
3ـ «... هو أنشأكم من الأرض و استعمركم فيها...» سوره هود/ 61.
4ـ منصورى، جواد; شناخت استكبار جهانى: 17.
5ـ ذاكر حسين، عبدالرحيم، تأسيسات حقوقى و سياسى امپرياليستى: 36.
6ـ رهنما، مجيد; مسايل كشورهاى آسيايى و آفريقايى: 6.
7ـ قران كريم اين حقيقت را روشن مى كند «و اذا قيل لهم لا تُفسدوا فى الأرض قالوا انّما نحن مصلحون الا انّهم هم المفسدون ولكن لا يشعرون »[ سوره بقره / 11و 12].
8ـ منصورى، جواد; شناخت استكبار جهانى: 18.
9ـ «و لن يجعل اللّه للكافرين على المؤمنين سبيلاً» [سوره نساء/ 141].
0 ـ طباطبائى(ره)، محمدحسين; الميزان فى تفسير القرآن (ترجمه): 64، به نقل از شناخت استكبار جهانى: 23.
1 ـ سيماى اسلام: 295 به نقل از الأبطال و شبهات حول الإسلام: 9.[ مجله حوزه شماره 16، شهريور 1365، مقاله حربه تكفير; استعمار ].
2 ـ به قرآن كريم: سوره نساء / 57; سوره ممتحنه / 1; سوره نساء / 141; سوره آل عمران / 18 و 103، فتح / 29 و سوره صف / 4 و... مراجعه شود.
3 ـ توضيح اين جنگ ها خواهد آمد.
4 ـ منصورى، جواد; شناخت استكبار جهانى: 65.
5 ـ استكبار جهانى به رهبرى دولت انگلستان در سال 1917 ميلادى توسط وزير خارجه بريتانيا (اعلاميه بالفور) تشكيل دولت صهيونيستى اسرائيل، در فلسطين، اعلام گرديد.
6 ـ منصورى، جواد; شناخت استكبار جهانى: 67.
7 ـ به عنوان مثال به بعضى از فرقه ها و شاخه هاى اصلى آن دو اشاره مى كنيم: اهل حديث ـ شافعى ـ حنبلى ـ مالكى ـ داودى ـ حنفى ـ خوارج ـ معتزلى ـ اشعرى ـ اسماعيلى ـ زيدى ـ صوفى و... در روايتى كه منسوب به پيامبر گرامى"صلّى الله عليه وآله" مى باشد، آمده است كه «مسلمانان [بعد از من] هفتاد و سه فرقه مى شوند كه يكى بر حق [اهل نجات] و بقيه باطل مى باشند.» [به كتاب الملل و النحل / شهرستانى و «الفرق بين الفرق / نوبختى و... مراجعه شود.].
8 ـ لرد كرزن جورج; ايران و قضيه ايران; ترجمه مازندرانى: 44 و 49 به نقل از نقد توطئه آيات شيطانى: 23. [ لُرد كرزن كه يكى از طراحان استعمارى و استيلاى غرب در شرق است... 186 سفرنامه را نام مى برد كه تقريباً همگى آن ها توسط مأموران سياسى، نظامى، اقتصادى و فرهنگى غرب نوشته شده است.].
9 ـ معلم حبيب آبادى، محمدعلى، مكارم الآثار... 6: 2203 [مجله حوزه، شماره 16، شهريور 1365 مقاله: حربه تكفير; استعمار].
20ـ مصاحب، غلامحسين; دايرة المعارف فارسى 2، بخش اول: 1571.
2ـ سيد على محمد شيرازى در سن 24 سالگى مدعى «باب و بابيّت» و در سال 1266 ق در تبريز اعدام مى شود[ تاريخ اديان و مذاهب جهان 3: 1403].
22ـ اين فرقه، منسوب به غلام احمد قاديانى (م 1250 ق) مى باشد كه پس گوشه گيرى در سن چهل سالگى كتابى به نام «براهين احمد» منتشر و در حدود پنجاه سالگى دعوت خودش را اعلام نمود... [ تاريخ اديان و مذاهب 3: 1420].
23ـ محمد بن على السنّوسى الجزايرى، اين فرقه را در سال 1253 هـ. تأسيس و مدعى مرام صوفى گرى! شد و در سال 1275 هـ وفات كرد [موثقى، جنبش هاى اسلامى معاصر: 213].
