روند ربایش شهروندان ایرانی در خاک سوریه که با ربودن 7 مهندس ایرانی آغاز شده بود تا عصر جمعه (14/11/90) به 34 نفر رسید. گویا مسائل اقتصاد داخلی و ارائه برنامه بودجه91 به مجلس شورای اسلامی، موجب غفلت مسئولین وزارت خارجه و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی از پیگیری حقوق ایرانیان مسافر به کشور ناآرام سوریه شده است. در این زمینه چند نکته قابل تامل است:

1. امنیت در ابعاد مختلف خود از جمله امنیت جانی، جزو ابتدایی ترین حقوق شهروندان است و این مهم در همه قوانین اساسی دنیا به رسمیت شناخته شده است. از سوی دیگر دولتها به عنوان بزرگترین کارگزار سیاسی شناخته شده در درون مرزهای ملی، کارکردها و وظائفی دارند که از جمله آنها تامین امنیت اتباع و نیز اقامت کنندگان در آن کشور است.

2. با شیوع ناآرامی و درگیری داخلی در یک کشور، از سویی اقتدار و حاکمیت دولت در بخش هايی از آن سرزمین به چالش کشیده میشود و دولت توانایی عمل به وظائف خود در مناطق مذکور را از دست می دهد، و از سوی دیگر در این زمان گروه های مسلح، خلأ قدرت ناشی از عدم حضور دولت را در این مناطق پر کرده، به بسط قدرت خود در این مناطق اقدام می-کنند. لذا ضعف اقتدار داخلی دولت، موجب ایجاد قدرتهای کوچک محلی می شود.

3. مشارکت در صحنه مناسبات اجتماعی-سیاسی می تواند به دو شیوه دموکراتیک و خشونت طلبانه انجام بگیرد. گروه های مخالف دولت در هر سرزمینی، به روش های مختلف سعی در امتیاز گرفتن از دولت حاکم هستند. این گروه¬ها ضمن اینکه مخالفان داخلی و خارجی دولت را دوستان بالقوه خود می-پندارند، نزدیکان و هم پیمانان دولتها را مخالف خود می-دانند.

4. بر این اساس مخالفان دولت در یک کشور که با شیوه های غیر دموکراتیک، امتیازگیری می کنند، دوستان آن دولت را دشمنان خود پنداشته و ضربه به آن دولت و شهروندانش را امتیازی برای خود محسوب می کنند. به طور مثال برخی از دشمنیهای ایالات متحده با دولت ایران، از طریق ایجاد محدودیت برای شهروندان دولت ایران صورت می گیرد.

5. دولت ایران در منطقه، دوستان و دشمنانی در میان دولتها و گروه های سیاسی-اجتماعی منطقه دارد. یکی از دوستان دیرینه ایران، سوریه و خاندان اسد است. این دوستی، ضمن هم پیوندی منافع دو کشور، مواضع آنها را به هم نزدیک کرده است. به عنوان مثال دولت ایران، همواره ضمن مخالفت با راه حل نظامی در سوریه، بر رفع مسالمت آمیز ناآرامی های سوریه و ایجاد اصلاحات سیاسی در این کشور تاکید کرده است.

6. دوستی دو کشور، خشم دولتهای مخالف و نیز گروههای داخلی مخالف دو دولت را به دنبال داشته است. در سوریه همزمان با آغاز ناآرامی ها، گروههای مخالف، ایران را که همواره حامی و هم پیمان خاندان حاکم بوده است، دشمن خود دانسته و ضربه به منافع آن را در دستور کار قرار داده اند که یکی از این اقدامات ربودن شهروندان ایرانی در خاک سوریه است.

7. پس از ربودن هفت مهندس ایرانی در سوریه (و بنابر برخی اخبار انتقال آنها به لبنان) و پخش اعترافات اجباری آنها، در ادامه سیکل ربایش، تا کنون 34 مسافر ایرانی که عمدتا به قصد زیارت مشاهد مشرفه و از راه زمینی عازم سوریه بوده اند، توسط نیروهای مخالف موسوم به ارتش آزاد سوریه ربوده شده اند.

8. همانگونه که گفته شد تامین امنیت شهروندان و اقامت کنندگان از وظائف دولت ها است اما در این موضوع متاسفانه دولت سوریه به دلیل ضعف سیستم اطلاعاتی و قدرت نظامی حزب حاکم سوریه، تاکنون نتوانسته امنیت شهروندان ایرانی در خاک سوریه را تامین کند و از سوی دیگر دولت ایران نیز هیچ گونه هشداری به اتباع خود درباره سفر به کشور ناآرام سوریه انجام نداده است.

9. جای بسی تعجب و تأسف است که وزارت خارجه ایران در جریان ناآرامی های فرانسه به اتباع ایران نسبت به سفر غیر ضروری به این کشور هشدار داد، اما درباره کشور سوریه که بر اساس آمارهای سازمان ملل متحد تاکنون بیش از 5500 نفر در ناآرامی های این کشور کشته شده اند، هیچگونه هشداری نداده است. تنها اقدامی که از سوی مسئولان ایرانی انجام شده است اعلام ممنوعیت سفر زمینی به سوریه از سوی پليس مهاجرت و گذرنامه ناجا بوده است.

10. با توجه به اهمیت حفظ جان اتباع ایران و حمایت از حقوق آنان، انتظار می رود وزارت خارجه، صدا و سیما و مراکز متولی اعزام زائران به سوریه، نسبت به ناامنی ها و تعرض به زائران ایرانی اطلاع رسانی لازم را انجام دهند و وزارت امور خارجه نیز به صورت جدی پیگیر آزادی ایرانیان در بند مخالفين رژیم حاکم سوریه باشد.