24ـ بنيان گذار اين فرقه، شيخ احمد أحسايى (م1825 م) مى باشد كه پس از هجرت از أحساء در جزيرة العرب به ايران و مسافرت هاى مختلف به شام، عراق و حجاز مدعى «ركن رابع» در بين مردم شد[ تاريخ اديان و مذاهب جهان 3: 1396، دايرة المعارف فارسى 2، بخش اول: 1524].
25- تاريخ اديان و مذاهب جهان 3: 1396.
26ـ جعفرى، يعقوب; مسلمانان در بستر تاريخ: 18 به نقل از واقدى، فتوح الشام 1: 92; بلاذرى، فتوح البلدان: 144; معجم البلدان 1: 188.
27ـ يوسف بن ايّوب ملقب به «الملك الناصر» (م 589 هـ) كه خدمات زيادى به جهان اسلام انجام داد.
28 حايرى، عبدالهادى; نخستين رويارويى هاى انديشه گران ايران با دو رويه تمدن بوژروازى غرب: 53.
29ـ مهاجرانى، عطاء اللّه; نقد توطئه آيات شيطانى; 21.
30ـ ويل دورانت; تاريخ تمدن، بخش اول: 434 به نقل از توطئه آيات شيطانى: 21.
3ـ ادوارد گيبون; انحطاط و سقوط امپراتورى روم، ترجمه شادمان: 1429.
32ـ غرب دوران هزار ساله گذشته كه دين مسيحيت پس از رسمى شدن در سال 476 ميلادى، سلطه و قدرت خود را بر تمام زندگى مردم حاكم كرده بود تا سال 1452 ميلادى را دوران تاريكى و قرون وسطى مى دانند.
33ـ طرح مسئله سكولاريسم (جدايى دين از سياست) از طرف استعمارگران غربى و فريب خوردن بعضى از مسلمانان در جهان اسلام، كمك زيادى به اهداف اروپائيان نمود.
34ـ وات، مونتگمرى; برخورد آراى مسلمانان و مسيحيان، ترجمه آريا: 7 و 14 به نقل از افتخارى و...; رويكرد دينى در تهاجم فرهنگى: 37.
35ـ فروپاشى امپراتورى عثمانى، عوامل ديگرى مانند فساد و تباهى، ضعف اداره كشور، دارا نبودن شرايط رهبرى دينى و... نيز داشت.

38ـ محمود، محمود، تاريخ روابط سياسى ايران و انگلستان7 : 2033 به نقل از شناخت عربستان سعودى: 31
ـ سياست استعمارى « فَرِّق تَسُدْ» يعنى اختلاف بينداز و آقايى كن و به تعبير انگليسى: "DIVIDE & CONQUER" 39-به معناى اختلاف و تفرقه ايجاد كن و حكومت كن.
T.E.LAWRANCE 40ـ نام اصلى او «توماس ادوارد لورنس، مى باشد كه در سال 1888 ميلادی در شهر «ويلز» انگلستان متولد شد و پس از تحصيلات، با شروع جنگ جهانى اول به نيروهاى مأمور در حجاز(جزيرة العرب) پيوست و نقش زيادى در تحولات استعمارى انگلستان در منطقه خليج فارس و به قدرت رساندن آل سعود ايفا كرد. او در سال 1935 ميلادی مرد
41ـ جهت اطلاع بيشتر به ترجمه كتاب «بريطانيا و ابن سعود» تاليف محمدعلى سعيد از انتشارات مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامى، 1368 مراجعه شود
42- محمد بن سعود بن مرخان (م 1179 هـ). [ صقر الجزيرة 1: 52، قلب الجزيرة 327; تاريخ آل سعود: 20
43-خزعل، حسين; تاريخ الجزيرة العربية فى عصر الشيخ محمد بن عبدالوهاب 1: 159
44-همان: 165، صالح بن عبداللّه;  عقيدة الشيخ محمد بن عبدالوهاب السلفية: 507
45- همان، 205
46- خزعل، حسين; تاريخ الجزيرة العربية فى عصر الشيخ محمدبن عبدالوهاب 1: 333; دحلان، احمد بن زينى;  الدرر السنية فى الرد على الوهابية: 20; همان: 146
47ـ عبدالمقصود، اشرف; المحاضرات الثمينة فيما يجب ان يعرفه المسلم عن دينه: 6